Perspektywa aksjologiczna w socjologii gospodarczej i ekonomicznej

• Autorzy: Magdalena Zdun

Warianty tytułu

The Axiological Perspective in Economic and Business Sociology

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Niniejszy artykuł ma na celu wypracowanie nowego sposobu rozumienia terminu "aksjologia gospodarcza". Sprawdzać on będzie m.in. hipotezę głoszącą, że możliwa jest taka konceptualizacja wskazanego tu pojęcia, która przeciwstawi się "poznawczym i metodologicznym skrótom", prowadzącym do uproszczonego ujmowania "aksjologii gospodarczej". Zaprezentowane rozumienie terminu ma być wolne od redukcjonizmów, osadzających aksjologię w skrajnie odmiennych metodologicznie rolach: zmiennej zależnej i niezależnej procesu rozwojowego. W myśl przyjętych założeń aksjologia gospodarcza przestanie być epifenomenem rozwoju gospodarczego, jak również naczelną jego determinantą. Ostatecznie da się rozpoznać jako "kategoria zrównoważania", wytwór przestrzeni międzyludzkich oddziaływań, współtwórca rozwoju i jego efekt zrazem. Dowód na "podwójną morfogenezę" aksjologii gospodarczej przedstawiony zostanie w kilku ściśle powiązanych z sobą etapach. W pierwszym z nich przywołane zostaną dwa podstawowe uproszczenia interpretacyjne aksjologii rozwoju gospodarczego - materialistyczne i idealistyczne. W drugim zaprezentowana zostanie alternatywna, wolna od redukcjonistycznych obciążeń koncepcja morfogenetycznej aksjologii gospodarczej. W trzeciej - zarazem ostatniej części skonstruowany model posłuży do identyfikacji aksjologii szczegółowych, wyróżnionych w oparciu o klasyczne w tradycji badawczej kryteria. (fragment tekstu)

EN

Axiological studies have been part of sociological research into business activity since the beginnings of the field. But there is still no agreement among scholars as two major concepts that are competing for dominance. One, building on the ideas proposed by Max Weber, advocates the priority of value over instrumental ration-ality, and it follows the path typical of ideological determinism. The other, with its roots in Karl Marx's historical materialism, argues for the primacy of matter over mind. What these two have in common is the presence of two aspects, axiological and existential. The difference lies in their position of importance. Each approach makes different kinds of reductions, which are challenged by contemporary socio-economic systems that operate according to post-industrial logic. The goal of this article is to arrive at a new understanding of economic axiology. This understand-ing must be free from any reductionism that would assign the axiology radically different roles - either as a dependent or independent variable in growth. Econom-ic axiology will be presented as a central category, a product of human interaction, and both a contributor to and an outcome of growth. Last but not least, based on the principle of double morphogenesis, specific economic axiologies will be identified. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Aksjologia; Socjologia gospodarcza; Aktywność ekonomiczna

EN

Axiology; Economic sociology; Economic activity

• Czasopismo: Annales : etyka w życiu gospodarczym
• Rocznik: 2020
• Tom: 23
• Numer: nr 1
• Strony: 7--27

Twórcy

autor

Magdalena Zdun

• Cracow University of Economics

Bibliografia

• Archer, M. (2013). Człowieczeństwo. Problem sprawstwa (A. Dziuban, tłum.). Kraków: Nomos.
• Attali, J. (2003). Żydzi, świat, pieniądze (K. Pruska, K. Pruski, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Cyklady.
• Azzi, C., & Ehrenberg, R. (1975). Household Allocation of Time and Church Attendance. Journal of Political Economy, 83, 27-56.
• Basáñez, M. E. (2016). A World of Three Cultures: Honor, Achievement and Joy. Oxford: Oxford University Press.
• Bourdieu, P. (2006). Dystynkcja: klasy i klasyfikacje (P. Biłos, tłum.). W: A. Jasińska-Kania, L. M. Nijakowski, J. Szacki, & M. Ziółkowski (red.), Współczesne teo-rie socjologiczne (s. 634-650). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Domecka, M. (2013). Wprowadzenie do polskiego tłumaczenia książki Margaret S. Archer Człowieczeństwo. Problem sprawstwa. W: M. Archer, Człowie-czeństwo. Problem sprawstwa (A. Dziuban, tłum.) (s. XLI-LXX). Kraków: Nomos.
• Dziedziczak-Foltyn, A., & Musiał, K. (2015). Dyskursy modernizacyjne i wielkie narracje rozwoju. Polska a kraje nordyckie. Przegląd Socjologiczny, 64(20), 9-43.
• Dzionek-Kozłowska, J. (2018). Model homo oeconomicus. Geneza, ewolucja, wpływ na rzeczywistość gospodarczą. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Etzioni, A. (1988). The Moral Dimension: Toward a New Economics. New York, London, Toronto, Sydney, Singapore: The Press.
• Fel, S., Zdun, M., & Wódka, M. (2019). Aksjologiczne podstawy ładu społeczno-gospodarczego. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Fromm, E., & Maccoby, M. (1970). A Social Character in Mexican Village. A Socio-Psychoanalytic Study. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice- -Hall Inc.
• Granovetter, M. (1973). The Strength of Weak Ties. American Journal of Sociology, 78(6), 1360-1380.
• Grosse, T. G. (2010). Kulturowe podstawy zróżnicowań kapitalizmu w Europie. W: J. Kochanowicz, & M. Marody (red.), Kultura i gospodarka (s. 223-246). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Grzesiuk, K. (2014). Powstanie i ewolucja modelu homo oeconomicus. Roczniki Ekonomii i Zarządzania, 6(42), 253-288.
• Grzesiuk, K. (2015). Zakorzenienie społeczne gospodarki. Koncepcja Marka Granovettera. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.
• Gumuła, W. (2000). Własność. Meandry prywatyzacji i uspołecznienia w teorii społecznej Karola Marksa. Tyczyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Spo-łeczno-Gospodarczej w Tyczynie.
• Hagen, E. (1962). On the Theory of Social Change. How Economic Growth Begins. Homewood: The Dorsey Press Inc.
• Hampden-Turner, Ch., & Trompenaars, A. (2003). Siedem kultur kapitalizmu. USA, Japonia, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Szwecja, Holandia (D. Gostyńska, tłum.). Kraków: Oficyna Ekonomiczna.
• Harrison, L. E. (2003). Upowszechnienie pozytywnych zmian kulturowych (S. Dymczyk, tłum.). W: L. E. Harrison, & S. P. Huntington (red.), Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw (s. 430-444). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Hofstede, G. J. (2007). Kultury i organizacje (M. Durska, tłum.). Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Hryniewicz, J. (2004). Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Inglehart, R. (2003). Kultura a demokracja (S. Dymczyk, tłum.). W: L. E. Harrison, & S. P. Huntington (red.), Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpły-wają na rozwój społeczeństw (s. 146-168). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Kassner, M. (2017). Gospodarka jako zinstytucjonalizowany proces. Instytucjonalizm Karla Polanyiego i jego etyczne konsekwencje. Annales. Etyka w Ży-ciu Gospodarczym, 20(2), 45-61.
• Landes, D. S. (2005). Bogactwo i nędza narodów. Dlaczego jedni są tak bogaci, a inni tak ubodzy (H. Jankowska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Lite-rackie Muza SA.
• Leonarska, D., & Wielecki, K. (2017). Odkrywanie Margaret Archer. Casus polskiej socjologii. Roczniki Historii Socjologii, XVII, 7-19.
• Malinowski, B. (1981). Argonauci Zachodniego Pacyfiku. Relacje o poczynaniach i przygodach krajowców z Nowej Gwinei (B. Olszewska-Dyoniziak, S. Szymkiewicz, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Marks, K. (1963). Praca najemna a kapitał. W: K. Marks & F. Engels, Dzieła, t. 6 (S. Filmus, E. Wolnicka, tłum.). Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, K., & Engels, F. (1961). Ideologia niemiecka (K. Błeszyński, S. Filmus, tłum.). W: K. Marks, & F. Engels, Dzieła, t. 3. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marody, M. (2017). Wartości w świecie postspołecznym. Zarządzanie Publiczne, 1(39), 49-55.
• Matera, R. (2013). Związki ekonomii i etyki w poglądach Mohandasa Gandhiego. Annales. Etyka w Życiu Gospodarczym, 16, 307-318.
• McCleary, R., & Barro, R. (2009). Religia i gospodarka (M. A. Dąbrowski, tłum.). Gospodarka narodowa, 1-2, 121-151.
• McCloskey, D. N. (2017). Dlaczego ekonomia nie potrafi wyjaśnić współczesnego świata? (J. Lewiński, M. Zieliński, tłum.). Wrocław: Instytut Ludwika von Misesa.
• Mrozowicki, A. (2013). Człowieczeństwo: struktura i sprawstwo w teorii socjologicznej Margaret S. Archer. W: M. Archer, Człowieczeństwo. Problem sprawstwa (A. Dziuban, tłum.) (s. VII-XL). Kraków: Nomos.
• Ogburn, W. F. (1964). On Culture and Social Change. Selected Papers. Edited and with an Introduction by Otis Dudley Duncan. Chicago: University of Chicago Press.
• Polanyi, K. (2010) [1957]. Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów (M. Zawadzka, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Schumpeter, J. (1960). Teoria rozwoju gospodarczego (J. Grzywicka, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Skarga, B. (1962). Praca organiczna a filozofia narodowa i konserwatywna katolicka przed 1864 r. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, 8, 175-214.
• Smith, A. (1954) [1776]. Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (O. Einfeld, S. Wolff, tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Smith, A. (1989) [1759]. Teoria uczuć moralnych (S. Jedynak, tłum). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Sombart, W. (2004). Dlaczego nie ma socjalizmu w Stanach Zjednoczonych? (K. Krzemieniowa, tłum.). Warszawa: IFiS PAN.
• Sombart, W. (2010) [1911]. Żydzi i życie gospodarcze (M. Brokmanowa, tłum.). Warszawa: IFiS PAN.
• Szacki, J. (2012). Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Szczepański, M. (1989). Modernizacja, rozwój zależny, rozwój endogenny. Socjologiczne studium teorii rozwoju społecznego. Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Sztompka, P. (1999). Kulturowe imponderabilia szybkich zmian społecznych: zaufanie, lojalność, solidarność. W: P. Sztompka (red.), Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transfor-macji (s. 265-282). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Tittenbrun, J. (2010). Socjologia gospodarki a socjologia ekonomiczna. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny, LXXII(2), 237-255.
• Weber, M. (1994) [1904-1905]. Etyka protestancka a duch kapitalizmu (J. Miziński, tłum.). Lublin: Wydawnictwo Test.
• Weber, M. (2002). Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej (D. Lachowska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Zdun, M. (2018). (Super)Nowe Atlantydy. Regionalna dywersyfikacja kultur rozwoju gospodarczego. Kraków: Nomos.

Identyfikatory

DOI

10.18778/1899-2226.23.1.01