Wskaźniki pomiaru przyrodniczych konsekwencji suburbanizacji

• Autorzy: Katarzyna Kudłacz

Warianty tytułu

Indicators of Measuring the Natural Consequences of Suburbanisation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W literaturze najczęściej spotykaną klasyfikacją konsekwencji suburbanizacji jest jej podział na trzy podstawowe grupy, tj. ekonomiczną, społeczną i środowiskową (przyrodniczą). W wielu przypadkach zdiagnozowane skutki społeczno-ekonomiczne cechuje wymiar punktowy, konsekwencje przyrodnicze natomiast oddziałują znacznie szczerzej, często wykraczając poza skalę lokalną i wpływając na wszystkie składowe środowiska przyrodniczego. Niniejszy artykuł prezentuje wyniki analizy zmierzającej do opracowania propozycji zestawu wskaźników służących monitorowaniu wpływu procesu suburbanizacji na środowisko przyrodnicze. W artykule szczególną uwagę skupiono na charakterystyce wskaźników, poprzez m.in. podanie nazwy wskaźnika, źródła danych do analiz, poziomu szczegółowości, oraz ocenie problemów w analizie i interpretacji danego parametru. Na poziomie gminy stosowanie w analizach coraz to bardziej zaawansowanych metod teledetekcyjnych przyczynia się do stosunkowo łatwej identyfikacji i opomiarowania konsekwencji niekontrolowanego procesu rozlewania się miast. Ogólnodostępne informacje satelitarne stanowią miarodajne źródło danych. Problemem są jedynie braki kadrowe i kompetencyjne wśród m.in. pracowników samorządowych, zwłaszcza w zakresie wykorzystywania zaawansowanych metod przetwarzania danych. Pozostałe zaproponowane wskaźniki, obliczane na podstawie odrębnych źródeł danych, często z uwagi na brak szczegółowości w prowadzonych pomiarach wymagają szerszego ujęcia bądź interpolacji wyników. W wielu przypadkach wyniki obliczeniowe należy odnieść do poziomu miejskich obszarów funkcjonalnych, co nie obrazuje pełnej skali zjawiska, a jedynie sygnalizuje badany problem. Interpretację zaproponowanych wskaźników utrudnia też często brak możliwości wskazania adekwatnego związku danego zjawiska z procesem suburbanizacji. Niejednokrotnie zachodzące w środowisku przyrodniczym zmiany jedynie pośrednio powiązać można z procesem rozlewania się tkanki miejskiej. Jednakże zestaw zaproponowanych wskaźników jest jednym z wielu narzędzi wspomagających implementację odpowiednich działań zapobiegających i łagodzących negatywny wpływ suburbanizacji na środowisko przyrodnicze. (abstrakt oryginalny)

EN

The most common classification of the consequences of suburbanisation found in the literature is its division into three basic groups, i.e. economic, social and environmental (natural). In many cases, the socio-economic effects diagnosed are characterized by a point dimension, while the natural consequences have a much wider impact, often going beyond the local scale and affecting all components of the natural environment. This article presents the results of an analysis designed to develop a proposal for a set of indicators to monitor the impact of the suburbanisation process on the natural environment. The article focuses particular attention on the characteristics of indicators, inter alia, the names of the indicators, the data source for analysis, the level of detail and an assessment of problems in the analysis and interpretation of the parameter. At the commune level, the use of more and more advanced remote sensing methods in the analyses contributes to the relatively easy identification and measurement of the consequences of the uncontrolled process of urban sprawl. Publicly available satellite information is a reliable source of data. The only problem is the lack of staff and the competences of local government employees, especially in the field of using advanced data processing methods. The remaining proposed indicators, calculated on the basis of separate data sources, often require a broader presentation or interpolation of the results due to the lack of detail in the measurements conducted. In many cases, the calculation results should be related to the level of functional urban areas, which do not clearly reflect the full scale of the phenomenon, but only highlight the problem being studied. Interpretation of the proposed indicators is also often hindered by the inability to indicate an adequate relationship between a given phenomenon and the suburbanisation process. Often the changes taking place in the natural environment can only be indirectly related to the process of urban sprawl. However, the set of indicators that are proposed form one of the many tools supporting the implementation of appropriate measures to prevent and mitigate the negative effects of suburbanisation on the natural environment. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Suburbanizacja; Strefy podmiejskie; Eksurbanizacja; Monitoring zanieczyszczeń środowiska; Zanieczyszczenie środowiska

EN

Suburbanization; Suburban areas; Urban sprawl; Monitoring of environmental pollution; Environmental pollution

• Czasopismo: Problemy Rozwoju Miast
• Rocznik: 2021
• Tom: 71
• Strony: 96--103

Twórcy

autor

Katarzyna Kudłacz

• Instytut Rozwoju Miast i Regionów

Bibliografia

• Burchell R. W., 1992, Impact Assessment of the New Jersey Interim State Development and Redevelopment Plan, Report II: Research Findings, New Jersey Office of State Planning, Trenton, Nowy Jork.
• Burchell R. W., 1997, Economic and Fiscal Costs (and Benefits) of Sprawl, Urban Lawyer, 29(2), 159.
• Brzeziński C., 2010, Procesy suburbanizacji obszarów podmiejskich na przykładzie gmin powiatu pabianickiego. Zmiany przestrzenne, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica , 245, 169-177 .
• Celińska-Janowicz D., 2011, Ocena wpływu polityki spójności 2004-2006 na przeciwdziałanie negatywnym skutkom suburbanizacji, Studia Regionalne i Lokalne, wydanie specjalne, 99-122.
• Cieszewska A., 2019, Green belts. Zielone pierścienie wielkich miast, SEDNO Wydawnictwo Akademickie, Warszawa.
• Dylewski R., 2007, Żywiołowa suburbanizacja w świetle raportu Komisji Europejskiej i wnioski dla Polski, Człowiek i Środowisko, 31(1-2), 123-131.
• Ewing R., 1995, Best Development Practices: Doing the Right Thing and Making Money at the Same Time, American Planning Association, Chicago.
• Ewing R., Schieber R., Zegeer C., 2003, Urban Sprawl as a Risk Factor in Motor Vehicle Occupant and Pedestrian Fatalities, American Journal of Public Health, 93(9), 1541-1545. https://doi.org/10.2105/ajph.93.9.1541.
• Harańczyk A., 2015, Procesy suburbanizacji w Krakowskim Obszarze Funkcjonalnym, Studia Miejskie, 18, 131-146. https://doi.org/10.25167/sm.2439.
• Heffner K., 2016, Proces suburbanizacji a polityka miejska w Polsce, [w:] T. Marszał (red.), Miasto - region - gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 75-110. https://doi.org/10.18778/8088-005-4.05.
• Hołuj A., 2017, Wpływ dojazdów do miasta rdzeniowego na emisję CO2 w Miejskich Obszarach Funkcjonalnych, Studia KPZK PAN, 174, 362-371.
• Jeżak J., 2011, Ekonomiczne aspekty rozpraszania zabudowy w regionach miejskich na przykładzie Krakowa, Uniwersytet Ekonomiczny, Wydział Finansów, Kraków.
• Johnson M. P., 2001, Environmental Impacts of Urban Sprawl: A Survey of the Literature and Proposed Research Agenda, Environment and Planning A: Economy and Space, 33(4), 717-735. https://doi.org/10.1068/a3327.
• Kajdanek K., 2011, Suburbanizacja w Polsce - pejzaż społeczno-przestrzenny, Przegląd Socjologiczny, 60, 303-320.
• Kowalewski A., Mordasewicz J., Osiatyński J., Regulski J., Stępień J., Śleszyński P., 2013, Raport o ekonomicznych stratach i społecznych kosztach niekontrolowanej urbanizacji w Polsce, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Kurek S., Gałka J., Wójtowicz M., 2014, Wpływ suburbanizacji na przemiany wybranych struktur demograficznych i powiązań funkcjonalno-przestrzennych w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
• Lisowski A., Grochowski M., 2008, Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy i konsekwencje, [w:] K. Saganowski, M. Zagrzejewska-Fiedorowicz, P. Żuber (red.), Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008-2033, MRR, Warszawa, 217-280.
• Litman T., 1995, Transportation Cost Analysis: Techniques, Estimates and Implications, Victoria Transport Policy Institute, Wiktoria.
• Lityński P., 2016, The Correlation between Urban Sprawl and the Local Economy in Poland, Urbani Izzivi Urban Challenge, 27(2), 86-96.
• Lorens P., 2005, Suburbanizacja w procesie rozwoju miasta postsocjalistycznego, [w:] P. Lorens (red.), Problem suburbanizacji (Biblioteka Urbanisty, 7), Urbanista, Warszawa, 33-44.
• Mantey D., 2011, Żywiołowość lokalizacji osiedli mieszkaniowych na terenach wiejskich obszaru metropolitalnego Warszawy, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.
• Markowski T., 2015, Ekonomiczny wymiar urbanizacji, [w:] J. Sepioł (red.), Przestrzeń życia Polaków, Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP, Fundacja PZU, Warszawa, 129-143.
• Mayer M., Szmytkie R., 2014, Kształtowanie się stref podmiejskich wokół miast średniej wielkości (studia przypadków z regionu południowo-zachodniego), [w:] A. Jezierska-Thöle, M. Biczkowski (red.), Zintegrowany rozwój obszarów wiejskich w świetle polityki Unii Europejskiej, Wielofunkcyjność obszarów wiejskich, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 121-152.
• Przybyła C., Bykowski J., Mrozik K., Napierała M., 2011, Rola infrastruktury wodno-melioracyjnej w procesie suburbanizacji, Rocznik Ochrona Środowiska, 13, 769-786.
• Salamon S., 2003, Newcomers to Old Towns: Suburbanization of the Heartland, Uniwersytet Chicago, Chicago. https://doi.org/10.7208/chicago/9780226734118.001.0001.
• Stelmaszewska N., 2020, Konsekwencje suburbanizacji dla miast i stref podmiejskich w świetle literatury krajowej i zagranicznej, Urban Development Issues, 66, 25-34. https://doi.org/10.2478/udi-2020-0008.
• Thompson D., 2013, Suburban Sprawl: Exposing Hidden Costs, Identifying Innovations, Sustainable Prosperity, Kanada.
• Wilson B., Chakraborty A., 2013, The Environmental Impacts of Sprawl: Emergent Themes from the Past Decade of Planning Research, Review Sustainability, 8, 3302-3327. https://doi.org/10.3390/su5083302.
• Zimnicka A., Czernik L., 2007, Kształtowanie przestrzeni wsi podmiejskiej na przykładzie obszaru oddziaływania miasta Szczecin, Politechnika Szczecińska, Szczecin.
• Zuziak Z., 2005, Strefa podmiejska w architekturze miasta. W stronę nowej architektoniki regionu miejskiego, [w:] P. Lorens (red.), Problem suburbanizacji, Urbanistyka, Warszawa, 163-172.
• Źróbek-Różańska A., Wolny A., 2017, Zatrzymać czy pozwolić? Nieoczywiste skutki suburbanizacji. Studium podolsztyńskich gmin wiejskich, Studia Miejskie, 26, 9-23. https://doi.org/10.25167/sm2017.026.01.
• Źróbek-Różańska A., Źróbek-Sokolnik A., Dynowski P., 2017, Czy mieszkańcy miast preferują tereny cenne przyrodniczo pod budowę domu pod miastem? Studium strefy podmiejskiej Olsztyna, Prace Geograficzne 149, 123-139. https://doi.org/10.4467/20833113pg.17.013.6929.

Identyfikatory

DOI

10.51733/udi.2021.71.10