Wrażliwość, intensywność a potencjał rozwojowy osób wybitnie zdolnych

• Autorzy: Wiesława Limont

Warianty tytułu

Sensivity, Intensity and Potential for Development of Exceptionally Gifted

Empfindlichkeit und Intensität vs. Entwicklungspotential der außerordentlich begabten Personen

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Pojęcia: "potencjał rozwojowy" (PR), "wzmożona pobudliwość psychiczna" (OE), "wrażliwość", "intensywność", "wielopoziomowość", "dynamizmy" są kluczowymi terminami w teorii dezintegracji pozytywnej (TDP) opracowanej przez Kazimierza Dąbrowskiego. Powstała ona na podstawie obserwacji utalentowanych i uzdolnionych pacjentów z wyraźnymi objawami nerwic oraz na podstawie informacji otrzymanych z badań empirycznych i analiz biografii wybitnych twórców. Osoby zdolne charakteryzowały się podwyższonym poziomem wrażliwości psychicznej, a szczególnie intensywnością emocjonalną, bogatym życiem wewnętrznym, niezależnością i autonomią. Właściwości te, łącznie z nierzadko bardzo wybitnymi zdolnościami, zostały uznane przez Dąbrowskiego za potencjał rozwojowy (PR) stanowiący wrodzoną biologiczną bazę determinującą, możliwy do osiągnięcia przez jednostkę, poziom rozwoju w optymalnych dla niej warunkach środowiskowych. Teoria Dąbrowskiego została włączona do obszaru studiów nad zdolnościami dzięki badaniom i pracom Michaela M. Piechowskiego, wieloletniego współpracownika Dąbrowskiego, autora kwestionariusza OEQ3 i współautora skali OEQ-II4 do badania wzmożonej pobudliwości. (fragment tekstu)

EN

According to Kazimierz Dąbrowski's theory of positive disintegration, ability is related to the inborn developmental potential of an individual. Strong developmental potential includes extraordinary intelligence, specific abilities and five forms of overexcitability (OE): sensual, psychomotor, imaginational, intellectual and emotional. Overexcitability, intensity and emotionality of reactions and experiences which are typical for highly gifted individuals are considered by researchers as good indicators of abilities. Studies of gifted individuals conducted by means of OEQ and OEQ-II have shown differentiated profiles of overexcitabilities with one dominant specific form of OE, depending on the type of ability. Moreover, the results of studies between sexes have indicated the dominance of sensual and emotional OEs among females, and psychomotor and intellectual OEs among males. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Potencjał rozwojowy; Ludzie młodzi

EN

Development potential; Young people

• Czasopismo: Chowanna
• Rocznik: 2014
• Tom: 2(43)
• Strony: 81--94

Twórcy

autor

Wiesława Limont

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• Alias A. et al.: Dabrowski's Overexcitabilities Profile among Gifted Students. "Asian Social Science" 2013, no. 9 (16).
• Aron E.: The Clinical Implications of Jung's Concept of Sensitiveness. "Journal of Jungian Theory and Practice" 2006, no. 8.
• Aron E.: The Highly Sensitive Person. New York: Birch Lane Press, 1996.
• Aron E.N., Aron A., Jagiellowicz J.: Sensory Processing Sensitivity: A Review in the Light of the Evolution of Biological Responsivity. "Personality and Social Psychology Review" 2012, no. 3.
• Cruickshank W.: Psychology of Exceptional Children and Youth. Englewood Cliffs: Prentice-Hall, 1963.
• Daniels S., Piechowski M.M.: Embracing Intensity: Overexcitability, Sensitivity, and the Development Potential of the Gifted. In: Living with Intensity. Understanding the Sensitivity, Excitability, and Emotional Development of Gifted Children, Adolescents, and Adults. Eds. S. Daniels, M.M. Piechowski. Scottsdale: Great Potential Press, 2009.
• Dąbrowski K.: Dezintegracja pozytywna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979.
• Dąbrowski K.: Multilevelness of Emotional and Instinctive Functions. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1996.
• Dąbrowski K.: Osobowość, wybitne uzdolnienia i psychonerwice u dzieci i młodzieży. "Zdrowie Psychiczne" 1963, nr 1, 2 (7, 8).
• Dąbrowski K.: Pasja rozwoju. Warszawa: Studencka Oficyna Wydawnicza ZSP, 1988.
• Dąbrowski K.: Trud istnienia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1975.
• Dąbrowski K., Kujawska J.: Psychonerwice u młodzieży wybitnie uzdolnionej ze szkół artystycznych i sportowych. "Zdrowie Psychiczne" 1965, nr 6 (1).
• Falk R.F. et al.: The Overexcitability Questionnarie-Two (OEQ-II): Manual, Scoring System, and Questionnaire. Denver: Institute for the Study of Advanced Development, 1999.
• Freeman J.: Emotional Aspects of Giftedness. In: The Psychology of Gifted Children. Perspectives on Development and Education. Ed. J. Freeman. Chichester: Wiley & Sons, 1985.
• Galton F.: Inquiries into Human Ffaculty and its Development. Macmillan 1883/2004. http://galton.org/ [16.06.2014].
• James W.: The Varieties of Religious Experience. New York: Longmans, Green and Co./The Modern library, 1902/1936.
• Jung C.G.: The Theory of Psychoanalysis. New York: The Journal of Nervous and Mental Disease Publishing Company, 1915.
• Limont W.: "Inny świat? Czy nieznany ich własny?". Potencjał rozwojowy, wzmożona pobudliwość psychiczna a zdolności. "Psychologia Wychowawcza" 2014, nr 5.
• Limont W.: 'Passion of Growth': Giftedness and Creativity in the Theory of Positive Disintegration. In: Gifted Eeducation as a Life-long Challenge: Essays in Honour of Franz Mönks. Eds. A. Ziegler, C. Fischer, H. Stoeger, M. Reutlinger. Münster: LIT-Verlag, 2012.
• Limont W. et al.: 'Old wine in new bottles'? Relationships Between Overexcitabilities, the Big Five Personality Traits and Giftedness in Adolescents. "Personality and Individual Differences" 2014, no. 69.
• Lombroso C.: Geniusz i obłąkanie. Przeł. J.L. Popławski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987.
• Mendagl io S.: Overexcitabilities and Giftedness Research: A Call for a Paradigm Shift. "Journal for the Education of the Gifted" 2012, no. 35 (3).
• Moon J.H., Montgomery D.: Profiles of Overexcitabilities for Korean High School Gifted Students According to Gender and Domain of Study. "Journal of Gifted/Talented Education" 2005, no. 15.
• Piechowski M.M.: Developmental Potential. In: New Voices in Counseling the Gifted. Eds. N. Colangelo, R.T. Zaffrann. Dubuque: Kendall/Hunt, 1979.
• Piechowski M.M.: Discovering Dabrowski's Theory. In: Dabrowski's Theory of Positive Disintegration. Ed. S. Mendaglio. Scottsdale: Great Potential Press, 2008.
• Piechowski M.M.: 'Mellow out', They Say. If I Only Could. Intensities and Sensitivities of the Young and Bright. Second edition. Unionville: Royal Fireworks Press, 2014.
• Piechowski M.M.: Rethinking Dabrowski's Theory: I. The Case Against Primary Integration. "Roeper Review" 2014, no. 36.
• Piechowski M.M.: Zdrowie psychiczne jako funkcja rozwoju psychicznego. W: Zdrowie psychiczne. Red. K. Dąbrowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979.
• Piechowski M.M., Cunningham K.: Patterns of Overexcitability in a Group of Artists. "Journal of Creative Behavior" 1985, no. 19 (3).
• Silverman L.K.: Asynchronous Development: Theoretical Bases and Current Applications. In: Off the Charts. Asynchrony and the Gifted Child. Eds. Ch.S. Neville, M.M. Piechowski, S.S. Tolan. Unionville: Royal Fireworks Press, 2013.
• Silverman L.K., Ellsworth B.: The Theory of Positive Disintegration and its Implication for Giftedness. In: Theory of Positive Disintegration: Proceedings of the Third International Conference. Ed. N. Duda. Miami: Xerox, 1981.
• Wirthwein L., Rost D.H.: Focussing on Overexcitabilities: Studies with Intellectually Gifted and Academically Talented Adults. "Personality and Individual Differences" 2011, no. 51 (3).