Kultura bezpieczeństwa żywności w prawie Unii Europejskiej. Czy polski system kontroli żywności sprosta wyzwaniu?

• Autorzy: Małgorzata Zdzisława Wiśniewska , Aleksandra Kowalska

Warianty tytułu

Food Safety Culture in European Union Law. Will the Polish Food Control System Meet the Challenge?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem tego polemicznego artykułu jest uzyskanie odpowiedzi na dwa pytania badawcze: (1) Jakie miejsce w prawie UE zajmuje kultura bezpieczeństwa żywności? (2) Czy polski system kontroli żywności jest przygotowany do weryfikacji jej wdrożenia w przedsiębiorstwach spożywczych? W tym celu dokonano przeglądu i krytycznej analizy źródeł literaturowych, prawa UE, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa żywności, w tym prawa krajowego, prywatnych standardów dotyczących systemów zarządzania bezpieczeństwem żywności, oficjalnych raportów i doniesień, oraz zastosowano metody syntezy i wnioskowania logicznego. Artykuł odnosi się do istotnych zmian w prawie UE zainicjowanych zmianami w Codex Alimentarius w zakresie kultury bezpieczeństwa żywności. Ustanowienie i utrzymanie pozytywnej kultury bezpieczeństwa żywności ma fundamentalne znaczenie dla pomyślnego funkcjonowania każdego systemu zarządzania bezpieczeństwem żywności, ze względu na jego istotny wpływ na ludzkie zachowanie w dostarczaniu bezpiecznej i odpowiedniej żywności. W artykule wskazano na rolę prywatnego prawa żywnościowego w tym zakresie, którego wdrożenie, choć opcjonalne, jest często niezbędne, aby sprostać wymaganiom rynku. Autorki podają w wątpliwość gotowość urzędów kontroli żywności w Polsce do poszerzenia zakresu ich działań o weryfikację wdrożenia kultury bezpieczeństwa żywności w przedsiębiorstwach spożywczych. Poważną przeszkodą w dokonywaniu tych istotnych zmian jest obserwowana od lat zasadnicza słabość systemu kontroli żywności oraz duże problemy związane z zagrożeniami bezpieczeństwa żywności w Polsce. Autorki jako pierwsze poddają konstruktywnej krytyce uwarunkowania organizacyjno-prawne wdrażania i weryfikacji kultury bezpieczeństwa żywności w branży rolno-spożywczej w Polsce i jej otoczeniu. (abstrakt oryginalny)

EN

The purpose of this polemical article is to answer two research questions: (i) What is the place of food safety culture in EU law? (ii) Is the Polish food control system prepared to verify its implementation in food businesses? To achieve this goal, the authors conducted a review and critical analysis of literature sources, EU law, in particular concerning food safety, including national law, private standards for food safety management systems, and official reports, and they applied the method of synthesis and logical concluding. The article refers to important changes in EU law initiated by amendments to the Codex Alimentarius regarding food safety culture. The establishment and maintenance of a positive food safety culture is fundamental to the successful functioning of any food safety management system, because of its important impact on human behaviour in providing safe and adequate food. The article indicates the role of private food law in this regard, the implementation of which, although optional, is often essential to meet the market requirements. The authors doubt whether Polish food control institutions are ready to expand the scope of their activities by verifying the implementation of food safety culture in food businesses. A serious obstacle to making such significant changes is the major weakness of the food control system, which has been observed for years, and serious problems related to food safety hazards and threats in Poland. The authors constructively critique - for the first time - the organizational and legal circumstances for implementing and verifying food safety culture in the Polish food industry and its environment. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Bezpieczeństwo zdrowotne żywności; Prawo; Badanie żywności; Kontrola; Produkcja żywności

EN

Food health safety; Law; Food research; Control; Food production

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 2
• Strony: 177--191

Twórcy

autor

Małgorzata Zdzisława Wiśniewska

• Uniwersytet Gdański

autor

Aleksandra Kowalska

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Boone, I., Rosner, B., Lachmann, R., D'Errico M.L., Iannetti, L., Van der Stede, Y., Boelaert, F., Ethelberg, S., Eckmanns, T., Stark, K., Haller, S., Wilking, H. (2021). Healthcare-associated foodborne outbreaks in high-income countries: a literature review and surveillance study, 16 OECD countries, 2001 to 2019*. Euro Surveill. 26(41): 2001278.
• BRCGS (2021). Global Standard Food Safety, Issue 8 F837: Position Statements for Issue 8. <https://www.brcgs.com/media/1495789/f837-position-statements-for-issue-8-v4-31032021.pdf> [dostęp: 7.01.2022].
• Czernyszewicz, E. (2020). Kultura bezpieczeństwa w produkcji żywności. Koncepcja i pomiar. Lublin.
• Donohoe, T., Garnett, K., Lansink, A.O., Afonso, A., Noteborn, H. (2018). Emerging risks identification on food and feed - EFSA. EFSA Journal 16(7): 5359.
• Dries, L., Leuven, K.L., Mancini M.C., Gay, S.H., Libeau-Dulos, M., Giray, F.H., Vlandas, P., Elia, E. (2006). Food Quality and Certification Schemes. Stakeholder Hearing 11/12 May 2006. Background Paper. Brussel.
• EFSA (2020). Climate change as a driver of emerging risks for food and feed safety, plant, animal health and nutritional quality. <https://www.efsa.europa.eu/en/supporting/pub/en-1881> [dostęp: 7.01.2022].
• FAO (2010). Private Food Safety Standards: Their Role in Food Safety Regulation and their Impact. Rome.
• FAO/WHO (2020). General Principles of Food Hygiene CXC 1-1969 Adopted in 1969. Amended in 1999. Revised in 1997, 2003, 2020. Editorial corrections in 2011. <https://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/sh-proxy/en/?lnk=1&url=https%253A%252F%252Fworkspace.fao.org%252Fsites%252Fcodex%252FStandards%252FCXC%2B1-1969%252FCXC_001e.pdf> [dostęp: 7.01.2022].
• FDA (2020). New Era of Smarter Food Safety FDA's Blueprint for the Future. <https://www.fda.gov/food/new-era-smarter-food-safety> [dostęp: 7.01.2022].
• Florczak-Wątor, M. (2018). Konstytucja jako źródło obowiązków państwa w stosunku do obywatela. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 80(1): 119-131.
• GFSI (2018). A Culture of Food Safety: A Position Paper from the Global Food Safety Initiative (GFSI). <https://mygfsi.com/wp-content/uploads/2019/09/GFSI-Food-Safety-Culture-Full.pdf> [dostęp: 7.01.2022].
• GFSI (2020a). GFSI Benchmarking Requirements Key Changes V7 To Version 2020. <https://mygfsi.com/how-to-implement/recognition/certification-programme-owners> [dostęp: 7.01.2022].
• GFSI (2020b). GFSI Benchmarking Requirements. Version 2020.1 Part II. Requirements for the Management of Certification Programmes. <https://mygfsi.com/how-to-implement/recognition/certification-programme-owners> [dostęp: 7.01.2022].
• GIS (2021). Stan Sanitarny Kraju w 2020 roku. Warszawa.
• Gizaw, Z. (2019). Public health risks related to food safety issues in the food market: a systematic literature review. Environmental Health and Preventive Medicine 24: Article number 68.
• Global G.A.P. Integrated Farm Assurance. All Farm Base - Livestock Base - Cattle and Ship - Dairy. <https://www.globalgap.org/.content/.galleries/documents/190201_GG_IFA_CPCC_DY_V5_2_en.pdf> [dostęp: 4.02.2022].
• Griffith, C.J., Livesey, K.M., Clayton, D. (2010a). Food safety culture: the evolution of an emerging risk factor? British Food Journal 112(4): 426-438.
• Griffith, C.J., Livesey, K.M., Clayton, D. (2010b). The assessment of food safety culture. British Food Journal 112(4): 439-456.
• Jeong, K.Y., Park, J.W. (2020). Insect allergens on the dining table. Current Protein and Peptide Science 21: 159-169.
• Korzycka, M., Wojciechowski, P. (2016). Prawo żywnościowe jako nowa dziedzina prawa. Studia Iuridica Agraria 14: 275-296.
• Korzycka, M., Wojciechowski, P. (2017). System prawa żywnościowego. Warszawa.
• Kowalczyk, S. (2016). Bezpieczeństwo i jakość żywności. Warszawa.
• Kowalska, A. (2019). Ekonomiczne problemy fałszowania żywności. Instrumenty przeciwdziałania. Lublin.
• Kowalska, A. (2020). Patterns of non-compliance in the agri-food chain. Problemy Jakości 12: 7-16.
• Kowalska, A., Bieniek, M., Manning, L. (2019). Food supplements' non-conformity in Europe - Poland: A case study. Trends in Food Science & Technology 93: 262-270.
• Kowalski, J., Kowalska, A. (2022). The realization of the human right to food: preliminary remarks on assessing food security. Przegląd Prawno-Ekonomiczny 1: 9-22.
• Łuczka, W. (2021). Procesy rozwojowe rolnictwa ekologicznego i ich ekonomiczno-społeczne uwarunkowania. Poznań.
• Małecka, M., Samotyja, U. (red.). (2018). Kształtowanie jakości żywności. Poznań.
• Meulen, B.M.J. (ed.) (2011). Private Food Law. Wageningen.
• NIK (2019). Bezpieczeństwo żywności. Informacja o wynikach kontroli. <https://www.nik.gov.pl/plik/id,21927,v,artykul_20971.pdf> [dostęp: 7.01.2022].
• NIK (2021). Jak poprawić bezpieczeństwo żywności w Polsce? <https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/jak-poprawic-bezpieczenstwo-zywnosci-w-polsce.html> [dostęp: 15.12.2021].
• NIK (2020). System kontroli bezpieczeństwa żywności w Polsce - Stan obecny i pożądane kierunki zmian. <https://www.nik.gov.pl/plik/id,25232,vp,27982.pdf> [dostęp: 3.02.2022].
• Obiedziński, M. (2011). Obszary ryzyka w łańcuchu rolno-spożywczym, [w:] M. Kwasek (red.), Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym. Jakość i bezpieczeństwo żywności a zdrowie konsumenta. Warszawa: 43-62.
• PKN (2022). Czym jest norma. <https://wiedza.pkn.pl/web/wiedza-normalizacyjna/czym-jest-norma-> [dostęp: 7.01.2022].
• Raczek, K. (2018). Problematyka karnoprawnej ochrony życia i zdrowia w oparciu o przepisy prawa żywnościowego. Studia Iuridica Agraria 16: 233-244.
• RASFF (2020). The Rapid Alert System for Food and Feed Annual Report 2020. <https://ec.europa.eu/food/safety/rasff-food-and-feed-safety-alerts_en> [dostęp: 7.01.2022].
• Róg, M. (2013). Zarys systemu organów kontroli żywności w Polsce, [w:] W. Pływaczewski, R. Płocki (red.), Nielegalny rynek żywności. Skala zjawiska i możliwości przeciwdziałania. Szczytno: 127-141.
• Serek, M. (2020). Milczące uznanie żądania konsumenta a rękojmiane obniżenie ceny. Prawo w Działaniu 44: 197-216.
• Soon, J.M., Baines, M.N. (2013). Public and private food safety standards: facilitating or frustrating fresh produce growers. Laws 2(1): 1-19.
• Stefaniuk, M. (2016). Zasada odpowiedniego vacatio legis jako element zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Studia Iuridica Lublinensia 25(1): 59-75.
• Szczepański, D. (2022). Przerażający raport NIK o żywności. Najwięcej salmonelli w UE, brakuje kontrolerów, sprzętu, umiejętności. <https://next.gazeta.pl/next/7,172392,27972577,przerazajacy-raport-nik-o-zywnosci-najwiecej-salmonelli-w-ue.html> [dostęp: 7.01.2022].
• Szulc, J. (2009). Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów - na interpelację nr 8931 w sprawie wprowadzenia Codex Alimentarius, zbioru norm dotyczących żywności. <http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/40828842> [dostęp: 7.01.2022].
• Taczanowski, M. (2017). Prawo żywnościowe. Warszawa.
• Węglińska, J. (2020). Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i do stanowionego przez nie prawa jako dyrektywa poprawnej legislacji. Prawo w Działaniu 42: 169-188.
• Wiśniewska, M.Z. (2017). CARVER+Shock method and its application in a catering company in Poland. British Food Journal 117(12): 2610-2629.
• Wiśniewska, M.Z. (2018). Kultura bezpieczeństwa żywności. Istota i narzędzia pomiaru. Warszawa.
• Wiśniewska, M.Z. (2021). Kultura bezpieczeństwa żywności. Istota i narzędzia pomiaru. Warszawa.
• Wiśniewska, M.Z., Grybek, T. (2021). Kultura bezpieczeństwa żywności w świetle standardów uznanych przez GFSI. Problemy Jakości (53)1: 2-8.
• Zanin, L.M., Luning, P.A., da Cuhna, D.T., Stedefeldt, E. (2021). Influence of educational actions on transitioning of food safety culture in a food service context: Part 1: Triangulation and data interpretation of food safety culture elements. Food Control 119: 107447.
• Zanin, L.M., Stedefeldt, E., Luning, P.A. (2021). The evolvement of food safety culture assessment: a mixed-methods systematic review. Trends in Food Science & Technology 118(A): 125-142.
• Zymonik, Z., Hamrol, A., Grudowski, P. (2013). Zarządzanie jakością i bezpieczeństwem. Warszawa.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2022.84.2.12