Pierwsza Kasa Pożyczkowa Przemysłowców w Królestwie Polskim i kariera Ludwika Święcickiego

• Autorzy: Joanna Utkin

Warianty tytułu

The First Industrialists' Loan Fund under the Kingdom of Poland and the Career of Ludwik Święcicki

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiot badań: Historia Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Warszawskich, pierwszej w Królestwie Polskim spółdzielni kredytowej (KPPW, Kasa), opracowana na 150 rocznicę wyboru pierwszych władz Kasy, mijającą w styczniu 2020 r. Warto przypomnieć, jakie były początki Kasy i jak rozwijała się do wybuchu Wielkiej Wojny. Z instytucją tą związał swoją karierę Ludwik Święcicki, autor książki o 40-letniej historii KPPW i wieloletni naczelnik jej biura. Jego droga do stanowiska naczelnika to ciekawy przykład ewolucji zawodowej ogranicznika pochodzącego z rodziny ziemiańskiej. Cel badawczy: Przedstawienie okoliczności, w jakich działali założyciele KPPW, oraz odpowiedź na pytania: jakie modyfikacje statutu wymusiła praktyka, jakie były zobowiązania członków, a jakie mieli oni możliwości zaciągania kredytów i osiągania dochodów. Ponadto, jak trafił do pracy urzędniczej wieloletni naczelnik Kasy i jakie zdarzenia miały miejsce za jego czasów. Opracowanie obejmuje działalność Kasy do roku 1913, poprzedzającego rok wybuchu wojny. Metoda badawcza: Praca oparta jest na publikacjach i drukach sprzed Wielkiej Wojny z księgozbioru Szkoły Głównej Handlowej, w tym przede wszystkim na historii KPPW napisanej w 1910 r. przez Ludwika Święcickiego. Do zapoznania się z operacjami kredytowymi Kasy niezbędna była wiedza o wekslach, zawarta na przykład w rozdziale o dyskontowaniu weksli, napisanym przez autorkę niniejszego artykułu w podręczniku z matematyki finansowej. Ponadto, pomocne okazało się dzieło A.H.T. Święcickiego na temat historii rodu. Zamieszczone tam informacje weryfikowano lub uzupełniano na podstawie archiwalnych dokumentów i gazet. Autorka jest prawnuczką Ludwika Święcickiego, jednak przekaz rodzinny dotyczył głównie Zofii Ludwikowej Święcickiej; deficyt informacji stał się zachętą do badań archiwalnych.1 Wyniki: Na podstawie wydanych w ciągu ostatnich stu lat opracowań wykazano, że zatwierdzenie przez ministra finansów w Petersburgu statutu KPPW było lokomotywą, która pociągnęła legalizację kolejnych instytucji finansowych w Królestwie Polskim. W pionierskim statucie Kasy dokonywano z czasem zmian, choć mimo nacisków ministerstwa finansów KPPW zachowała swoją odrębność. Operacje pożyczkowe Kasy były rozszerzane od 1912 r. Był to rok odejścia z pracy sześćdziesięcioletniego Ludwika Święcickiego. Jednak w powstającym państwie polskim Ministerstwie Skarbu, a później został dyrektorem łódzkiego oddziału polskiego banku emisyjnego. Nowe operacje kredytowe wprowadzone od 1912 r. otwierały Kasę na różne europejskie waluty i na operacje pożyczkowe zamiejscowe i zagraniczne. Zapewne dzięki temu KPPW przetrwała Wielką Wojnę, a w niepodległej Polsce przekształciła się w bank akcyjny.(abstrakt oryginalny)

EN

Background: January 2020 was the 150th anniversary electing the first governing bodies of the Warsaw Industrialists' Loan Fund (KPPW, Loan Fund), the first credit cooperative founded in the Kingdom of Poland/ Congress Poland. It is worth recalling its origins and progress until the outbreak of the Great War. The professional career of Ludwik Święcicki, the author of the book on the 40-year history of the KPPW and long-time Head of its bureau, was linked with the Loan Fund. Święcicki's career path to the position of the Head is an interesting example of the professional evolution of an organic work supporter, descendant of the landed gentry family. Research purpose: The article presents the circumstances in which the founders of KPPW operated. It is to answer questions such as: what amendments to the law were necessitated by the realities of practice, what were the obligations of the members, and what were their possibilities on taking loans and earning income. How the long-time Head of the Loan Fund's bureau started as a clerk and what events took place during his term of office. The study covers the Loan Fund's operations until 1913, the year preceding the outbreak of the Great War. Methods: Publications and prints from before the Great War from the library of the Warsaw School of Economics were used in this study, especially the history of KPPW written in 1910 by Ludwik Święcicki. The knowledge of bills, necessary to understand the Loan Fund's credit transactions, can be found in the chapter on bill discounting written by the author in a textbook of financial mathematics. Moreover, A.H.T. Święcicki's book on his family history proved helpful. The information contained therein was verified or supplemented on the basis of archival documents and newspapers. The author is the great granddaughter of Ludwik Święcicki, however the family verbal tradition focused mainly on Zofia Ludwikowa Święcicka. The information deficit spurred her to study the archives. Conclusions: The approval of the KPPW Act in in the St. Petersburg Ministry of Finance was an engine for the legalization of subsequent financial institutions in the Kingdom of Poland. The pioneer act on the Loan Fund was amended over time, although, despite the pressure from the Ministry of Finance, the institution maintained its independence. The Loan Fund's credit operations were gradually extended from 1912. In the emerging Polish state, Święcicki volunteered to work at the Ministry of Treasury, and later was appointed as the Director of the Polish issuing bank, the Branch in Łódź.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia bankowości; Badania historyczne; Kasy spółdzielcze

EN

Banking history; Historical research; Credit unions

• Czasopismo: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Rocznik: 2020
• Tom: 117
• Strony: 143--159

Twórcy

autor

Joanna Utkin

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Bibliografia

• Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa. Dyrekcja Naczelna w Warszawie, sygn. zeszytów 2/404/0/2/2-4.
• Ministerstwo Sprawiedliwości, sygn. teczki 285/13/213.
• Bank Przemysłowców Polskich. Protokoły Rady Banku, tom I.
• Księgi metrykalne par. rzym.- kat. pw. Św. Antoniego w Warszawie.
• Księgi metrykalne par. rzym.-kat. pw. Przemienienia Pańskiego w Warszawie.
• Księgi metrykalne par. rzym.-kat. pw. Wszystkich Świętych w Warszawie.
• Oddz. w Grodzisku Mazowieckim: Księgi metrykalne par. Żbików.
• Archiwum Sądu Najwyższego (ASN), sygn. teczki 320.
• Dodatek do Kuriera Warszawskiego nr 219 z dn. 24.09.1864 r.
• Gazeta Rolnicza 1873-1879.
• Rewieński S., Jeszcze o próbach narzędzi rolniczych, Gazeta Rolnicza nr 12 z dn. 20.03.1879 r.
• W miejsce powinszowań noworocznych, Kurier Warszawski nr 361b z dn. 31.12.1884 r.
• Nekrologi, Kurier Warszawski nr 31 z dn. 31.01.1898.
• Kasa przemysłowców warszawskich, Kurier Warszawski. Dodatek poranny nr 312 z dn. 11.11.1901 r.
• Niesłychane!, Kurier Warszawski. Dodatek poranny nr 144 z dn. 26.05.1906 r.
• Niesłychanie śmiały napad na bank, Nowości Ilustrowane nr 22 z dn. 2.06.1906 r.
• Bijak W., Podgórska M., Utkin J., Matematyka finansowa, Warszawa 1994.
• Doleżal F., Leopold Kronenberg i rozwój kredytu w Królestwie Polskim, w: Leopold Kronenberg. Monografia zbiorowa, Warszawa 1922, s. 159-279.
• Gostomski E., Narodziny spółdzielczości kredytowej w Europie i rozwój banków spółdzielczych w Polsce, w: A. Szelągowska (red.), Współczesna bankowość spółdzielcza, Warszawa 2012, s. 19-37.
• Ignotus, Finansjera warszawska (1870-1925), A. Podolska-Meducka (red.), Warszawa 2008.
• Jan Święcicki i jego praca społeczna w Płocku w latach 1881-1923, Biblioteka im. Zielińskich, Towarzystwo Naukowe Płockie, mpis sgn. 748, Płock 1962.
• Kiepurska H., Pustuła Z. (red.), Raporty warszawskich oberpolicmajstrów 1892-1913, Wrocław 1971, s. 70.
• Kraushar A., Palestra warszawska, Warszawa 1919.
• Morawski W., Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Warszawa 1998.
• Papierowski A., Geneza i rozwój spółdzielczości w Płocku w latach 1869-1904, Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego 1983/4, s. 29-58.
• Papierowski A.J., Stefański J., Płocczanie znani i nieznani. Słownik biograficzny, Płock 2002.
• Piechowicz S., Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego w zaborze rosyjskim, w: S. Inglot (red.), Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego. Część I, Warszawa 1971, s. 233-303.
• Potkański W., Terroryzm na usługach ugrupowań lewicowych i anarchistycznych w Królestwie Polskim do 1914 roku, Warszawa 2014.
• Sęczys E., Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2000.
• Sprawozdanie z 44-go roku działalności Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Warszawskich za 1913 r.
• Święcicki A.H.T., Historia herbu rodowego Jastrzębiec czyli saga rodu Święcickich IX-XXI w., wydanie internetowe, Poznań 2010, https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/456; stan na 23.06.2020 r.
• Święcicki L., Historya Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Warszawskich za czterdziestoletni okres jej istnienia 1870-1910, Warszawa 1910.
• Świtalski Z., Spółdzielczość w świecie do 1918 r., w: S. Inglot (red.), Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego. Część I, Warszawa 1971, s. 39-82.
• Utkin J.E., Wspomnienie o Witoldzie Święcickim. Czasy do 1944 roku, Miscellanea Historico- -Iuridica 2017/XVI/2, s. 209-225.
• Wąsowicz M., Instytucja kredytu długoterminowego na ziemiach polskich: rozwiązania rodzinne czy recepta obcych wzorów, w: A. Lityński, P. Fiedorczyk (red.), Wielokulturowość polskiego pogranicza. Ludzie - idee - prawo, Białystok 2003, s. 93-103.
• Wróbel M., Antoni Hipolit Wieczorek (1844-1906): rys biograficzny białostockiego fabrykanta i dzieje jego zakładu (do 1906 r.), Rocznik Białostocki 2014/19, s. 107-135.
• Zawistowski A., Stacja Dzierżyńskiego, czyli metro, którego Warszawa nie zobaczyła, Warszawa 2019.

Identyfikatory

DOI

10.26485/SPE/2020/117/9