Zmiany ludnościowe małych miast w strefach zaplecza głównych aglomeracji miejskich w Polsce

• Autorzy: Robert Szmytkie , Dominik Sikorski

Warianty tytułu

Demographic changes of small towns in the hinterlands of major urban agglomerations in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest identyfikacja głównych trendów zmian ludnościowych w małych miastach położonych w strefach zaplecza największych aglomeracji miejskich w Polsce w latach 1995-2018. Założono, że sytuacja ludnościowa małych miast jest w głównej mierze zależna od ich położenia względem miasta centralnego (a w zasadzie dostępności komunikacyjnej do miasta centralnego) oraz jego kondycji społeczno-gospodarczej. Analizę przeprowadzono dla miast położonych w strefach bezpośredniego oddziaływania ośrodków stanowiących rdzenie głównych, a zarazem największych pod względem liczby ludności aglomeracji miejskich w Polsce, tzn. Warszawy, Krakowa, Łodzi, Wrocławia, Poznania i Trójmiasta, koncentrując się na miastach małych, liczących do 20 tys. mieszkańców (67). Analiza trendów i głównych czynników zmian ludnościowych przy pomocy diagramu Webba umożliwiła wydzielenie 8 typów małych miast w zależności od ich sytuacji demograficznej. W korzystnej sytuacji ludnościowej są w szczególności małe miasta położone w pierwszym pierścieniu gmin otaczających miasto centralne i wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych.(abstrakt oryginalny)

EN

The purpose of the article is to identify the main trends of population changes in small towns located in the hinterlands of the major urban agglomerations in Poland in 1995-2018. It was assumed that the demographic situation of small towns is mainly dependent on their location relative to the central city (and, in principle, transport accessibility to the central city) and its socio-economic condition. The analysis was carried out for towns and cities located in the hinterlands of the main, and also the largest in terms of population, urban agglomerations in Poland, i.e. Warszawa, Kraków, Łódź, Wrocław, Poznań and Trójmiasto, focusing on small towns having less than 20,000 inhabitants (67 units). The analysis of main trends and factors of population changes using Webb diagram enabled the identification of 8 types of small towns depending on their demographic situation. The conducted research showed that small towns located in the first ring of communes surrounding the central city and along the main communication routes are in a favorable demographic situation.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Małe miasto; Aglomeracje miejskie; Ludność miejska; Mobilność ludności; Procesy ludnościowe; Infrastruktura komunikacyjna

EN

Small town; Urban agglomerations; Urban population; Population mobility; Population processes; Communication infrastructure

• Czasopismo: Space - Society - Economy
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 31
• Strony: 7--24

Twórcy

autor

Robert Szmytkie

• Uniwersytet Wrocławski

autor

Dominik Sikorski

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Bagiński E., 1998, Małe miasta w strukturze osiedleńczej Polski, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• Bartosiewicz B., Kwiatek-Sołtys A., Kurek S., 2019, Does the process of shrinking concern also small towns? Lessons from Poland, "Quaestiones Geographicae", 38 (4): 91-105.
• Bartosiewicz B., Marszał T. (red.), 2011, Kierunki i uwarunkowania rozwoju małych miast z perspektywy 20 lat transformacji. Studium przypadków, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Chądzyńska E., 2013, Kierunki rozwoju wybranych małych miast dolnośląskich w okresie 1995-2008, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica", 15 (3): 305-317.
• Cieślak M. (red.), 1992, Demografia. Metody analizy i prognozowania, PWN, Warszawa.
• Dragan W., Chmielewska M., 2015, Restituted towns in the face of 21st century demographic changes / Miasta restytuowane w obliczu przemian demograficznych w XXI wieku, [w:] Krzysztofik R., Dymitrow M. (red.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg: 271-293.
• Dziewoński K., 1990, Koncepcje i metody badawcze z dziedziny osadnictwa, "Prace Geograficzne IGiPZ PAN", 154, Wydawnictwo PAN, Warszawa.
• Dziewoński K., Kiełczewska-Zaleska M., Kosiński L., Kostrowicki J., Leszczycki S. (red.), 1957, Studia geograficzne nad aktywizacją małych miast, "Prace Geograficzne IG PAN", 9, PWN, Warszawa.
• Harasimowicz A., 2015, Efekty aglomeracji - czynnik czy bariera rozwoju miast? Analiza wybranych aspektów w świetle literatury przedmiotu, "Studia Miejskie", 20: 23-34.
• Heffner K. (red.), 2008a, Współczesne problemy rozwoju ośrodków lokalnych, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
• Heffner K., 2008b, Zmiany roli i kierunków rozwoju małych miast w strefach metropolitalnych, [w:] Heffner K., Marszał T. (red.), Ośrodki lokalne w strefie oddziaływania wielkich miast, "Biuletyn KPZK PAN", 238: 6-23.
• Heffner K., Marszał T. (red.), 2005, Problemy rozwoju małych miast w wymiarze lokalnym i regionalnym, "Biuletyn KPZK PAN", 220, Warszawa.
• Heffner K., Marszał T. (red.), 2006a, Uwarunkowania rozwoju małych miast, "Biuletyn KPZK PAN", 226, Warszawa.
• Heffner K., Marszał T., 2006b, Uwarunkowania rozwoju i zmiany w zagospodarowaniu małych miast w Polsce w drugiej połowie XX w., [w:] Heffner K., Marszał T. (red.), Uwarunkowania rozwoju małych miast, "Biuletyn KPZK PAN", 226: 7-20.
• Heffner K., Polko A. (red.), 2010, Transformacja funkcji miejskich w ośrodkach lokalnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
• Jażewicz I., 2005, Przemiany społeczno-demograficzne i gospodarcze w małych miastach Pomorza Środkowego w okresie transformacji gospodarczej, "Słupskie Prace Geograficzne", 2: 71-79.
• Kałuża D., 2010, Migracje wewnętrzne a poziom rozwoju społeczno-gospodarczego wybranych największych miast w Polsce, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica", 237: 29-41.
• Kantor-Pietraga I., Krzysztofik R., 2009, Rozwój demograficzny miast na obszarze województwa śląskiego od XIII do XXI wieku, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Kantor-Pietraga I., Krzysztofik R., Runge J., 2012, Kontekst geograficzny i funkcjonalny kurczenia się małych miast w Polsce południowej, "Studia Ekonomiczne", 92: 9-24, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach.
• Konecka-Szydłowska B., 2012, Szanse i zagrożenia rozwoju nowo utworzonych małych miast, "Studia Miejskie", 7: 123-134.
• Konecka-Szydłowska B., 2016, Powiązania społeczno-gospodarcze i znaczenie małych miast aglomeracji poznańskiej, "Studia Ekonomiczne", 279: 162-177.
• Konecka-Szydłowska B., Weltrowska J., 2006, Population changes in the towns of Wielkopolska Voivodeship, "Bulletin of Geography. Socio-Economic Series", 5: 21-32.
• Kostrowicki J., 1953, Problematyka małych miast w Polsce w związku z badaniami nad warunkami ich aktywizacji, "Przegląd Geograficzny", 25 (4): 12-52.
• Krzysztofik R., Szmytkie R., 2011, Studia na procesami i strukturami osadniczymi sieci miast Polski Południowej, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Krzysztofik R., Szmytkie R., 2018, Procesy depopulacji w Polsce w świetle zmian bazy ekonomicznej miast, "Przegląd Geograficzny", 90 (2): 309-329.
• Kwiatek-Sołtys A., 2004, Małe miasta województwa małopolskiego w okresie transformacji systemowej, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
• Kwiatek-Sołtys A., 2015, Population changes as litmus paper of the socio-economic development level of small towns in Poland, "Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica", 8: 39-53.
• Małuszyńska E., 1988, Cień wielkiego miasta. Procesy urbanizacyjne w strefie Poznania, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny", 50 (3): 229-244.
• Markowski T., Marszał T., 2006, Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, Warszawa.
• Marszał T., 1998, Trends in the Development of Small Towns in Poland. Experiences and Prospects, "Regional Symbiosis", 6: 61-72.
• Matczak A., Szymańska D., 1997, Studia nad strukturą przestrzenno-funkcjonalną miasta. Przykład Brodnica, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Męczyński M., Konecka-Szydłowska B., Gadziński J., 2010, Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i klasyfikacja małych miast Wielkopolski, Ekspertyza na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego w Poznaniu, 69.
• Paradysz J., 2006, Prognozowanie demograficzne dla małych obszarów na przykładzie miasta Poznania w latach 2005-2030, "Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu", 1142: 17-33.
• Parysek J., 2004, Trajektorie rozwoju miast polskich w latach 1992-2002, [w:] Parysek J. (red.), Rozwój regionalny i lokalny w Polsce w latach 1989-2002, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 117-132.
• Prognoza ludności gmin na lata 2017-2030, 2017, Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• Sarzyński K., 2018, Sytuacja demograficzna małych miast w cieniu metropolii na przykładzie województwa małopolskiego, "Space - Society - Economy", 24: 75-89.
• Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., 2009, Obszary metropolitalne w Polsce - diagnoza i rekomendacje, "Studia Regionalne i Lokalne", 1 (35): 52-73.
• Sokołowski D., Brudnicki R., Jaroszewska-Brudnicka R., 2011, Przekształcenia małych miast województwa kujawsko-pomorskiego, [w:] Bartosiewicz B., Marszał T. (red.), Przemiany przestrzeni i potencjału małych miast w wybranych regionach Polski z perspektywy 20 lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 119-139.
• Sołtys J., 2011, Przemiany małych miast w województwie pomorskim, [w:] Bartosiewicz B., Marszał T. (red.), Przemiany przestrzeni i potencjału małych miast w wybranych regionach Polski z perspektywy 20 lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 141-155.
• Spórna T., 2012, Modele przemian urbanizacyjnych w województwie śląskim, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Straszewicz L., 1985, Strefa podmiejska. Pojęcia i definicje, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica", 5: 7-16.
• Suchta J., Jasiński J., 2011, Małe miasta Warmii i Mazur w procesie transformacji, [w:] Bartosiewicz B., Marszał T. (red.), Przemiany przestrzeni i potencjału małych miast w wybranych regionach Polski z perspektywy 20 lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 77-91.
• Szczygielski J., 1972, Indywidualność geograficzna zdegradowanych miast w województwie łódzkim, "Zeszyty Naukowe UŁ", Seria II, 49.
• Szmytkie R., 2013, W kwestii metropolii i obszarów metropolitalnych, "Przegląd Administracji Publicznej", 2: 35-47.
• Szmytkie R., 2015, Zjawisko kurczenia się miast bardzo małych w Polsce, [w:] Wola-niuk A. (red.), Współczesne czynniki i bariery rozwoju miast, XXVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 259-276.
• Szukalski P., 2012, Sytuacja demograficzna Łodzi, Wydawnictwo Biblioteka, Łódź.
• Szymańska D., Grzelak-Kostulska E., 2005a, Małe miasta w Polsce - zmiany ludnościowe i funkcjonalne w drugiej połowie XX wieku, [w:] Heffner K. (red.), Małe miasta a rozwój lokalny i regionalny, Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice: 59-90.
• Szymańska D., Grzelak-Kostulska E., 2005b, Problematyka małych miast w Polsce w świetle literatury, [w:] Heffner K., Marszał T. (red.), Problemy rozwoju małych miast w wymiarze lokalnym i regionalnym, "Biuletyn KPZK PAN", 220: 21-36.
• Śleszyński P., 2013, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, "Przegląd Geograficzny", 85 (2): 173-197.
• Śleszyński P., 2015, Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce, "Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna", 29: 37-53.
• Śleszyński P., 2016, Współczesne i prognozowane uwarunkowania demograficzno-migracyjne w rozwoju miejskiego systemu osadniczego Polski, "Konwersatorium Wiedzy o Mieście", 1 (29): 97-106.
• Webb J.W., 1963, The natural and migrational components of population changes in England and Wales, 1921-1931, "Economic Geography", 2: 130-148.
• Zborowski A., Raźniak P., 2013, Suburbanizacja rezydencjonalna w Polsce - ocena procesu, "Studia Miejskie", 9: 37-50.
• Zuzańska-Żyśko E., 2005, Małe miasta w okresie transformacji. Studium w regionie śląskim, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice.
• Zuzańska-Żyśko E., 2007, Małe miasta w strefie oddziaływania ośrodków regionalnych, [w:] Heffner K., Marszał T. (red.), Małe miasta w obszarach metropolitalnych, "Biuletyn KPZK PAN", 232: 62-78.

Identyfikatory

DOI

10.18778/1733-3180.31.01