Różne znaczenia definicji w logice. O krytyce Ajdukiewicza wobec klasyfikacji rozumowań Łukasiewicza, uwag kilka

• Autorzy: Anna Tomza

Warianty tytułu

Different Meanings of Logical Definition. About Ajdukiewicz Criticism Against Classifi-Cation of Łukasiewicz Considerations, Some Comments

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiot badań: Artykuł analizuje rzadko poruszaną kwestię wyrażanej przez Kazimierza Ajdukiewicza, polskiego logika, zwolennika logiki dwuwartościowej, krytyki klasyfikacji rozumowań autorstwa Jana Łukasiewicza, twórcy trójwartościowego rachunku logicznego. Cel badawczy: Celem artykułu jest próba wykazania, że podjęta przez Ajdukiewicza krytyka systemu rozumowań Łukasiewicza dotyczy problematyki roli i miejsca definicji w logice. Ajdukiewicz, który był uczniem Łukasiewicza, uznawanego na całym świcie za geniusza logiki, nie wdawał się w naukowy spór ze swoim mistrzem. Korzystając z płaszcza krytyki pewnego fragmentu badań Łukasiewicza, wyraża jednak odmienne stanowisko wobec, jego zdaniem, błędnych sposobów definiowania przez Łukasiewicza terminów użytych w klasyfikacji rozumowań. Ajdukiewicz problematykę dotyczącą definicji uważał za bardzo ważną. W swoich pracach podkreśla, co zauważają współcześni badacze myśli Ajdukiewicza, że pewne aspekty teorii definicji wykraczają poza sformalizowane procedury definicyjne. Analiza jego poglądów świadczy o tym, że on sam aspirował do utworzenia nowej nauki o definicjach w logice. W krytyce, której się podejmuje wobec klasyfikacji rozumowań Jana Łukasiewicza, sam podkreśla, że dotyczy ona definicji, nie zaś procesu rozumowań.1 Zdaniem Ajdukiewicza definicje systemu logicznego muszą być sensowne i wyrażone w zdaniu danego języka logiki L, natomiast definicje Łukasiewicza prezentowane w klasyfikacji są sensu pozbawione oraz zawierają błąd ekwiwokacji. Fragmentaryczne ujęcie w krytyce problemu definiowania stanowi początek jego pogłębionych badań nad rozumieniem i rolą definicji w logice. Metoda badawcza: W artykule metodą analityczną wykazuje się odmienne podejścia logików do roli definicji w logice. Zestawienie poglądów Kazimierza Ajdukiewicza na temat klasyfikacji rozumowań z poglądami autora klasyfikacji - Jana Łukasiewicza wykazuje różnice w stanowiskach logików, co do metodologii systemów logicznych. W ten sposób prezentowane jest rzadko podnoszone w nauce i dydaktyce zdanie Ajdukiewicza, iż metodologia Łukasiewicza jest nieprawidłowa, gdyż utworzona została w oparciu o definicje opatrzone błędem ekwiwokacji. Zdaniem Ajdukiewicza Łukasiewicz, wbrew zasadom metodologii logiki klasycznej, nadał definicjom istniejącym nowe znaczenie, tworząc przez to nieprawidłowy system logiki. Wyniki: Problematyka definicji podejmowana jest często zarówno w nauce, jak i procesie dydaktycznym. Klasyfikacja rozumowań autorstwa Jana Łukasiewicza w dydaktyce podawana jest do dziś. Inaczej z jej krytyką autorstwa Kazimierza Ajdukiewicza, która jest podejmowana w literaturze niezwykle rzadko. Prezentowana w artykule analiza poglądów czołowych polskich logików wobec klasyfikacji rozumowań stanowi cenny wkład w rozwój tematyki o rozumowaniach w logice. Prezentowana w artykule analiza krytyki Ajdukiewicza wskazuje na nowe oblicze jego poglądów dotyczące sporu o definicje w logice. Ta nowa perspektywa może zaowocować rozszerzeniem badań dotyczących znaczenia definicji w logice dwu- i trójwartościowej.(abstrakt oryginalny)

EN

Background: The article analyzes the rarely raised issue of Kazimierz Ajdukiewicz, Polish logician, supporter of two-valued logic, and critic of the classification of reasoning by Jan Łukasiewicz, creator of trivalent logical calculus. Research purpose: The purpose of the article is an attempt to elucidate how Ajdukiewicz's cri-ticism of Łukasiewicz's reasoning system concerns the issue of the role and place of definition in logic. Ajudkiwicz was a student of Łukasiewicz, who was a world-renowned genius of logic, and did not get into a scientific dispute with his master. While using the cover of criticizing a fragment of Łukasiewicz's research, he expresses a contradictory stance towards, in his opinion, the erroneous ways of defining by the terms used by Łukasiewicz in his classification of reasoning. Ajdukiewicz considered the issues related to the definition important. In his work, he emphasizes, as contemporary researchers of Ajdukiewicz's thinking point out, that certain aspects of definition theory go beyond formalized definition procedures. An analysis of his views shows that he himself aspired to create a new science of definitions in logic. In the criticism he makes about Jan Łukasiewicz's classification of reasoning, he emphasizes that it concerns the definition, not the process of reasoning. According to Ajdukiewicz, the definitions of alogical system must be meaningful and expressed in the sentence of the given logic language L, while to Łukasiewicz definitions presented in the classification are meaningless and contain an equivocation error. Fragmentary criticism of the problem of defining by Łukasiewicz is the beginning of in-depth research on understanding and the role of definition in logic. Methods: In the article, analytical methods demonstrate different approaches of logicians to the role of definitions in logic. The juxtaposition of Kazimierz Ajdukiewicz's views on the classification of reasoning, with the views of the author of the classification - Jan Łukasiewicz, reveal differences in logic's positions within the methodology of logical systems. In this way, Ajdukiewicz's opinion, rarely raised in science and didactics, is presented about how Łukasiewicz's methodology is incorrect, as it was created based on definitions bearing the equivocation error. According to Ajdukiewicz, Łukasiewicz, contrary to the principles of classical logic methodo- logy, gave existing definitions a new meaning, thus creating an incorrect logic system. Conclusions: The issue of how to define is often taken up, both in science and in the teaching process. The classification of reasoning by Jan Łukasiewicz in didactics is given today. It is different than the criticism by Kazimierz Ajdukiewicz, which is rarely undertaken in literature. The analysis of the views of the leading Polish logicians presented in the article regarding the classification of reasoning is a valuable contribution to the development of the subject of reasoning in logic. The analysis of Ajdukiewicz's criticism presented in the article indicates a new face of his views regarding the dispute over definitions in logic. This new perspective may result in the extension of research on the meaning of definitions in two- and three-valued logic.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Logika formalna; Filozofia; Logika

EN

Formal logic; Philosophy; Logic

• Czasopismo: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Rocznik: 2020
• Tom: 115
• Strony: 133--148

Twórcy

autor

Anna Tomza

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Ajdukiewicz K., Język i poznanie. Wybór pism z lat 1920-1939, t. I, PWN, Warszawa 1985.
• Ajdukiewicz K., Język i poznanie, Wybór pism z lat 1945-1963, t. II, PWN, Warszawa 1985.
• Ajdukiewicz K., Propedeutyka filozofii, Książnica Atlas, Wrocław-Warszawa 1950.
• Ajdukiewicz K., Three Concepts of Definition, stan na 6.08.2019 r., s. 115-126.
• Ajdukiewicz K., Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka, Czytelnik, Warszawa 1983.
• Garbacz P., W stronę Łukasiewicza, Filozofia Nauki 2000/VIII/81, s. 73-83; http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Filozofia_Nauki/Filozofia_Nauki-r2000-t8-n1/Filozofia_Nauki-r2000-t8-n1-s73-83/Filozofia_Nauki-r2000-t8-n1-s73-83.pdf; stan na 8.10.2019 r.
• Gawlik W., U podstaw klasyfikacji rozumowań, Collectanea Theologica 1955/26 (4), s. 583-631.
• Głuchowski G., Jan Łukasiewicz, http://www.ptta.pl/pef/pdf/ll/lukasiewicz.pdf; stan na 8.10.2019 r.
• Grodziński E., Filozoficzne podstawy logiki wielowartościowej, PWN, Warszawa 1989.
• Jedynak A., Ajdukiewicz, Wiedza Powszechna, Warszawa 2003.
• Kleszcz R., Logika, wszechmoc, Bóg, Filo-Sofija 2012/19 (4), s. 37-52.
• Koszowy M., Araszkiewicz M., The Lvov-Warsaw School as a Source of Inspiration for Argumentation Theory, Argumentation 2014/28, s. 283-300, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/ item/5444/araszkiewicz_koszowy_the_lvov_warsaw_school_as_a_source_of_inspiration_for_ argumentation_theory_2014.pdf?sequence=1&isAllowed=y; stan na 6.08.2019.
• Kotarbiński T., Dzieła wszystkie. Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1990.
• Kotarbiński T., Wykłady z dziejów logiki, Łódzkie Towarzystwo Naukowe 1957/I/28, Łódź.
• Łukasiewicz D., O krytyce determinizmu i logice wielowartościowej Jana Łukasiewicza, Studia z Filozofii Polskiej 2011/6, s. 13-24; https://repozytorium.ukw.edu.pl/bitstream/handle/ item/470/Dariusz Łukasiewicz O krytyce determinizmu i logice wielowartoÅ›ciowej Jana Łukasiewicza. pdf?sequence=1&isAllowed=y; stan na 8.10.2019 r.
• Łukasiewicz J., Analiza i konstrukcja przyczyny, http://filozofiauw.wdfiles.com/local-files/ tekstyzrodlowe/Łukasiewicz Analiza i konstrukcja pojÄ™cia przyczyny.pdf: stan na 22.07.2019 r.
• Łukasiewicz J., Elementy logiki matematycznej, Nakładem Komisji Wydawniczej Koła Matematyczno-Fizycznego Słuchaczów Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1929.
• Łukasiewicz J., Interpretacja liczbowa teorii zdań, Ruch Filozoficzny 1922/7, s. 92-93.
• Łukasiewicz J., O nauce, w: Poradnik dla Samouków. Wskazówki metodyczne dla studiujących poszczególne nauki, Wydawnictwo A. Heflicha i St. Michalskiego, t. 1, 1915.
• Łukasiewicz J., Smolka F., Leśniewski S., U źródeł logiki wielowartościowej, Filozofia Nauki 1994/3-4, (7-8), s. 221-249; rhttps://www.fn.uw.edu.pl/index.php/fn/article/view/954/1035; stan na 30.05.2020 .
• Malinowski A., Logiki wielowartościowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
• Nowaczyk A., O twórczości Kazimierza Ajdukiewicza, Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, 4, s. 123-143, http://www.filozof.uni.lodz.pl/prac/an/teksty/43. O twórczości Kazimierza Ajdukiewicza.pdf; stan na 30.05.2020 r.
• Olech A., Semantyczna teoria poznania, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa 2014.
• Słupecki J. (red.), Z zagadnień logiki i filozofii. Pisma wybrane, PWN, Warszawa 1961.
• Stonert H., Sprawozdanie z I Konferencji Logików, Studia Logica 1955/II, s. 251-265.
• Twardowski K., Zasadnicze pojęcia dydaktyki i logiki, Nakładem Towarzystwa Pedagogicznego, Lwów 1901.

Identyfikatory

DOI

10.26485/SPE/2020/115/7