Stan badań nad współczesnymi stosunkami polsko-rosyjskimi

• Autorzy: Andrzej Szeptycki

Warianty tytułu

The State of Research on Contemporary Polish-Russian Relations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem niniejszego artykułu jest analiza obecnego stanu wiedzy nad współczesnymi stosunkami polsko-rosyjskimi. Zagadnienie to - inaczej niż w przypadku relacji polsko-radzieckich - nie było do tej pory przedmiotem pogłębionych dociekań. Wyjątkiem są polskie prace na temat stanu badań nad obwodem kaliningradzkim. Ramy czasowe tekstu obejmują zasadniczo lata 1990-2020. Wybór dolnej granicy wynika z dwu powodów. Po pierwsze, w czerwcu 1990 r. Rosyjska Federacyjna SRR proklamowała suwerenność (w przeciwieństwie do innych republik związkowych Rosja nie ogłosiła niepodległości). Po drugie, w tym samym roku Polska zainicjowała politykę dwutorowości wobec wschodniego sąsiedztwa zakładającą utrzymanie i rozwój stosunków zarówno z ZSRR jako całością, jak i z niektórymi republikami. Okazjonalnie analizowane będą również badania dotyczące wcześniejszego okresu, zwłaszcza gdy dotyczą wpływu przeszłości na współczesne stosunki polsko-rosyjskie, w szczególności pamięci historycznej Polaków i Rosjan oraz polityki historycznej obu państw. Stosunki międzynarodowe można postrzegać redukcjonistycznie, sprowadzając je do państw, ich interesów, wzajemnych interakcji i następstw dla systemu międzynarodowego, lub holistycznie, przyjmując, że uczestniczą w nich zarówno aktorzy państwowi, jak i niepaństwowi. W niniejszym artykule analizowane będą badania poświęcone współczesnym relacjom polsko-rosyjskim w tym drugim ujęciu. Aby zrealizować tak zdefiniowany cel, przeanalizowano kolejno uwarunkowania badań nad współczesnymi stosunkami polsko-rosyjskimi, przedstawiono ich ogólną charakterystykę ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki na tle nauki o stosunkach międzynarodowych i innych nauk społecznych, zidentyfikowano główne ośrodki i kierunki badań, wskazując też wreszcie możliwe kierunki dalszych studiów w tym obszarze. (fragment tekstu)

EN

The analysis of the state of research on contemporary Polish-Russian relations leads to the conclusion that this topic has been undertaken by the representatives of various fields of social sciences in Poland and Russia, as well as in the West for over last three decades. At the same time, no publications describe it in a comprehensive and up-to-date manner. This is due to the complex nature of the mutual relations and their high dynamics, as well as the selective approach of researchers. Currently, most of the works are endogenous: Polish authors write for Polish readers, and Russian researchers - for the Russian audience. Paradoxically, the most popular works devoted to Poland and Russia - although it is diff icult to judge a priori whether or not they are the best - have been published in Western countries. Moreover, most of the texts devoted to Polish-Russian relations, especially in the political sphere, are devoid of theoretical apparatus. Certain idées fi xes present in the literature, such as the imperialist nature of contemporary Russian policy, the resulting threats to Poland and Polish Russophobia deserve an in-depth analysis. Researchers should also pay more attention to some issues that are currently mainly dealt with by experts and journalists - in particular, the Russian hybrid war and whether Poland is or can be its target, as well as possible Russian interference in political life in Poland since 2014. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Międzynarodowe stosunki polityczne; Polityka państwowa; Historia polityczna; Przegląd literatury

EN

International political relations; State policy; Political history; Literature review

• Czasopismo: Sprawy Międzynarodowe
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 4
• Strony: 187--222

Twórcy

autor

Andrzej Szeptycki

• Uniwersytet Warszawski; Narodowy Uniwersytet Doniecki im. Wasyla Stusa w Winnicy

Bibliografia

• žborovskaâ I., Katynskij sindrom - klucevad problema dvustoronnih otnosenij?, "Sensus Historiae" 2013, vol. 10, No. 1.
• Baca-Pogorzelska K., Potocki M., Czarne złoto. Wojny o węgiel z Donbasu, Wydawnictwo "Czarne", Wołowiec 2020.
• Bauer Z., Gatunki dziennikarskie, [w:] Dziennikarstwo i świat mediów, red. Z. Bauer, E. Chudziński, Universitas, Kraków 2010.
• Bazylow L., Wieczorkiewicz P., Historia Rosji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 2005.
• Belye patna, cernye patna: slożnye voprosy v rossijsko-polskih otnosenidh, red. A. V. Torkunov, A. D. Rotfel'd, Izdatel'stvo "Aspekt Press", Moskva 2010.
• Białe plamy, czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld, A. W. Torkunow, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010.
• Bruski J. J., Między prometeizmem a Realpolitih II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921-1926, Historia Iagellonica, Kraków 2010.
• Bryc A., Rosja w XXI wieku. Gracz światowy czy koniec gry?, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
• Buharin N. I., Rossid-PolSa. Opyt dvadcatiletnih otnosenij. 90-e gody XX veka - per-voe desdtiletie XXI veka, Nestor-Istoria, Moskva 2014.
• Buharin S. N., RakitanskijN. M., Rossid i Polsa. Opyt politiko-psihologiceskogo issle-dovanid fenomena limitrofizacii, Institut russkoj civilizacii, Moskva 2011.
• Butterfield J., Levintova E., Academicfreedom and international standards in higher education: Contestation in journalism and political science at Moscow State University, "Communist and Post-Communist Studies" 2011, vol. 44, No. 4.
• Centrum Polslko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia. Sprawozdanie z działalności w roku 2015, Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, [b.d.m.w.]: <http://cprdip.pl/assets/media/O_Nas/Sprawozdanie_z_dzialalnosci_Centrum_Polsko_ Rosyjskiego_Dialogu_i_Porozumienia_za_rok_2015.pdf> [dostęp: 1 VIII 2020].
• Chawryło K., Domańska M., Obcy wśród swoich. Organizacje pozarządowe w Rosji, Ośrodek Studiów Wschodnich, [Warszawa] 28 IX 2015 (Komentarze OSW, 184): <https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/komentarze_l84.pdf> [dostęp: 1 VIII 2020].
• Chodubski A. J., Wstęp do badań politologicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004.
• Country Rankings, "Scimago Journal & Country Rank" [online], kwiecień 2020 [dostęp: 31 VII 2020]: <https://www.scimagojr.com/countryrank.php?category=3320>.
• Czaputowicz J., Ławniczak K., Wojciuk A., Nauka o stosunkach międzynarodowych i studia europejskie w Polsce, Wydawnictwo Naukowe "Scholar", Warszawa 2015.
• Ćwieluch J., Różański M., Dlaczego przegramy wojnę z Rosją, Wydawnictwo "Znak", Kraków 2018.
• Dębicki M., Makaro J., Wprowadzenie, [w:] Sąsiedztwa III RP - Rosja. Zagadnienia społeczne, red. M. Dębicki, J. Makaro, Wydawnictwo "Gajt", Wrocław 2016.
• Donaldson R.H., Nogee J.L., The foreign policy of Russia. Changing systems, enduring interests, M. E. Sharpe, London-Armonk 2005.
• Dudek A., Poland and Russia at the turn of XXI century. Between a liberal illusion and imperial realism, "UNISCI Discussion Papers" 2016, No. 40.
• Dudek A., Użyteczność analitycznego eklektyzmu w badaniu stosunków Polski z Rosją, "Stosunki Międzynarodowe" 2016, t. 52, nr 2.
• Dusza polska i rosyjska. Od Adama Mickiewicza i Alekksandra Puszkina do Czesława Miłosza i Alekksandra Sołżenicyna. Materiały do "katalogu' wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. A. de Lazari, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2004.
• Dziennikarstwo i świat mediów, red. Z. Bauer, E. Chudziński, Universitas, Kraków 2010.
• Easter G. M., Politics of revenue extraction in post-communist states: Poland and Russia compared, "Politics & Society" 2002, vol. 30, No. 4.
• "EBSCO" [online, dostęp: 10 XII 2020]: <https://www.ebsco.com/>.
• Encyklopedia książki, t. 2, red. A. Żbikowska-Migoń, M. Skalska-Zlat, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2017.
• Enemies, "Levada-Center" [online], 5 XI 2020 [dostęp: 19 XI 2020]: <https://www.levada.ru/en/2020/11/05/enemies-2/>.
• Feklyunina V., Russia's foreign policy towards Poland: Seeking reconciliation? A social constructivist analysis, "International Politics" 2012, vol. 49, No. 4.
• Geopolityka w stosunkach polsko-rosyjskich, red. S. Bieleń, A. Skrzypek, Oficyna Wydawnicza "ASPRA-JR", Warszawa 2012.
• "Google Scholar" [online, dostęp: 10 XII 2020]: <https://scholar.google.com/>.
• Gorska J. A., Dealing with a Juggernaut. Analyzing Poland's policy toward Russia, 1989-2009, Lexington Books, Lanham 2010.
• H2020 - Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA). Country fact sheet: Russian Federation (RU), European Commission, 25 XI 2020: <https://ec.europa.eu/research/mariecurieactions/sites/mariecurie2/files/third_countries_0.zip> [dostęp: 29 XI 2020].
• Heller M., Polska w oczach Moskwy, Instytut Literacki, Paryż 1984.
• Heller M., Niekricz A., Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego, t. 1, Polonia Book Fund, London 1985.
• Horizon 2020 country profiles, "European Commission" [online, dostęp: 31 VII 2020]: <https://ec.europa.eu/research/horizon2020/index.cfm?pg=country-profiles>.
• Jażborowskaja I., Stan badań na temat stosunków polsko-radzieckich, [w:] Białe plamy, czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld, A. W. Torkunow, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010.
• Kara-Murza S., Ekksport revolucii. Usenko, Saakasvili, Algoritm, Moskva 2005.
• Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. A. de Lazari, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2006.
• King L., Postcommunist divergence: A comparative analysis of the transition to capitalism in Poland and Russia, "Studies in Comparative International Development" 2002, vol. 37, No. 3.
• Kopeć R., Mazur P., Odstraszanie militarne w XXI wieku. Polska - NATO - Rosja, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków 2017.
• Kornat M., Stan badań na temat stosunków polsko-radzieckich, [w:] Białe plamy, czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld, A. W. Torkunow, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010.
• Kowal P., Testament Prometeusza. Źródła polityki wschodniej III Rzeczypospolitej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Warszawa-Wojnowice 2018.
• Kozon M. J., Derby of a "difficult" history: the Poland-Russia match at Euro 2012, "Soccer and Society" 2018, vol. 19, No. 5-6.
• Kultura - Rosja, t. 1: Literatura rosyjska w kręgu "Kultury", red. P. Mitzner, Instytut Literacki "Kultura", Instytut Książki, Paryż-Kraków 2016.
• Kultura - Rosja, t. 2: "Kultura" i emigracja rosyjska, red. P. Mitzner, Instytut Literacki "Kultura", Instytut Książki, Paryż-Kraków 2016.
• Legucka A., Polityka Polski wobec Rosji, "Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej" 2017.
• Łagowski B., Polska chora na Rosję, Wydawnictwo "Fundacja Oratio Recta", Wrocław 2016.
• Łoś-Nowak T., Stosunki międzynarodowe. Teorie - systemy - uczestnicy, Wrocław 2000.
• Malak K., Czynnik wojskowy w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej (1991-2000), Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2001.
• Malgin A. W., Stosunki polityczne między Polską a Rosją po 1990 r., [w:] Białe plamy, czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld, A. W. Torkunow Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010.
• Marciniak W., Dwie tendencje w polityce polskiej wobec Rosji, "Arcana. Kultura, historia, polityka" 2010, nr 4 (94).
• Maszkiewicz M., Między bezpieczeństwem a tożsamością. Rosyjskie, ukraińskie i białoruskie interpretacje idei i koncepcji w polskiej polityce wschodniej (1990-2010), Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Wrocław 2013.
• Materski W., Historiografia stosunków polsko-radzieckich. Stan obecny i perspektywy badawcze, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica" 1996, nr 55.
• Matveev G. F., Polsko-rossijskie otnośenid v xx veke glazami nepredvzatogo istorika, "Istorićeskaa ekspertiza" 2019, N 2 (19).
• Minkina M., Kaszuba M., Polska - Rosja: perspektywa sąsiedzka, Pracownia Wydawnicza Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycz-nego, Siedlce 2015.
• Mirovaa politika i meżdunarodnye otnośenia, red. U. Kosov, Izdatel'skij dom "Piter", Sankt-Peterburg 2011.
• Montbrial T. de, Działanie i system świata, Wydawnictwo Akademickie "Dialog", Warszawa 2011.
• Murell P., What is shock therapy? What did it do in Poland and Russia?, "Post-Soviet Affairs" 1993, vol. 9, No. 2.
• Najder Z., Patrząc na Wschód, Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Wrocław 2008.
• "Naucnaa elektronnaa biblioteka" [online, dostęp: 10 XII 2020]: <https://www.elibrary.ru/defaultx.asp>.
• Nowak A., History and geopolitics: a contest for Eastern Europe, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2008.
• Pamięć i polityka historyczna w stosunkach polsko-rosyjskich, red. S. Bieleń, A. Skrzypek, Oficyna Wydawnicza "ASPRA-JR", Warszawa 2017.
• Pełczyńska-Nałęcz K., Jak uniknąć rozmów ponad naszymi głowami? Polska wobec Rosji w dobie konfrontacji, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2016: <https://www.batory.org.pl/upload/files/Programy operacyjne/Otwarta Europa/Polska wobec Rosji - K Pelczynska-Nacz.pdf> [dostęp: 3 VIII 2020].
• Pełczyńska-Nałęcz K., Stosunki polityczne między Polską a Rosją po 1990 r., [w:] Białe plamy, czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich (1918-2008), red. A. D. Rotfeld, A. W. Torkunow, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010.
• Perspektivy evropejskoj integracii v XXI veke. Rol Polśi i Rossii, red. D. V. Kacy, Sankt-Peterburgskij gosudarstvennyj universitet, Sankt-Peterburg 2002.
• Piątek T., Macierewicz i jego tajemnice, Wydawnictwo "Arbitror", Warszawa 2017.
• Pipes R., Polska sowietologia do 1939 roku, "Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem" 2011, t. 33.
• Polacy i Rosjanie - przezwyciężanie uprzedzeń, red. A. de Lazari, T. Rogozińska, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2006.
• Polityka zagraniczna Rosji, red. S. Bieleń, M. Raś, Wydawnictwo "Difin", Warszawa 2008.
• Polska a Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej, red. A. Żukowski, Wydawnictwo "Adam Marszałek", Toruń 2008.
• Polska i Rosja. Strategiczne sprzeczności i możliwości dialogu, red. A. Magdziak-Miszewska, Centrum Stosunków Międzynarodowych, Więź, Warszawa 1998.
• Polska - Rosja. Stosunki gospodarcze 2000-2020, red. P. Bożyk, Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Informatyczna w Warszawie, Warszawa 2009.
• Polska - Rosja: traktat o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy podpisany przez prezydentów Lecha Wałęsę i Borysa Jelcyna dnia 22 maja 1992 w Moskwie oraz inne dokumenty, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1992.
• Polska - Rosja. Wektory współpracy, red. R. Białoskórski, B. Gałek, Pracownia Wydawnicza Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego, Siedlce 2017.
• Polska - Rosja. Współczesny świat. Zintegrowany czy zdezintegrowany?, red. M. Kaszuba, M. Stempień, M. Niedbała, Oficyna Wydawnicza "Rytm", Warszawa 2018.
• Polska wobec Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej, red. A. Żukowski, Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2004.
• Pomianowski J., Na wschód od zachodu. Jak być z Rosją?, Rosner & Wspólnicy, Warszawa 2004.
• Popowska M., Internacjonalizacja uczelni wyższych na świecie i jej atrybuty a polska rzeczywistość, "Horyzonty Wychowania" 2016, t. 15, nr 35.
• Projekty finansowane przez NCN, "Narodowe Centrum Nauki" [online, dostęp: 31 VII 2020]: <https://projekty.ncn.gov.pl/indexphp?jednostka=&jednostka_miasto=&jednostka_wojewodztwo=&kierownik=&kierownik_plec=&kierownik_tytul= &status=&projekt=&kwotaprzyznanaod=&kwotaprzyznanado=&typkonkursu=&konkurs=&grupa=HS&panel=&slowokluczowe=Rosja&aparatura=>.
• Pyhalov I.V., Polśa. Giena Vostocnoj Evropy, Izdatel'skij dom "Piter", Sankt-Peter-burg 2019.
• Research and development expenditure (% of GDP), "The World Bank" [online, dostęp: 31 VII 2020]: <https://databank.worldbank.org/reports.aspx?source=2&series= GB.xPD.RSDv.GD.ZS&country=>.
• Rosja i Europa Wschodnia: "imperiologia" stosowana, red. A. Nowak, Wydawnictwo "Arcana", Kraków 2006.
• Rossia v polskoj istoriografii, Polsa v rossijskoj istoriografii (li 50-letiu Komissii istori-kov Rossii i Polsi), red. N. A. Makarov, Indrik, Moskva 2017.
• "Rossijskijfond fundamental'nyh issledovanij" [online, dostęp: 31 VII 2020]: <https://www.rfbr.ru/rffi/ru/search/?query= &start_ date=&end_date=&object_type_id=-1>.
• Rousseau J. J., Uwagi nad rządem Polski, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1924.
• Russias identity in international relations. Images, perceptions, misperceptions, ed. R. Taras, Routledge, Abingdon-New York 2013.
• Rzeczkowski G., Obcym alfabetem. Jak ludzie Kremla i Pis zagrali podsłuchami, Wydawnictwo "Arbitror", Warszawa 2019.
• Sadecki J., Bahr J., Ambasador, Warszawa 2013 (Biblioteka Gazety Wyborczej).
• Samuś P., Wasza kartka wyborcza jest silniejsza niż karabin, niż armata. Z dziejów kultury politycznej na ziemiach polskich pod zaborami, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013.
• Sasińska-Klas T., Dziennikarstwo - zawód czy wyzwanie, [w:] Dziennikarstwo i świat mediów, red. Z. Bauer, E. Chudziński, Universitas, Kraków 2010.
• Sąsiedztwa iii RP - Rosja. Zagadnienia społeczne, red. M. Dębicki, J. Makaro, Wydawnictwo "Gajt", Wrocław 2016.
• "Scopus" [online, dostęp: 10 XII 2020]:

Identyfikatory

DOI

10.35757/sm.2020.73.4.07