Procesy narodotwórcze wśród ludności nieniemieckiej w Prusach Wschodnich w drugiej połowie XIX wieku. Wybrane problemy

• Autorzy: Grzegorz Jasiński

Warianty tytułu

Nation-Building Processes Among the Non-German Population in East Prussia in the Second Half of the 19th Century. Selected Problems

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest przedstawienie procesów asymilacyjnych grup etnicznych i językowych (polskiej - Warmiacy i Mazurzy, litewskiej - Litwini Pruscy) żyjących w Prusach Wschodnich w drugiej połowie XIX w. Należy stwierdzić, że wśród ludności mazurskiej, warmińskiej i litewskiej w Prusach Wschodnich na żadnym etapie rozwoju wymienionych grup nie zaistniały przesłanki do wykształcenia przez nie własnego narodu ani też asymilacji do narodów polskiego lub litewskiego. Po 1870 r. poczucie etniczne ludności nieniemieckiej w Prusach stało się anachronizmem, sięgającym wcześniejszej, przednarodowej fazy rozwoju. Proces asymilacji, wspomagany przez wiele czynników, prowadzony dość konsekwentnie, choć nie bezwzględnie, wobec grup nieniemieckich wytworzył wśród nich tożsamość prusko-niemiecką. Stały się one przykładem etnosów, które ukształtowały swoją tożsamość wbrew językowo-kulturowemu podłożu.(abstrakt oryginalny)

EN

The purpose of this article is to present the processes of assimilation of ethnic and linguistic groups (Polish - Warmians and Mazurians, Lithuanian - Lithuanians of Prussia) living in East Prussia in the second half of the 19th century. It should be noted that among the Mazurian, Warmian and Lithuanian populations in East Prussia, at no stage of the development of the above-mentioned groups were there any prerequisites for the formation of their own nation or assimilation into the Polish or Lithuanian nations. After 1870, the ethnic feeling of the nonerman population in Prussia became an anachronism dating back to an earlier, pre-national stage of development. The process of assimilation, supported by a number of factors and carried out quite consistently, though not absolutely, towards non-German groups, created a Prussian-German identity among them. They became an example of ethnic groups forming their identity against a linguistic and cultural background.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Świadomość narodowa; Ludność; Narodowość

EN

National consciousness; Population; Nationality

• Czasopismo: Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej
• Rocznik: 2023
• Tom: 21
• Numer: z. 3 Wielka modernizacja - Europa Środkowa od połowy XIX do końca lat trzydziestych XX wieku. Państwa i narody
• Strony: 47--71

Twórcy

autor

Grzegorz Jasiński

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Bibliografia

• 1. Belzyt L., Sprachliche Minderheiten im preuβischen Staat 1815-1914. Die preuβische Sprachenstatistik in Bearbeitung und Kommentar, Marburg 1998.
• 2. Handbuch der Geschichte Ost- und Westpreuβens, Teil III: Von der Reformzeit bis zum Vertrag von Versailles 1807-1918, red. E. Opgenoorth, Lüneburg 1994.
• 3. Historia Pomorza, t. 3, (1815-1850), cz. 1, Gospodarka, społeczeństwo, ustrój, red. G. Labuda, Poznań 1993.
• 4. Historia Pomorza, t. 3, (1815-1850), cz. 2, Zagadnienia polityczne, narodowościowe i wyznaniowe, red. G. Labuda, Poznań 1996.
• 5. Historia Pomorza, t. 4, (1850-1918), cz. 1, Ustrój, gospodarka, społeczeństwo, red. S. Salmonowicz, Toruń 2000.
• 6. Historia Pomorza, t. 4, (1850-1918), cz. 2, Polityka i kultura, red. S. Salmonowicz, Toruń 2002.
• 7. Hroch M., Małe narody Europy. Perspektywa historyczna, tłum. G. Pańko, Wrocław - Warszawa - Kraków 2003.
• 8. Hubatsch W., Masuren und Preuβisch-Litthauen in der Nationalitätenpolitik Preuβens 1870-1920, Marburg 1966.
• 9. Jasiński G., Kościół ewangelicki na Mazurach w XIX wieku, Olsztyn 2003.
• 10. Jasiński G., Mazurzy w drugiej połowie XIX wieku. Kształtowanie się świadomości narodowej, Olsztyn 1994.
• 11. Jasiński J., Historiografia warmińska w XIX wieku 1815-1918, [w:] Dzieje historiografii Prus Wschodnich i Zachodnich do 1920 roku. Kierunki, ośrodki, najwybitniejsi przedstawiciele, red. J. Serczyk, A. Tomczak, Toruń 1989.
• 12. Jasiński J., Świadomość narodowa na Warmii w XIX wieku. Narodziny i rozwój, Olsztyn 1983.
• 13. Kossert A., Preuβen, Deutsche oder Polen? Die Masuren im Spannungsfeld des ethnischen Nationalismus 1870-1956, Wiesbaden 2001.
• 14. Kossert A., Prusy Wschodnie. Historia i mit, tłum. Barbara Ostrowska, Warsza- wa 2009.
• 15. Koziełło-Poklewski B., Rozwój społeczno-gospodarczy Mazur i Warmii na tle Prus Wschodnich od połowy XIX wieku do roku 1939, [w:] Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. J. Burszta, Warszawa 1976.
• 16. Nobis A. J., Die preussische Verwaltung des Regierungsbezirks Allenstein 1905- 1945, München 1987.
• 17. Pletzing Ch., Vom VÖlkerfrühling zum nationalen Konflikt. Deutscher und polnischer Nationalismus in Ost- und Westpreuβen, Wiesbaden 2003.
• 18. Procesy asymilacji/akulturacji na pograniczu polsko-niemieckim w XIX i XX wieku, red. W. Molik, R. Traba, Poznań 1999.
• 19. Samomodernizacja społeczeństw w XIX wieku. Irlandczycy, Czesi, Polacy, red. L. Trzeciakowski, K. Makowski, Poznań 1999.
• 20. Selbstbewusstsein und Modernisierung. Sozialkultureller Wandel in Preuβisch- Litauen vor und nach dem Ersten Weltkrieg, red. R. Traba, Osnabrück 2000.
• 21. Sokołowska E. A., Organizacje społeczne i kościelne na Warmii w latach 1848- 1914, Szczytno 2014.
• 22. Szostakowski S., Wschodniopruskie tło czasopisma "Auszra" (1883-1886), [w:] Polacy, Litwini, Niemcy w kręgu wzajemnego oddziaływania, red. A. Skrzypek, S. Szostakowski, Olsztyn 1992.
• 23. Traba R., Czynnik akulturacji - przyczyna antagonizmu - sposób na życie? Południowa granica Prus Wschodnich jako element kształtowania się tożsamości Mazurów i ich polskich sąsiadów w XIX wieku, "Kultura i Społeczeństwo" 1998, nr 3.
• 24. Traba R., Niemcy - Warmiacy - Polacy 1871-1914. Z dziejów niemieckiego ruchu katolickiego i stosunków polsko-niemieckich w Prusach, Olsztyn 1994.
• 25. Traba R., Ultramontanizm - pojęcie i jego znaczenie w propagandzie politycznej w Prusach Wschodnich na przełomie XIX i XX wieku, "Komunikaty Mazursko- Warmińskie" 1994, nr 2-3.
• 26. Wajda K., Kształtowanie się stosunków kapitalistycznych u schyłku XIX i na po- czątku XX wieku, [w:] Warmia i Mazury. Zarys dziejów, red. B. Łukaszewicz, Olsztyn 1985.
• 27. Wehler Hans-Ulrich, Modernizacja, nacjonalizm, społeczeństwo. Eseje i artykuły, wybór i posłowie R. Traba, Warszawa 2001.
• 28. Wehler Hans-Ulrich, Sozialdemokratie und Nationalstaat. Die deutsche Sozialdemokratie und die Nationalitätenfragen in Deutschland von Karl Marx bis zum Ausbruch des Ersten Weltkrieges, Würzburg 1962.

Identyfikatory

DOI

10.36874/RIESW.2023.3.3