BazEkon - Yadda

1

On the Concept of the Deinstitutionalisation of Care and the Measures Taken : Possibilities and Limits

100%

Golinowska S.

Problemy Polityki Społecznej

|

2022

|

58

|

nr 3

215-237

The article is a voice in the debate regarding the effect of deinstitutionalisation on of the lives of dependent people who require care: children without parental care (foster children and those deprived of their parents' care), people with disabilities and people experiencing mental health crises, and the elderly needing long-term care. The article is both illustrative and review-based. It uses historical knowledge and the results of comparative studies, as well as the knowledge of the practice of the functioning of care institutions for many categories of dependence not only in Poland but also in other countries of Central and Eastern Europe. It draws attention to the limitations of the deinstitutionalisation process and the necessary preparation of local authorities and local communities to create conditions for taking dependent people from large institutions of collective living to smaller ones, open to the support of local social communities. It draws attention to the fact that deinstitutionalisation policy is in fact a long-term process of re-institutionalisation, which may be socially beneficial under defi ned conditions, but requires investment outlays for transformations, renovations and, to some extent, for new investment of social infrastructure. (original abstract)

2

Zachowania edukacyjne podopiecznych pieczy instytucjonalnej

100%

Ruszkowska M. U., Zdunkiewicz P. A.

Rozprawy Społeczne

|

2022

|

16

|

nr 1

222-233

Zachowania edukacyjne podopiecznych pieczy zastępczej różnią się zazwyczaj od zachowań ich rówieśników przebywających w środowisku rodzinnym i korzystających z pomocy i wsparcia rodzin. Materiał i metody: Materiał badawczy pozyskiwano dzięki badaniom sondażowym realizowanym na terenie 6 województw: lubelskiego, warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego oraz mazowieckiego. W badaniach wykorzystano ankietę skierowaną do podopiecznych placówek opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego i rodzinnego oraz wywiad skategoryzowany skierowany do dyrektorów/koordynatorów/ wychowawców badanych placówek. Wyniki: Pytania badawcze dotyczyły posiadania i rozwijania zainteresowań wychowanków, ilości czasu przeznaczanego na przygotowywanie się do zajęć szkolnych, udzielanego wsparcia w zakresie przygotowania się do tych zajęć, przedmiotów sprawiających im najwięcej trudności. Wnioski: Z badań wynika, że to środowisko i wiek podopiecznych warunkuje rozwijanie zainteresowań, ich rodzaj warunkuje zaś płeć respondentów. Wychowawcy są osobami wspierającymi swoich podopiecznych w codziennym przygotowywaniu się do zajęć szkolnych, na które przeznaczane jest najczęściej od 1 do 3 godzin dziennie. (abstrakt oryginalny)

3

Usamodzielnienie pełnoletnich wychowanków pieczy zastępczej

100%

Jerszow M.

Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace / Szkoła Główna Handlowa

|

2019

|

nr 2

77-91

Artykuł przedstawia proces usamodzielnienia pełnoletnich wychowanków opuszczających system pieczy zastępczej, zarówno rodzinnej, jak i instytucjonalnej, w Polsce. W pierwszej części omówione są aspekty prawne zagadnienia, następnie przedstawiona została skala zjawiska w Polsce. W dalszej części artykułu opisany jest przebieg procesu usamodzielnienia, najważniejsze elementy, dostępna pomoc ze strony państwa. Część końcowa zawiera wnioski i rekomendacje dotyczące efektywności procesu usamodzielnienia wychowanków pieczy zastępczej w Polsce.(abstrakt oryginalny)

4

Możliwości i bariery we wdrażaniu procesów deinstytucjonalizacji systemu pieczy zastępczej w opiniach pracowników samorządowych - wyniki badań fokusowych

100%

Abucewicz M.

Polityka Społeczna

|

2023

|

nr 2(tematyczny)

21-28

The key aim of this article is a presentation of barriers in implementing of processes of deinstitutionalization of the substitute care system, on the basis of opinions of local government officials and representatives of social organizations. The opinions were gathered in the Focus Group Interviews. This research was proceeded within the scope of a project: "The Pilot Study And Implementation Of Mechanisms And Planes Of Deinstitutionalization Of Social Services." Additionally, obstacles in the deinstitutionalization activities of the communities in the substitute care area were generally put forward - insofar as it was possible, because of a limited framework of this paper. These activities were realized in the framework of local plans of deinstitutionalization of social services. Plans were prepared by local governments, which have been taking part in the project indicated above. This article circumscribes barriers in implementing of deinstitutionalization of the substitute care system, because in opinions of respondents and makers a success of deinstitutionalization depends on their overcoming. Knowledge about these barriers - both on the basis of opinions and experiences gaining in the course of preparing and implementing local plans - can provide assistance for the others local governments in our country for preparing more effective local plans of deinstitutionalization of social services in the area of substitute care system. And in the broader context - for the realization of one of the project aim, namely to working out of the framework, nationwide guidelines in the range of working out and implementing local plans of deinstitutionalization, among others in the area of subsitute care system. The guidelines will have a form of practical textbook including principles of leading local plans of deinstitutionalization, among others good practices in this extent.(abstrakt oryginalny)

5

Piecza zastępcza w pandemii w percepcji osób zaangażowanych w jej sprawowanie

100%

Gajewska G. G.

Horyzonty Wychowania

|

2021

|

20

|

nr 53 Kształcenie w szkole i w rodzinie w dobie pandemii COVID-19

49-60

CEL NAUKOWY: Celem wypowiedzi będzie ukazanie pieczy zastępczej (rodzinnej i instytucjonalnej) w pandemii w percepcji osób zaangażowanych w jej sprawowanie. Podstawą będą wstępne, częściowe wyniki autorskich badań sondażowych przeprowadzonych od października do listopada 2020 r. podczas wprowadzanych powtórnie obostrzeń wynikających z walki z pandemią COVID-19. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Sformułowano następujący główny problem badawczy: Jak postrzegają zmiany w sprawowaniu pieczy zastępczej w pandemii osoby bezpośrednio lub pośrednio zaangażowane w jej realizację oraz jak je oceniają? Posłużono się metodą analizy literatury przedmiotu, w badaniu empirycznym metodą sondażu diagnostycznego. PROCES WYWODU: Realizacja celu jest ujęta w procesie wywodu, na który składa się: wprowadzenie w zagadnienie, metodologia badań własnych oraz przedstawienie wybranych wyników badań własnych ukazujących funkcjonowanie pieczy zastępczej w pandemii w percepcji różnych grup zaangażowanych w jej sprawowanie. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Większość, tj. 70% ankietowanych osób zaangażowanych w sprawowanie pieczy zastępczej spostrzegało zmiany w jej realizacji podczas pandemii. Badani z różnych grup wskazali odmienne zmiany. Ich ocena częściej była negatywna niż pozytywna. Wskazano na wiele trudnych zadań i sytuacji. Mimo to dostrzeżono sukcesy w ich wykonywaniu. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Należy eksplorować podjęty temat i zaplanować dalsze badania naukowe. Istnieje również potrzeba uwrażliwiania społeczeństwa, w tym szczególnie profesjonalistów i kandydatów na nich, tj. studentów różnych kierunków studiów na wskazane w tekście kwestie na podstawie obiektywizmu naukowego. W czasach pandemii ważne jest wskazywanie dużej roli osób rozumiejących i wspierających rozwój oraz doskonalenie pieczy zastępczej. Osoby zaangażowane w jej sprawowanie wymagają zwiększonej i systemowej pomocy.(abstrakt oryginalny)

6

Mamy dwie instytucje kontrolujące. Nie mamy instytucji wspierającej": zawodowi rodzice zastępczy o systemie wsparcia rodzinnej pieczy zastępczej. Pojedyncze studium przypadku

100%

Basiaga J.

Polityka Społeczna

|

2023

|

nr 4

10-19

Międzynarodowe badania pokazują, że jednym z najważniejszych predyktorów satysfakcji rodziców zastępczych jest prawidłowo funkcjonujący system wsparcia rodzinnej pieczy zastępczej. Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie: jak zawodowi rodzice zastępczy oceniają swoje relacje z instytucjami tworzącymi powiatowy system wsparcia rodzinnej pieczy zastępczej? Badanie zrealizowano w strategii jakościowej, w oparciu o metodę jakościowego studium przypadku. Zastosowaną techniką badawczą był wywiad typu semi-structured, który przeprowadzono z 10 zawodowymi rodzinami zastępczymi, funkcjonującymi na terenie jednego z powiatów województwa śląskiego. Wnioski z badania pozwalają lepiej zrozumieć potrzeby rodziców zastępczych w obszarze oferowanego przez system pieczy zastępczej wsparcia.(abstrakt oryginalny)

7

Make a difference: dziecko w brytyjskiej pieczy zastępczej

84%

Mirosław J.

Polityka Społeczna

|

2019

|

nr 2

34-39

Artykuł poświęcony jest brytyjskiemu systemowi rodzinnej pieczy zastępczej. W artykule omówiono główne zasady i wartości, na których opiera się piecza zastępcza, Przedstawiono krajowe standardy minimum, które obejmują wiele kwestii związanych z realizacją pieczy zastępczej, w tym m.in. dotyczących zabezpieczenia i promowania dobra dziecka, rekrutacji, szkolenia i wspierania rodziców zastępczych, a także wymogów lokalowych czy finansowych. Na tle opisanej procedury stawania się rodzicem zastępczym zaprezentowano statystyki dotyczące rodzin zastępczych oraz dzieci znajdujących się pod opieką. (abstrakt oryginalny)

8

Rodzina zastępcza jako środowisko opiekuńczo-wychowawcze - wybrane aspekty społeczno-prawne

84%

Matejek J.

Polityka Społeczna

|

2019

|

nr 2

2-7

Pojawiające się w rodzinie problemy w zakresie właściwego wywiązywania się z realizacji podstawowych funkcji rodzicielskich stwarzają potrzebę zabezpieczenia wychowania dzieci w środowisku pieczy zastępczej. Rodziny zastępcze są od lat praktykowaną formą zapewniania opieki i wychowania dzieciom opuszczonym i osieroconym. Bieżąca troska rodziców o dziecko i jego wychowanie stanowi istotę funkcjonowania rodziny zastępczej, która - mimo zmieniających się warunków społecznych, ekonomicznych oraz regulacji prawnych - jest trwałą i cenioną formą opieki dla dzieci i młodzieży. W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące funkcjonowania rodziny zastępczej jako środowiska opiekuńczo-wychowawczego, rodzaje rodzin zastępczych, aspekty prawno-organizacyjne tej formy opieki, świadczenia, jakie otrzymuje, a także jej zadania i rolę, jaką spełnia w systemie pieczy zastępczej. (abstrakt oryginalny)

9

Bezpieczeństwo dziecka ponad wszystko, czyli rodzinna piecza zastępcza w Niemczech

84%

Danecka M.

Polityka Społeczna

|

2019

|

nr 2

39-43

Artykuł poświęcony jest systemowi pieczy zastępczej w Niemczech w zakresie rodzinnej długotrwałej opieki. W 2016 r. ponad 74 tys. dzieci objętych było opieką zastępczą. Pomoc w formie pieczy zastępczej wiąże się z przyzwoleniem na znaczne zaangażowanie instytucji w prywatne życie rodzinne. Podstawowym aktem prawnym jest Księga VIII (SGB VIII), w której zawarto prawa, metody i zasady wsparcia podmiotowego traktowania dzieci. Zwraca się również uwagę na inne cechy niemieckiego systemu, które przesądzają o oryginalności stosowanych rozwiązań, np. warunkowanie powrotu dzieci do rodziców, wybór sposobu i czasu realizacji opieki zastępczej, prawo doboru dzieci według kryteriów wskazanych przez rodzinę zastępczą, relatywnie duża liczba objętych opieką dzieci, długi czas i trwałość realizacji pieczy zastępczej. Temat zilustrowany jest informacjami statystycznymi o podopiecznych i rodzinach pochodzenia. (abstrakt oryginalny)

10

Efekty zmian w systemie pieczy zastępczej w latach 2012-2017

84%

Kolankiewicz M.

Polityka Społeczna

|

2019

|

nr 2

12-18

Na podstawie ogólnopolskich informacji statystycznych dokonano analizy efektów zmian, jakie zaszły w systemie pieczy zastępczej po wprowadzeniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Odniesiono się do najważniejszych założeń ustawy: wzmocnienia pracy z rodziną w środowisku, ograniczenia liczb dzieci będących pod nadzorem sądów i umieszczonych w różnych formach pieczy zastępczej oraz usamodzielniania młodych dorosłych. (abstrakt oryginalny)

11

Profesjonalizacja rodzinnej pieczy zastępczej - przesłanki i bariery

84%

Skalec A.

Polityka Społeczna

|

2019

|

nr 2

29-34

Artykuł poświęcony jest zagadnieniu profesjonalizacji opiekunów zastępczych. Przedstawia podstawowe przesłanki rozwoju tego kierunku reform rodzinnej pieczy zastępczej oraz bariery, jakie proces ten napotyka, odwołując się do doświadczeń zagranicznych i krajowych. (abstrakt oryginalny)

12

Funkcje rodziny w badaniach pieczy zastępczej

84%

Kęska A.

Polityka Społeczna

|

2019

|

nr 2

19-23

W artykule zaprezentowana jest klasyfikacja funkcji rodziny adekwatna do sytuacji dziecka znajdującego się w pieczy zastępczej w odwołaniu do tradycyjnych klasyfikacji. Następnie przedstawione są wyniki dotychczasowych badań empirycznych przeprowadzonych na bazie tej propozycji teoretycznej. Badania składały się z wywiadów jakościowych uzupełnionych o badanie ilościowe. Badania wykazują, że rodzice biologiczni często nie są w praktyce włączeni w opiekę nad dzieckiem. Rodzina biologiczna w małym stopniu uczestniczy w naprawianiu błędów oraz budowaniu więzi, co nie jest zgodne z założeniami nowego systemu pieczy. (abstrakt oryginalny)

13

Doświadczenie dorastania w placówce opiekuńczo-wychowawczej - raport z badań

84%

Butarewicz-Głowacka A., Chomiuk A., Jabłońska M.

Polityka Społeczna

|

2021

|

nr 11-12

32-40

Artykuł poświęcony jest funkcjonowaniu dorastających wychowanków placówki opiekuńczo-wychowawczej "Dom Powrotu" w Białymstoku. Jego celem jest ukazanie doświadczenia dorastania w domu dziecka z perspektywy wychowanków. W części pierwszej przedstawiono teoretyczne założenia w zakresie doświadczenia dorastania, organizacji pieczy zastępczej w Polsce, dorastania w instytucjonalnej jej formie oraz procesu deinstytucjonalizacji. W drugiej części tekstu zaprezentowano metodologiczne założenia badań własnych oraz wyniki dotyczące dorastania w instytucjonalnej pieczy zastępczej. Badania jakościowe z zastosowaniem metody indywidualnych przypadków przeprowadzone zostały w maju 2021 r. z wychowankami Domu Powrotu w Białymstoku. Do analizy materiału empirycznego zastosowano koncepcję analizy danych jakościowych Matthew B. Milesa i A. Michaela Hubermana. W świetle wyników przeprowadzonych badań, wychowankowie prawidłowo funkcjonują w placówce opiekuńczo-wychowawczej, doświadczenie dorastania w domu dziecka nie jest dla nich traumą, jednak mają trudności z nawiązywaniem bliskich relacji, brakuje im znaczącej osoby dorosłej, a ponadto są dość niesamodzielni. (abstrakt oryginalny)

14

Proces usamodzielnienia wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych - wybrane aspekty

84%

Chrzanowska P.

Studia BAS

|

2017

|

nr 2 (50) Polityka społeczna w Polsce

147-168

W niniejszym artykule poruszono problematykę przebiegu procesu usamodzielnienia wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego, powszechnie znanych jako domy dziecka. Zestawiono zagrożenia, które mogą wynikać z niewłaściwie przeprowadzonego usamodzielniania podopiecznych, co w konsekwencji zwiększa ryzyko ekskluzji i wykluczenia społecznego. Wśród elementów związanych z opuszczaniem pieczy zastępczej i wchodzeniem w dorosłość szczególną uwagę poświęcono trudnościom towarzyszącym absolwentom placówek mogącym skutkować marginalizowaniem ich w zakresie dostępu do cenionych powszechnie dóbr (rynek pracy, rynek mieszkaniowy, edukacja).(fragment tekstu)

15

Wybrane aspekty współczesnego rodzicielstwa zastępczego

84%

Baron B.

Prace Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości

|

2012

|

19 (3) Zeszyty Pedagogiczno-Medyczne : Innowacyjność i Kreatywność w Pedagogice

103-114

Artykuł zatytułowany Wybrane aspekty współczesnego rodzicielstwa zastępczego porusza kilka kwestii związanych z tworzeniem i funkcjonowaniem rodzinnych form pieczy zastępczej oraz z byciem rodzicem zastępczym. Jednym z zasygnalizowanych aspektów jest bycie wychowawcą. W artykule przedstawione zostały kryteria, jakie muszą spełniać obecnie osoby chcące prowadzić rodzinną formę pieczy zastępczej oraz ukazana została pokrótce motywacja, jaka kieruje rodzicami zastępczymi w podejmowaniu się tego zadania. Artykuł dotyka także kwestii rodzinnego środowiska zastępczego, jego specyfiki, obecnego w nim poczucia tymczasowości oraz dynamiki i etapów, przez które przechodzą w swojej pracy rodzice zastępczy. (abstrakt oryginalny)

16

Piecza zastępcza i kuratela. Omówienie pojęć na gruncie prawa polskiego, na podstawie wybranych aktów prawnych

84%

Dolega K., Matysiak K.

Studia Ekonomiczne, Prawne i Administracyjne

|

2019

|

nr 3

13-25

Niniejszy artykuł poświęcony jest problematyce kurateli jak i pieczy zastępczej. Zawiera on definicje obu pojęć, ale również ich istotę oraz to, co się na nie składa. Przede wszystkim są to instytucje pieczy zastępczej, tj. Rodzinna oraz instytucjonalna piecza zastępcza. Zawiera również informacje o zadaniach administracji publicznej w tym zakresie. Opisuje również zasady ustanawiania, uchylania bądź ustania kurateli oraz jej organizacji. (abstrakt oryginalny)

17

Rodziny zastępcze - problematyka administracyjnoprawna (cz. 1)

84%

Łakoma S.

Administracja : teoria, dydaktyka, praktyka

|

2014

|

nr 4(37)

51-73

Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i wychowania w jednej z form pieczy zastępczej. Potwierdzają to pośrednio bądź wprost przepisy: Konwencji o prawach dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (art. 7 ust. 1, art. 18 ust. 1), Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (art. 72 ust. 2)2, jak również ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (art. 4 pkt 1)3 (dalej: ustawa). W ramach pieczy zastępczej można wyróżnić: rodzinne (a wśród nich: rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka) oraz instytucjonalne jej formy (są to: placówki opiekuńczo-wychowawcze, regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne,interwencyjne ośrodki preadopcyjne). Prawo dziecka do opieki i wychowania we wskazanych wyżej formach pieczy zastępczej, ma jednak charakter wtórny w relacji do prawa dziecka do rodziny naturalnej. Dla rodzica i dziecka wspólne życie stanowi pod-stawowy element życia rodzinnego6, a rozdzielenie rodziny stanowi poważną ingerencję w prawo do poszanowania tego życia. Gdy rodzina nie wypełnia swoich funkcji lub wypełnia je niewłaściwe najpierw należy ją wesprzeć. Służy temu stosowanie adekwatnych do potrzeb instrumentów prawnych, które umożliwiają przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych. (fragment tekstu)

18

Difficulties in Implementation of Systemic Solutions of Foster Care in Poland

84%

Gagacka M.

Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

|

2018

|

nr 510 Social Policy: Controversies and Paradoxes

18-31

Celem opracowania jest ukazane rozbieżności między zamysłem ustawodawcy a rzeczywistym funkcjonowaniem rozwiązań zawartych w przyjętej w 2011 r. ustawie, dotyczących wsparcia rodziny i pieczy zastępczej. W artykule skonfrontowane zostały wybrane systemowe rozwiązania obowiązującej od 2012 r. ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej z wtórnymi źródłami instytucjonalnymi, a także wynikami badań w oparciu o źródła literaturowe. Analizując wybrane rozwiązania prawne i organizacyjne, ukazano ich niesatysfakcjonującą społeczną efektywność. Największym problemem obecnego systemu pieczy zastępczej jest niewykorzystanie dostępnych instrumentów na skutek braku mechanizmu koordynacji, a po części także woli jego wprowadzenia. Jest to tym bardziej niezrozumiałe, że dysponujemy dobrze zdiagnozowanymi potrzebami w zakresie instrumentów wsparcia rodzin i pieczy zastępczej i rekomendacjami pozwalającymi skutecznie eliminować systemowe dysfunkcje dzięki mechanizmom koordynacji.(abstrakt oryginalny)

19

Specyfika rozwoju dzieci z FASD w instytucjonalnej pieczy zastępczej

84%

Piekacz A.

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2017

|

z. 112

321-331

W niniejszym artykule zaprezentowane zostały kwestie związane z potrzebą diagnozy i terapii dzieci z FASD (Spektrum Poalkoholowych Wrodzonych Zaburzeń Rozwojowych) wychowywanych w instytucjonalnej pieczy zastępczej. W kolejnych akapitach opisano zaburzenia występujące u osób po prenatalnej ekspozycji na alkohol, przy uwzględnianiu długofalowych skutków w funkcjonowaniu społecznym. Opisany został mechanizm nakładania się różnych doświadczeń traumatycznych wpisanych w życie osób z FASD wychowywanych w pieczy. Wskazano także na trudności diagnostyczno-terapeutyczne i zaznaczające się potrzeby w obszarze pomocy osobom tym osobom.(abstrakt oryginalny)

20

Staże zawodowe a młodzież zagrożona wykluczeniem społecznym na przykładzie województwa zachodniopomorskiego

84%

Kryk B.

Polityka Społeczna

|

2013

|

nr 2 (tematyczny) Wczesna dorosłość : problemy społeczne, ryzyko i zasoby zdrowotne, zatrudnienie

38-43

Urzędy pracy, zgodnie z przepisami, organizują staże zawodowe dla osób bezrobotnych. Jest to bardzo pożądana forma pomocy w poszukiwaniu pracy, zwłaszcza wśród młodych osób bez doświadczenia zawodowego, w tym młodzieży znajdującej się w pieczy zastępczej (w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i rodzinach zastępczych) i zagrożonej wykluczeniem społecznym z powodu pozostawania w rodzinach obciążonych patologiami w wieku 15 -25 lat, stanowiącej podmiot zainteresowań w niniejszej publikacji. Taka młodzież nie jest dostatecznie przygotowana do startu w dorosłe i samodzielne życie, nie potrafi racjonalnie gospodarować pieniędzmi, nie ma wykształconej potrzeby pracy, dobrych wzorców aktywności zawodowej, ani utrwalonego przekazu, że praca i wykształcenie są podstawą utrzymania i szansą na "lepsze życie". Zwykle towarzyszy temu brak umiejętności społecznych i komunikacyjnych. Większość takiej młodzieży pochodzi z rodzin nieaktywnych zawodowo, środowisk marginalizowanych o postawach roszczeniowych, ubogich, w których stosuje się przemoc w rodzinie. (fragment tekstu)