PL EN


Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
2020 | 115 | 109--131
Tytuł artykułu

Praktyka indygenacyjna w szlacheckiej Rzeczypospolitej w świetle konstytucji sejmowych i instrukcji sejmikowych w latach 1588-1793

Autorzy
Treść / Zawartość
Warianty tytułu
Indigenisation Practice in the Noblee Republic in the Light of the Sejm's Constitutions and Parliamentary Instructions in the Years 1588-1793
Języki publikacji
PL
Abstrakty
Przedmiot badań: Przedmiotem badań jest instytucja indygenatu w szlacheckiej Rzeczypospolitej. Nadanie przez monarchę indygenatu obcemu szlachcicowi było równoznaczne z uzyskaniem szlacheckiego obywatelstwa. Przysługiwał osobie, która go uzyskała, ale też jej potomstwu. Indygenowani nie podlegali ograniczeniom tak jak osoby nobilitowane. Wyróżniamy dwa rodzaje indygenatu: a) za zasługi wojskowe, cywilne; b) honorowy, o nadaniu którego decydowały względy polityczne. Indygenat otrzymało ok. 404 osób, co stanowi od 0,089 do 0,073% ogółu szlachty, przy szacowanej liczbie tego stanu 450 000 a 550 000 osób. Liczba ta nie mogła mieć większego wpływu na społeczność szlachecką. Instytucja przyciągała uwagę szlachty, która była żywo zainteresowana tym, kto aspiruje do obywatelstwa szlacheckiego. Elitarność stanowa szlachty, jej status oddziaływał na obcą szlachtę, która podejmowała starania, by wejść w jej szeregi. Cel badawczy: Instytucja indygenatu nie doczekała się całościowego opracowania w literaturze. Przeważają badania o charakterze prozograficznym. Problemy takie jak: a) kształtowanie się procedury nabywania indygenatu; b) charakter monarszej prerogatywy rozdawniczej w okresie elekcyjnym nie zostały dotychczas opracowane. 1 Metoda badawcza: Indygenat nie był instytucją normowaną przez jeden akt prawny. W związku z tym, aby przedstawić tę instytucję, posłużyliśmy się analizą przepisów konstytucji sejmowych i instrukcji sejmikowych okresu lat 1573-1793 metodą formalno-dogmatyczną. Wnioski: Wyniki badań ukazują, żeby otrzymać indygenat w Rzeczypospolitej, musiała być dotrzymana określona procedura, zaś zainteresowany musiał spełnić określone warunki formalne i materialne. Osobie, której nadano indygenat i spełniła ona wymagania, kancelaria królewska wydawała dyplom poświadczający indygenację. Z prerogatywy monarszej nadanie stało się aktem dokonywanym pod kontrolą sejmu i sejmików.(abstrakt oryginalny)
EN
Background: The subject of the research is the institution of indigenate in the noble Republic of Poland. The granting of indigenate by the monarch to a foreign nobleman was tantamount to obtaining noble citizenship. The Indygenous people were not subject to restrictions like the en-nobled. There are two types of indigenate: a) for military orcivil merit; b) honorable on account of political considerations. Approximately 404 people received indygenate, which is between 0.089 and 0.073% of the total nobility, which was estimated as between 450,000 to 550,000 people. This number could not have had much impact on the noble community. The institution attracted the attention of the nobility, who were keenly interested in those who aspired to noble citizenship. The elitist status of state nobility influenced the foreign nobility, who made efforts to join its ranks. Research purpose: the institution of indigenate has not been fully developed in literature. Prozographic research prevails. Research questions such as: (a) the evolution of the procedure for the acquisition of indigenate; (b) the nature of the royal distribution prerogative during the election period; have not yet been sufficiently developed. Methods: Indygenat was not an institution regulated by one legal act. Therefore, in order to present this institution, we used the analysis of the provisions of the Sejm constitutions and sejmiks instructions during the 1573-1793 period using a formal-dogmatic method. Conclusions: The results of the research reveal that in order to receive the indigenate in the Commonwealth, a specific procedure had to be followed, and the person concerned had to meet certain formal and material conditions. The person to whom the indigenate was granted when requirements were fulfilled was issued by the royal office with a diploma certifying the indigen-isation. It was the prerogative of the monarch to grant an indigenous certificate under the control of the Sejm and the Sejmik.(original abstract)
Rocznik
Tom
115
Strony
109--131
Opis fizyczny
Twórcy
  • Uniwersytet Łódzki
Bibliografia
  • Acta Historica, T. 10, Lauda sejmików ziemi dobrzyńskiej, wyd. Fr. Kluczycki, Nakład Akademii Umiejętności Krakowskiej, Kraków 1887.
  • AGZ, T. XX, Lauda wiszeńskie 1572-1648, oprac. A. Prochaska, Lwów 1909; XXI, Lauda wiszeńskie 1648-1673, Lwów 1911; XXII, Lauda wiszeńskie 1673-1732 r., Lwów 1914; XXIII Lauda sejmikowe wiszeńskie, lwowskie, przemyskie i sanockie 1731-1772, Nakład Tow. Nauk, Lwów 1928; XXIV, Lauda sejmikowe halickie 1575-1695, Lwów 1931; XXV, Lauda sejmikowe halickie 1696-1772, wyd. W. Hejnosz, Lwów 1935.
  • Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. 2: 1621-1660 [Fasc. 2, 1649-1660], wyd. A. Przyboś, ZN im. Ossolińskich, Wrocław 1955; 3: 1661-1673, Wrocław-Kraków 1959; 4: 1664-1680, Indeksy, ZN im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963; 5: 1681- 1696, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984.
  • Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, t. I, cz. 1 1572-1616, cz. 2 1616-1632, wyd. Wł. Dworzaczek, PWN, Poznań 1957-1962; Lata 1668-1675, 1676-1695, 1676-1695 wyd. M. Zwierzykowski, R. Kołodziej, A. Kamieński, UAM Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2008-2018; Lata 1696-1732, wyd. M. Zwierzykowski, Wyd. Poznańskie, Poznań 2008; Lata 1733-1763, wyd. M. Zwierzykowski, DIG, Warszawa 2015.
  • Akta sejmikowe województwa lubelskiego 1572-1632, oprac. H. Gmiterek, Wyd. UMCS, Lublin 2016.
  • Akta sejmikowe ziemi chełmskiej 1572-1668, oprac. W. Bondyra, H. Gmiterek, J. Ternes, Wyd. UMCS, Lublin 2013.
  • Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733-1795, wyd. M. Jusupović, Neriton, Warszawa 2019.
  • Akta sejmiku podolskiego in hostico 1672-1698, wyd. i oprac. J. Stolicki, TN Societas Vistulana, Kraków 2002.
  • Czacki T., Dzieła..., zebr. i wyd. E. Raczyński, T. I, O litewskich i polskich prawach, w Drukarni J. Łukaszewicza, Poznań 1844.
  • Diariusz sejmowy z r. 1746, wyd. Wł. Konopczynski, wyd. Tow. Nauk. Warszawskie, Warszawa 1912.
  • Księga wpisów podkanclerzego Jana Tarnowskiego MK 136 z AGAD-u w Warszawie 1591, oprac. K. Chłapowski, [Summariusz Metryki Koronnej Seria Nowa T. V, red. W. Krawczuk], DiG, Warszawa 2009.
  • Księga wpisów podkanclerzego Jana Tarnowskiego MK 137 z AGAD w Warszawie 1592, oprac. K. Chłapowski, [Summariusz Metryki Koronnej Seria Nova T. VI], DiG, Warszawa 2012.
  • Księga wpisów podkanclerzego Jana Tarnowskiego MK 139 z AGAD w Warszawie 1595, oprac. K. Chłapowski, [Summariusz Metryki Koronnej Seria Nowa, T. VIII], Wyd. DiG, Warszawa- Bellerive-sur-Allier 2016.
  • [Kochowski W.], Historya panowania Jana Kazimierza przez nieznanego autora, wyd. E. Raczyński, W księgarni Walentego Stefańskiego, Poznań 1840.
  • Krasicki I., Zbiór potrzebnieyszych wiadomości porządkiem alfabetycznym ułożonych, T. I, Nakładem i druk M. Grőlla, Warszawa-Lwów 1781.
  • Lauda ziemi rawskiej i województwa rawskiego 1583-1793, red. nauk. M. Nagielski, Neriton, Warszawa 2017.
  • Lengnich B., Prawa pospolite Królestwa Polskiego wydanie nowe..., wyd. A.Z. Helcel, Nakład Redakcji Kwartalnika Naukowego, Kraków 1836.
  • Matricularum Regni Poloniae Summaria (dalej MRPS), t. 5, cz.1, ed. T. Wierzbowski, Typis Officinae C. Kowalewski, Warszawa 1919.
  • Mączyński J., Lexicon layinopolonicvm ex optimis latinae lingvae scriptoribus concinnatvm, Typographus... Daubman Jan, Regiomonti Borussiae 1564.
  • Pawiński A., Dzieje ziemi kujawskiej i akta do nich służące Lauda i instrukcje 1572-1795, w drukarni Józefa Bergera, Warszawa 1888.
  • Skrzetuski W., Prawo polityczne Narodu polskiego, T. 1, Drukarnia Pijarów, Warszawa 1787.
  • Sumariusz Metryki Koronnej Księga wpisów MK 184 z AGAD w Warszawie, oprac. J. Dąbrowski, s. 29, regest 59/2215, ; stan na http://www.agad.gov.pl.inwentarze6SummariuszMK1849.02.2020 r.
  • Sumariusz Metryki Koronnej Księga wpisów MK 189 z AGAD w Warszawie, oprac. J.S. Dąbrowski, http://www.historia.uj.edu.pl/Documents.11Summariusz189; stan na 10.02.2020 r.
  • Volumina Constitutionum, T. II 1550-1609, vol. 2 1587-1609, wyd. S. Grodziski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2008; III 1611-1640, vol. 1 1611-1626, wyd. S. Grodziski, M. Kwiecień, A. Karabowicz, Warszawa 2010; IV 1641-1668, vol. 1 1641-1658, wyd. S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2014; IV 1641-1668, vol. 2 1659-1668, wyd. S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2017.
  • Volumina Legum, vol. 5-9, wyd. J. Ohryzko, St. Petersburg 1859-1860; X, Konstytucje sejmu grodzieńskiego z 1793 roku, wyd. Z. Kaczmarczyk, J. Matuszewski, M. Szczaniecki, J. Wąsicki, Poznań 1952.
  • Achremczyk S., Indygena bez indygenatu, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2012/3 (277), s. 475-489.
  • Balzer O., Skartabellat w ustroju szlachectwa polskiego, AU, Kraków 1911.
  • Boniecki A., Herbarz polski, t. 7, skład główny Gebethner i Wolff, Warszawa 1904.
  • Dukwicz D., Rosja wobec sejmu rozbiorowego warszawskiego (1772-1775), IH PAN, Warszawa 2015.
  • Dygdała J., U początków polityki wewnętrznej Stanisława Augusta w latach 1764-1768 (na przykładzie Prus Królewskich), Wiek Oświecenia 1999/15, s. 111-133.
  • Grodziski S., Obywatelstwo w szlacheckiej Rzeczypospolitej, UJ, Kraków 1963.
  • Juśko E., Nobilitacje i indygenaty jako droga awansu społecznego w Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII wieku, Byblos, Tarnów 2006; zob. rec. T. Szulc, Kwartalnik Historyczny 2009/ CXVI/1, s. 133-144.
  • Keckowa A., Kotowski Adam, PSB, t. 14, s. 449.
  • Komaszyński M., Maria Kazimiera d'Arquien Sobieska królowa Polski 1641-1716, WL, Kraków 1983.
  • Markiewicz M., Historia Polski 1492-1795, WL, Kraków 2004.
  • Michalski J., Studia nad reformą sadownictwa i prawa sadowego w XVIII w. Część I, ZN im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa 1958.
  • Michta J., Nobilitacje i indygenaty w szlacheckiej Rzeczypospolitej, Annales UMCS, Sectio F, Historia 1990/45, s. 355-363.
  • Naworski Z., Indygenat w Prusach Królewskich (1454-1772), CPH 1983/XXXV/1, s. 31-58.
  • Pereszczako A.M., Nobilitacje i indygenaty w Rzeczypospolitej w XVIII wieku, Roczniki Humanistyczne 1985/XXXIII/2, s. 103-165.
  • Polaczkówna H., Szlachta na Siewierzu biskupim w latach 1442-1790, Tow. Heraldyczne we Lwowie, Lwów 1913, s. 1-93.
  • Rawicz E., Indygenat w Polsce za Stanisława Augusta, w: J. Smołka (red.), Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu za rok 1924, Przemyśl 1924, s. 29-55.
  • Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. V, z. 3 (37), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.
  • Smoleński Wł., Dzieje narodu polskiego w, cz. 3, Druk Granowskiego i ykład popularny na podstawie ostatnich badań naukowychSikorskiego, Warszawa 1898.
  • Szymański J., Indygenat czy nobilitacja, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Historia 1992/26 (240), s. 191-198.
  • Szyndler B., Indygeni Sejmu Czteroletniego, Annales UMCS, Lublin, vol. XLV, sectio F, 1990, s. 365-375.
  • Trelińska B. (wstęp, opracowanie i edycja), Album armorum nobilium Regni Poloniae XV-XVIII saec. Herby nobilitacji i indygenatów XV-XVIII w., Wyd. UMCS, Lublin 2001.
  • Wajs A. (oprac.), Materiały genealogiczne noblitacje indygenaty w zbiorach AGAD w Warszawie, DiG, Warszawa 2001.
  • Wdowiszewski Z., Regesty przywilejów indygenatu w Polsce (1519-1793), Materiały do biografii genealogii i heraldyki polskiej. Źródła i opracowania, t. V, Buenos Aires-Paryż 1971, s. 11-78.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.ekon-element-000171609301

Zgłoszenie zostało wysłane

Zgłoszenie zostało wysłane

Musisz być zalogowany aby pisać komentarze.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.