Granice pomiędzy stosunkiem pracy a stosunkiem cywilnoprawnym - głos w dyskusji

• Autorzy: Tomasz Duraj

Warianty tytułu

The Boundaries between the Employment Relationship and the Civil Law Relationship - a Voice in the Discussion

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Od początku lat 90. XX w. w Polsce można zaobserwować zjawisko ekspansji cywilnoprawnych stosunków zatrudnienia, które coraz częściej zastępują klasyczny stosunek pracy oparty na umowie o pracę. Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest chęć ograniczenia kosztów zatrudnienia dzięki możliwości przerzucenia znacznej części ryzyka z nim związanego na wykonawców pracy oraz poszukiwanie coraz to bardziej elastycznych form ich angażowania. Z jednej strony gwarantują one daleko idącą swobodę kształtowania wzajemnych relacji pomiędzy stronami danego stosunku zatrudnienia, z drugiej zaś strony pozwalają na prowadzenie racjonalnej polityki personalnej, uwzględniającej zmieniającą się koniunkturę gospodarczą oraz potrzeby konkretnego podmiotu zatrudniającego. (...) Swoboda stron co do wyboru podstawy zatrudnienia (stosunek pracy czy stosunek cywilnoprawny) nie ma jednak charakteru absolutnego i jest ograniczona przez szczególne właściwości (naturę) danego stosunku zatrudnienia, które składając się na normatywny model tego stosunku, wyznaczają granicę jego wykorzystania do indywidualnie określonego wykonawcy pracy. Oznacza to, że strony, decydując się na zastosowanie bądź to stosunku pracy, bądź też stosunku cywilnoprawnego wobec konkretnego wykonawcy, przede wszystkim muszą zwrócić uwagę na to, czy sposób wykonywania pracy na danym stanowisku oraz faktyczne warunki, w jakich osoba będzie świadczyć pracę na rzecz określonego podmiotu, odpowiadają szczególnym właściwościom charakterystycznym dla wybranego stosunku zatrudnienia. Jeżeli zatem warunki te są w pełni adekwatne do normatywnego modelu stosunku pracy, strony nie będą mogły zatrudnić tej osoby w ramach umowy cywilnoprawnej. W przypadku zaś, gdy sposób, w jaki dany wykonawca będzie miał świadczyć pracę na rzecz określonego podmiotu zatrudniającego, nie wykazuje szczególnych właściwości charakterystycznych dla stosunku pracy, podmiot ten nie powinien angażować tej osoby na podstawie stosunku pracy. (fragment tekstu)

EN

This article is an attempt to assess the existing legal regulations concerning the scope of use of employment relationships and civil law forms of employment. As a rule, there is a legal freedom to choose the type of relationship, which will be the basis for the provision of work. The choice is determined mainly by the consistent, autonomous will of the parties. The same kind of work can be performed both on the basis of employment relationships and civil law forms of employment. Freedom to choose employment base, however, is not absolute and is limited by the specific properties (nature) of a given relationship, which constituting the normative model of this relationship, define limit of its use to the individually marked works contractor. The legislative confirmation of the restriction on freedom of choice of employment base is the provision of Article 22 § l1 of the Labour Code, according to which employment under the conditions specified in § 1 of this Article, i.e. filling characteristics of employment relationships, is considered employment on the basis of an employment relationship, regardless of the name of the contract concluded between the parties. To capture the boundary between the employment relationship and civil law forms of employment one should refer to the specific characteristics of the employment relationships, which constituting the normative model, determine their identity. It turns out, however, that in practice this is not simple, and the difficulties in distinguishing both relationships are reported for years both in the labour law doctrine and jurisprudence. The crucial de lege lata problem amounts to the fact that most of the features constituting the normative model of employment relationship in practice are also typical features of the most civil law forms of employment, what weakens their significance from the point of view of identifying the employment relationship. This applies to such characteristics of the employment relationship as: voluntary commitment and reciprocity, remuneration of work, the continuity of work, the personal nature of the work performed, the obligation of due diligence or risk incurred by the employing entity. The only criterion for distinguishing an employment relationship from civil law forms of employment is the feature of a person's subordination to the employing entity during the performance of work on his behalf, which is the most important and necessary characteristic of the employment relationship, determining its identity. The problem is that currently the legislator does not concrete the minimum content of this criterion, which would allow for concluding the existence of the employment relationship and drawing a clear line between it and civil law forms of employment. Therefore, de legeferenda, the legislator should clarify in the Labour Code the universal "core" consisting of employee subordination. According to the author of the article, this shall be the entitlement of the employing entity to concretize - by binding orders - the employee's duties. Other features of the employment relationship can only be used additionally to determine the boundaries between the employment relationship and civil law forms of employment. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Stosunek pracy; Formy zatrudnienia; Regulacje prawne

EN

Legal employment relation; Employment forms; Legal regulations

• Czasopismo: Gdańsko-Łódzkie Roczniki Prawa Pracy i Prawa Socjalnego
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 7
• Strony: 61--82

Twórcy

autor

Tomasz Duraj

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• L. Kaczyński, Zasada swobody umów w prawie pracy po nowelizacji kodeksu pracy, "Państwo i Prawo" 1997, nr 3, s. 20-21.
• J. Piątkowski, Zagadnienia prawa stosunku pracy, Toruń 2000, s. 37
• K. Rączka, Stosunek pracy a cywilnoprawne umowy o świadczenie pracy, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1996, nr 11, s. 50-51
• M. Gersdorf, Forma i treść umowy o pracę w kodeksie pracy, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1997, nr 7-8, s. 41-42
• M. Dudzińska-Pytel, Umowa zlecenia a umowa o pracę, "Prawo Pracy" 1998, nr 10, s. 11
• S. Płażek, Czy inspektor pracy może samodzielnie kwalifikować umowy?, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1997, nr 9, s. 40.
• W. Sanetra, Prawo pracy, Białystok 1994, s. 35
• A. Świątkowski, Przyszłość prawa pracy [w:] Polskie prawo pracy w procesie przemian, red. A. Świątkowski, Warszawa-Kraków 1991, s. 12 i nn.
• M. Gersdorf, Umowa o pracę a umowa o dzido i zlecenia, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1993, nr 9, s. 48-49, 57 i nn.
• Z. Hajn, Glosa do wyroku SN z dnia 16.12.1998 r., II UKN 394/98, OSP 2000, nr 12, poz. 177, s. 592-593
• Z. Kubot, Kontrakty menedżerskie średniej kadry kierowniczej, Wrocław 1999, s. 78
• Z. Kubot, Szczególne formy zatrudnienia i samozatrudnienia [w:] Szczególne formy zatrudnienia, red. Z. Kubot, Wrocław 2000, s. 8
• T. Wyka, Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia w zatrudnieniu niepracowniczym typu cywilnoprawnego [w:] Szczególne formy zatrudnienia, red. Z. Kubot, Wrocław 2000, s. 161.
• T. Duraj, Zależność ekonomiczna jako kryterium identyfikacji stosunku pracy - analiza krytyczna, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 2013, nr 6, s. 8 i nn.
• T. Duraj, Koncepcja "autonomicznego podporządkowania" - konflikt pomiędzy autonomią pracownika a jego podporządkowaniem pracodawcy [w:] Aksjologiczne podstawy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, red. M. Skąpski, K. Ślebzak, Poznań 2014, s. 101 i nn.
• M. Święcicki, Prawo pracy, Warszawa 1968, s. 140 i nn.
• W. Jaśkiewicz, C. Jackowiak, W Piotrowski, Prawo prawy. Zarys wykładu, Warszawa 1970, s. 94-95
• W. Szubert, Zarys prawa pracy, Warszawa 1976, s. 95-97
• H. Lewandowski, Z. Góral, Przeciwdziałanie stosowaniu umów cywilnoprawnych do zatrudnienia pracowniczego, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1996, nr 12, s. 22-25
• Z. Kubot, Pozycja prawna stron w umownym stosunku pracy, Wrocław 1978, s. 14
• J. Wratny, D. Kotowska, J. Szczot, Nowy kodeks pracy, red. J. Wratny, Warszawa 1996, s. 29-30
• H. Szurgacz, Charakter prawny zatrudnienia członków zarządu w spółce akcyjnej, "Acta Universitatis Wratislaviensis" 1995, nr 1770, s. 150
• M. Gersdorf, Cechy charakterystyczne stosunku pracy po nowelizacji kodeksu pracy, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 2002, nr 10, s. 18
• B. Wagner, O swobodzie umowy o pracę raz jeszcze [w:] Prawo pracy a wyzwania XXI-go wieku. Księga Jubileuszowa Prof. T. Zielińskiego, Warszawa 2002, s. 374-375
• T. Liszcz, Prawo pracy, Warszawa 2006, s. 101-102
• L. Florek, T. Zieliński, Prawo pracy, Warszawa 2007, s. 44-45
• M. Barzycka-Banaszczyk, Prawo pracy, Warszawa 2007, s. 47-48
• A.M. Świątkowski, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2010, s. 107-108.
• T. Gleixner, Glosa do wyroku SN z dnia 20 marca 1965 r., OSPiKA 1965, nr 12, poz. 253, s. 540.
• W. Gujski, Kontrakty menedżerskie oraz inne umowy oraz inne umowy cywilnoprawne o świadczenie pracy, Warszawa 2000, s. 181.
• A. Supiot, Zatrudnienie pracownicze i zatrudnienie niezależne [w:] Referaty na VI Europejski Kongres Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, Warszawa 1999, s. 143
• P.L. Davies, Zatrudnienie pracownicze i samozatrudnienie w świetle common law [w:] Referaty na VI Europejski Kongres Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, Warszawa 1999, s. 200.
• M. Gersdorf, Wynagradzanie członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych w świetle zmian ustawy Prawo spółdzielcze - część I, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 1996, nr 4, s. 17
• Z. Kubot, Odpowiedzialność dyrektora przedsiębiorstwa państwowego, Wrocław 1995, s. 177-178
• J. Kufel, Umowa agencyjna, Warszawa-Poznań 1977, s. 47
• Z. Kubot, Pojęcie kierownictwa pracodawcy [w:] Prawo pracy a wyzwania XXI-go wieku. Księga Jubileuszowa Prof. T. Zielińskiego, Warszawa 2002, s. 233 i nn.
• Z. Kubot, Umowy o zarządzanie jednostką organizacyjną przedsiębiorstwa, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 2000, nr 3, s. 6.
• R. Mroczkowski, Instytucja podporządkowania pracownika według polskiego kodeksu pracy. Zarys problematyki prawnej, Lublin 1976, s. 16, 58 i nn.
• W Szubert, Zarys prawa pracy, Warszawa 1972, s. 86-87
• Z. Salwa, W Szubert, M. Święcicki, Podstawowe problemy prawa pracy, Warszawa 1957, s. 52-53 i 75-76
• A. Chobot, Nowe formy zatrudnienia. Kierunki rozwoju i nowelizacji, Warszawa 1997, s. 174-175.
• T Duraj, Podporządkowanie pracowników zajmujących stanowiska kierownicze w organizacjach, Warszawa 2013, s. 21-80.
• W. Sanetra [w:] J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy - komentarz, Warszawa 1999, s. 83-84
• M. Gersdorf, Obejście prawa a pozorności w kontraktach menedżerskich, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 2003, nr 10, s. 17.
• A.M. Świątkowski, Przedmiot stosunku pracy. Rozważania de lege lata i de legeferenda [w:] Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. XVIII Zjazd Katedr i Zakładów Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, red. L. Florek, Ł. Pisarczyk, Warszawa 2011, s. 48
• A.M. Świątkowski, Przyszłość prawa pracy [w:] Polskie prawo pracy w procesie przemian, red. A.M. Świątkowski, Warszawa-Kraków 1991, s. 19.
• M. Grzybowski, Wstęp do nauki prawa pracy, Kraków 1947.
• A. Chobot, A. Kijowski, Podstawowe problemy rozwoju prawa pracy. IX Zjazd Katedr Prawa Pracy, Toruń 1990, s. 23 i nn.
• A. Chobot, Nowe formy zatrudnienia. Kierunki rozwoju i nowelizacji, Warszawa 1997, s. 191 i nn.
• R.W. Painter, A. Holms, Cases and materials on Employment Law, Oxford 2004.
• A. Musiała, Kilka uwag w zakresie zagadnienia stosunku pracy i jego przemian [w:] Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. XVIII Zjazd Katedr i Zakładów Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, red. L. Florek, Ł. Pisarczyk, Warszawa 2011, s. 241-242 i 248.
• M. Seweryński, Problemy rekodyfikacji prawa pracy [w:] Prawo pracy a wyzwania XXI-go wieku. Księga Jubileuszowa Prof. T. Zielińskiego, Warszawa 2002, s. 323-324
• Z. Salwa, Przemiany prawa pracy początku stulecia a jego funkcja ochronna [w:] Prawo pracy a wyzwania XXI-go wieku. Księga Jubileuszowa Prof. T. Zielińskiego, Warszawa 2002, s. 303-304
• Z. Hajn, Regulacja pozycji prawnej pracownika i pracodawcy a funkcje prawa pracy, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 2000, nr 10, s. 5 i 11.
• W. Sanetra, Stosunek pracy i jego przemiany [w:] Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. XVIII Zjazd Katedr i Zakładów Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, red. L. Florek, Ł. Pisarczyk, Warszawa 2011, s. 32.
• T. Zieliński, Problem rekodyfikacji prawa pracy, "Państwo i Prawo" 1999, nr 7, s. 12-13.
• T. Zieliński, Umowy o zatrudnienie w aspekcie rekodyfikacji prawa pracy [w;] Szczególne formy zatrudnienia, red. Z. Kubot, Wrocław 2000, s. 57.
• M. Skąpski, Zagadnienia stosunku pracy między członkami rodziny, Warszawa 2000, s. 50.