Zmiany cech fizycznych i chemicznych wód źródeł w zlewni Potoku Chochołowskiego (Tatry Zachodnie)

• Autorzy: Anna Wolanin

Warianty tytułu

Changes in the Physical and Chemical Properties of Springwater in the Chochołowski Potok Catchment (Western Tatras)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Badaniami objęto 11 źródeł położonych w Dolinie Chochołowskiej w Tatrach Zachodnich. W rytmie miesięcznym mierzono wydajność, cechy fizyczne i chemiczne oraz skład chemiczny wody źródeł. W składzie chemicznym wody źródeł dominowały Ca²+ i HCO₃, a ze związków biogennych NO₃, przy czym te ostatnie występowały w niewielkich stężeniach. Wyniki badań wykazały, że występują sezonowe zmiany większości cech fizycznych i chemicznych wody, ale stwierdzone różnice przeważnie nie były istotne statystycznie (ANOVA). Najwyższe wartości większości cech fizycznych i chemicznych wody występowały zimą, a najniższe wiosną i latem. Występuje także przestrzenne zróżnicowanie cech fizycznych i chemicznych wody. Stwierdzono, że cechy fizyczne i chemiczne wody źródeł kształtowane były przez zróżnicowaną budowę geologiczną zlewni, warunki klimatyczne, proces rozcieńczania oraz aktywność biologiczną zlewni. (abstrakt oryginalny)

EN

The purpose of this paper is to describe the variability of the physical and chemical characteristics of springwater in the Chochołowski Potok catchment. Eleven springs were selected for research purposes. The research was performed from November 2008 to October 2009. Ca²+ was found as the most common cation, and HCO₃, was the most common anion in the analysed springwater. The spatial variability of the physical and chemical parameters depends on the geology of an area. Most of the physical and chemical properties of springwater are characterized by seasonal variability. Only a few seasonal differences of the physical and chemical parameters of water are statistically significant (ANOVA). The seasonal changes in springwater chemistry are characterized by high ion concentrations during dry periods in the autumn and winter and low ion concentrations during snowmelt and rainfall-induced floods during the spring and summer. Four factors controlling the physical and chemical properties of springwater were identified. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zbiorniki wodne; Właściwości fizykochemiczne

EN

Water container; Physicochemical property

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2014
• Numer: z. 138
• Strony: 45--56

Twórcy

autor

Anna Wolanin

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Bac-Moszaszwili M., Burchart J., Głazek J., Iwanow A., Jaroszewski W., Kotański Z., Lefeld J., Mastella L., Ozimkowski W., Roniewicz P, Skupiński A., Westwalewicz-Mogilska E., 1979, Mapa geologiczna Tatr, 1:30 000, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Barczyk G., 2008, Tatrzańskie wywierzyska. Krasowe systemy wywierzyskowe Tatr Polskich, TPN, Zakopane.
• Butturini A., Sabater F, 2002, Nitrogen concentrations in a small Mediterranean stream. 1. Nitrate 2. Ammonium, Hydrology and Earth System Sciences, 6, 3, 539-550.
• Campbell D.H., Baron J.S., Tonnessen K.A., Brooks P.D., Schuster PF, 2000, Controls of nitrogen flux in alpinielsubalpine watersheds of Colorado, Water Resources Research, 36, 1, 37-47.
• Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ), 2009, http://powietrze.gios.gov.pl/gios/site/measuringstation/C/preview/100085 (15.03.2014).
• Hess M., 1996, Klimat, [w:] Z. Mirek (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, TPN, Kraków-Zakopane, 58-63.
• Holko L., Kostka Z., Lichner L., Pis V, 2006, Variation of nitrates in runoff from mountain and ruralareas, Biologia, Bratislava, 61 (Suppl. 19), 270-274.
• Kaste O., Skjelkvale B.L., 2002, Nitrogen dynamics in runoff from two small heathlandcatchments representing opposite extremes with respect to climate and N deposition in Norway, Hydrology and Earth System Sciences, 6, 3, 351-362.
• Małecka D., 1989, Wpływ opadów atmosferycznych na kształtowanie chemizmu wód w obrębie masywu tatrzańskiego, Przegląd Geologiczny, 10, 504-510.
• Małecka D., 1997, Źródła masywu tatrzańskiego, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica, 2, 2-25.
• National Climatic Data Center, 2008-2009, ftp://ftp.ncdc.noaa.gov/pub/data/gsod/ (15.03.2014).
• Oleksynowa K., Komornicki T, 1960, Materiały do znajomości wód w Tatrach, cz. V Dolina Chochołowska, Zeszyty Naukowe WSR w Krakowie, Rolnictwo, 7, 117-148.
• Oleksynowa K., Komornicki T, 1996, Chemizm wód, [w:] Z. Mirek (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, TPN, Kraków-Zakopane, 197-214.
• Opołka-Gądek J., 1996, Zmienność cech fizykochemicznych wód Doliny Chochołowskiej i Kościeliskiej w latach 1985-1995, [w:] Z. Krzan (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a człowiek, t. 3, Wpływ człowieka, TPN-PTPNoZ, Kraków-Zakopane, 72-75.
• Parkhurst D.L., Appelo C.A.J., 2013, Description of Input and Examples for PHREEQC Version 3-A Computer Program for Speciation, Batch-Reaction, One-Dimensional Transport, and Inverse Geochemical Calculations, U.S. Geological Survey, Techniques and Methods, book 6, chapter A43.
• Piątek K.B., Christopher S.F., Mitchell M.J., 2009, Spatial and temporal dynamics of stream chemistry in a forested watershed, Hydrology and Earth System Sciences, 13, 423-439.
• Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z., 1996, Zbiorowiska roślinne, [w:] Z. Mirek (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, TPN, Kraków-Zakopane, 237-274.
• Skiba S., 2002, Mapa gleb Tatrzańskiego Parku Narodowego, [w:] W. Borowiec, A. Kotarba, A. Kownacki, Z. Krzan, Z. Mirek ( red.), Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr, TPN-PTPNoZ, Kraków-Zakopane, 21-26.
• Wolanin A., Żelazny M., 2010, Sezonowe zmiany chemizmu wód źródeł tatrzańskich w zlewniach Potoku Chochołowskiego i Potoku Kościeliskiego w 2009 roku, [w: ] T. Ciupa, R. Suligowski (red. ), Woda w badaniach geograficznych, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Kielcach, Instytut Geografii, Kielce, 347-355.
• Wójcik S., 2012, Zróżnicowanie i sezonowa zmienność chemizmu wybranych źródeł zlewni Potoku Olczyskiego w Tatrach, Prace Geograficzne, 128, 61-75.
• Ziemońska Z., 1973, Stosunki wodne w polskich Karpatach Zachodnich, Prace Geograficzne PAN, 103.
• Żelazny M., 2012, Czasowo-przestrzenna zmienność cech fizykochemicznych wód Tatrzańskiego Parku Narodowego, IGiGP UJ, Kraków.
• Żelazny M., Barczyk G., Wolanin A., Wójcik S., 2013, Zmiany cech fizyczno-chemicznych wód wywierzysk: Chochołowskiego, Lodowego i Olczyskiego w 2009 roku, Biuletyn PIG, 456, 685-692.
• Żelazny M., Kasina M., 2009, Skład chemiczny świeżej pokrywy śnieżnej w Tatrzańskim Parku Narodowym, [w:] R. Bogdanowicz, J. Fac-Beneda (red.), Zasoby i ochrona wód. Obieg wody i materii w zlewniach rzecznych, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, 476-480.
• Żelazny M., Wolanin A., Płaczkowska E., 2009, Przestrzenne zróżnicowanie i sezonowe zmiany cech fizyczno-chemicznych wódpotoków Kościeliskiego i Chochołowskiego w Tatrach Zachodnich, [w:] R. Bogdanowicz, J. Fac-Beneda (red.), Zasoby i ochrona wód. Obieg wody i materii w zlewniach rzecznych, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, 461-467.
• Żelazny M., Wolanin A., Płaczkowska E., 2013, Hypsometric factors for differences in chemical composition of spring waters of the Tatra National Park, Polish Journal of Environmental Studies, 22(1), 289-299.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.14.017.2699