Ludność polska na Zaolziu wobec integracji europejskiej

• Autorzy: Paweł Hut

Warianty tytułu

Polish Population from Olza Region in the Face of European Integration

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem rozważań przedstawionych w niniejszym artykule będą postawy ludności polskiej mieszkającej na Zaolziu w Republice Czeskiej wobec integracji europejskiej. Używając określenia "Zaolzie" mam na myśli część historycznego terytorium Księstwa Cieszyńskiego przyznanego Polsce w porozumieniu zawartym 5 listopada 1918 roku pomiędzy: reprezentującą miejscowych Polaków - Radą Narodową Śląska Cieszyńskiego oraz reprezentującym Czechów - Narodnim Vyborem pro Tesinske Slezsko. Podział ten uwzględniał stosunki etniczne panujące w regionie. Określenie "Zaolzie" wynikało z późniejszego przesunięcia linii granicznej do rzeki Olzy, w wyniku aneksji pierwotnie przyznanych Polsce terenów przez wojska czechosłowackie, dlatego też w języku polskim mówiąc o tym obszarze, jako położonym "za rzeką Olzą" zwykło się mówić skrótowo "Zaolzie". W październiku 1938 r. omawiany obszar w wyniku ultimatum postanowionemu rządowi czechosłowackiemu włączono do województwa śląskiego, a ludności polskiej nadano obywatelstwo polskie. Zgodnie z wyrażoną w referendach w 2003 roku wolą społeczeństwa polskiego oraz Czeskiej Republiki, oba kraje staną się członkami Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku. Wraz z postępującymi procesami jednoczenia się UE wewnętrzne granice pomiędzy państwami członkowskimi zaczną tracić na znaczeniu. Fakt ten będzie miał doniosłe znaczenie szczególnie dla około 50 tysięcy naszych rodaków-obywateli Republiki Czeskiej. Po 80 latach granica, która wbrew woli Polaków mieszkających w dawnym Księstwie Cieszyńskim podzieliła całe rodziny, gospodarstwa, a nawet domy, przestanie być zauważalna. Badanie zostało przeprowadzone w dniach 20 lipca - 29 sierpnia 2003 roku we wschodnich powiatach Zaolzia (części powiatów karwińskiego oraz frydecko-misteckiego). Miejscowości, w których przeprowadzono wywiady, w większości znajdują się nad samą granicą lub w niewielkiej odległości (kilka kilometrów w linii prostej). Respondenci zostali wybrani do badania w sposób celowy, a ponieważ najbardziej interesujące z perspektywy problemu badawczego są wypowiedzi osób narodowości polskiej, to 65% badanych stanowią zaolziańscy Polacy. W trakcie doboru ankietowanych zrezygnowałem z prowadzenia wywiadów z osobami narodowości słowackiej, morawskiej oraz romskiej. Kryterium, na którego podstawie realizowane były wywiady z daną osobą, stanowiło bezpośrednie zaangażowanie na rzecz mniejszości polskiej na Zaolziu (najczęściej nauczyciele szkół podstawowych z polskim językiem wykładowym) lub częste kontakty z miejscowymi Polakami (Ślązacy, Czesi). Narzędziem badawczym był kwestionariusz wywiadu w języku polskim i kwestionariusz obserwacji. Kwestionariusz wywiadu składał się z 47 pytań (otwartych i zamkniętych). W licznych pytaniach respondenci udzielali konkretnej odpowiedzi zaznaczonej w kafeterii, a następnie rozwijali odpowiedzi szczegółowe w pytaniach otwartych. W badaniu udział wzięło łącznie 83 respondentów narodowości: polskiej, śląskiej oraz czeskiej. Ponadto trzy osoby odmówiły udzielenia odpowiedzi. Ze wszystkimi respondentami zostały przeprowadzone wywiady kwestionariuszowe, wzbogacone o obserwację jawną i ukrytą oraz analizę treści dwóch gazet lokalnych. (fragment tekstu)

EN

I conducted reviews among Polish minority from Olza Region in 2003. Number of persons declaring Polish nationality is systematically decreasing from post-war years. In light of conducted research it is possible that the accession of Czech Republic and Poland to the European Union will intensify this trend. Unrestricted contacts between Poles from both sides of border will emphasize differences between Polish population from Czech Republic and Poland. Further limitation of number of Polish minority will be thereby. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Polska w UE; Integracja gospodarcza i polityczna Europy; Badania ankietowe; Ludność

EN

Poland in EU; Economic and political integration of Europe; Questionnaire survey; Population

• Czasopismo: Problemy Polityki Społecznej
• Rocznik: 2004
• Tom: 6
• Strony: 153--170

Twórcy

autor

Paweł Hut

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• 1. Kaczmarek U., Kultura zbiorowości polonijnych Europy-Środkowej 1945-1989. Czechosłowacja, Niemiecka Republika Demokratyczna, Wągry. Wydawnictwo UAM Poznań 1993.
• 2. Zahradnik S., Ryczkowski M., Korzenie Zaolzia. PAI-press, Warszawa-Praga-Trzyniec 1992.
• 3. Zarys dziejów Śląska Cieszyńskiego, praca zbiorowa, Advertis, Ostrawa-Praga 1992.
• 4. Kania T., Zaolziańskie rozumienie ojczyzny ("Mała Ojczyzna " Polaków z Zaolzia - na tle Polski narodowościowej). [w:] Społeczności pogranicza; wielokulturowość; edukacja. Praca zbiorowa pod red. T. Lewowickiego i B. Grabowskiej, UŚ - Filia w Cieszynie, WSP ZNP w Warszawie, Cieszyn 1996.
• 5. Jasiński z., Aktywność organizacyjna młodzieży na pograniczu polsko-czeskim w latach 1920-1938. [w:] Społeczności młodzieżowe na pograniczu. Praca zbiorowa pod red. T. Lewowickiego, UŚ - Filia w Cieszynie, Cieszyn 1995.
• 6. Urban J., Wybrane wyznaczniki identyfikacji narodowej młodzieży polskiej na Zaolziu - bilingwizm, poczucie odmienności i związek z regionem, [w:] Społeczności młodzieżowe na pograniczu. Praca zbiorowa pod red. T. Lewowickiego, UŚ - Filia w Cieszynie, Cieszyn 1995.
• 7. Szczypka-Rusz A., Współczesna rodzina cieszyńska. Kim są rodzice? Kim chcieliby, żeby były ich dzieci? - rzecz o tożsamości, [w:] Rodzina; wychowanie; wielokulturowość. Praca zbiorowa pod red. T. Lewowickiego i J. Suchodolskiej, UŚ - Filia w Cieszynie, WSP ZNP w Warszawie, Cieszyn 2000.
• 8. W poszukiwaniu teorii przydatnych w badaniach międzykulturowych. Praca zbiorowa pod red. T. Lewowickiego i E. Ogrodzkiej-Mazur, UŚ - Filia w Cieszynie, Cieszyn 2001.