Zarządzanie strachem czy racjonalnością? : Antyuchodźcza mowa nienawiści na granicy polsko-białoruskiej

• Autorzy: Ada Tymińska

Warianty tytułu

Managing fear or rationality? : Anti-refugee hate speech on the Polish-Belarusian border

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest prześledzenie - pojawiającej się w polskojęzycznym Internecie - mowy nienawiści dotyczącej kryzysu humanitarnego na granicy polsko-białoruskiej. Sprawdzam zwłaszcza, w jakiej mierze w mowie tej występują wątki charakterystyczne dla dyskursu antyuchodźczego obecnego w Polsce co najmniej od 2015 roku, a w jakiej można rozpoznać przesunięcia i nowe motywy. Zjawiskiem, które wydaje mi się szczególnie charakterystyczne dla ostatniego roku, jest "zarządzanie racjonalnością", definiowane przeze mnie w relacji do opisywanego szerzej zarządzania strachem. Moje interpretacje oparte są na krytycznej analizie wypowiedzi zebranych za pomocą prototypowej wersji narzędzia monitorowania internetowej mowy nienawiści Counterhate, opracowywanego wspólnie przez Helsińską Fundację Praw Człowieka, Fundację Centrum im. Profesora Bronisława Geremka oraz Securelex. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the article is to track the hate speech that appears on the Polish-language Internet in relation to the humanitarian crisis on the Polish-Belarusian border. In particular, I examine to what extent this speech contains threads characteristic of the anti-refugee discourse present in Poland at least since 2015, and to what extent shifts and new motifs can be identified. A phenomenon that seems to me particularly characteristic of the last year is the "management of rationality", which I define in relation to the management of fear described in more detail. My interpretations are based on a critical analysis of statements collected using the prototype version of the Counterhate online hate speech monitoring tool, developed jointly by the Helsinki Foundation for Human Rights, Professor Bronisław Geremek Foundation and Securelex. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Uchodźcy; Kryzys migracyjny; Analiza dyskursu; Granice państwa; Region przygraniczny; Granice UE; Fora internetowe

EN

Refugees; Migrant crisis; Discourse analysis; State boundaries; Border areas; EU borders; Internet forums

• Czasopismo: Trzeci Sektor: kwartalnik o problematyce społeczeństwa obywatelskiego
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 3-4
• Strony: 31--49

Twórcy

autor

Ada Tymińska

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Bielecka-Prus, J., 2016, Językowe konstruowanie obcego w polskiej debacie parlamentarne na temat uchodźców, [w:] T. M. Korczyński, A. M. Orla-Bukowska (red.), Obcy w labiryncie kultur, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne.
• Bielecka-Prus, J., 2018, Retoryka lęku przed obcym w polskim dyskursie prasowym, "Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych UMCS", 1: 5 - 34.
• Bocskor, Á., 2018, Anti-Immigration Discourses in Hungary during the 'Crisis' Year: The Orbán Government's 'National Consultation' Campaign of 2015, "Sociology", 52(3): 551 - 568.
• Burrell, K., Hörchellmann, K., 2018, Perilous Journeys: Visualising the Racialised 'Refugee Crisis', "Antipode. A Radical Journal of Geography", 51(1): 45 - 65.
• Castelli G. P., 2018, Europeans, Shut the Borders! Anti-refugee Mobilisation in Italy and France, [W:] D. della Porta (red.), Solidarity Mobilizations in the 'Refugee Crisis', Cham: Palgrave Macmillan.
• CBOS., 2021. Opinia publiczna wobec uchodźców i sytuacji migrantów na granicy z Białorusią. Komunikat z badań, nr 111. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_111_21.PDF [dostęp: 26 stycznia 2023 roku].
• Chapman, C., Miller, D., 2020, From metaphor to militarized response: the social implications of 'we are at war with COVID-19' - crisis, disasters, and pandemics yet to come, "International Journal of Sociology and Social Policy", 40(9): 1107 -1124.
• Cohen, S., 2011, Folk devils and moral panics. Abingdon-on-Thames: Taylor&Francis.
• Cywiński, P., Katner, F., Ziółkowski, J., 2019, Zarządzanie strachem. Jak prawica wygrywa debatę publiczną w Polsce, Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
• Frach, S., 2021, Retoryka strachu w czasie pandemii COVID-19. Przypadek Emmanuela Macrona, "Athenaeum", 70(2): 7 -19.
• Górska, E., 2013, Europejska islamofobia a muzułmanie w Polsce, "Poliarchia", 1: 187 - 215.
• Graban, A., 2022, W jaki sposób pojęcie wojny hybrydowej wykorzystywane jest przeciwko osobom uchodźczym? Badaczki i Badacze na Granicy, https://www.bbng.org/w-jaki-sposob-pojecie-wojny-hybrydowej [dostęp: 29 sierpnia 2022 roku].
• Hromadžić, H., Popović, H., 2022, Coronavirus: The headquarters, media, and discourse of militarization in Croatian society, "Sociologija", 64(2): 171 -186.
• Jabłońska, B., 2013, Krytyczna analiza dyskursu w świetle założeń socjologii fenomenologicznej (dylematy teoretyczno-metodologiczne),. "Przegląd Socjologii Jakościowej", 9 (1): 48 - 61.
• Kępka, I., 2019, Słowa, które ranią, czyli o nietolerancji wobec obcych w komentarzach internetowych, "Studia Slavica", 23, 1: 75 - 86.
• Duszak, A., Fairclough, N. (red.), 2008, Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Kraków: Universitas.
• Krzyżanowski, M., 2018, Discursive Shifts in Ethno-Nationalist Politics: On Politicization and Mediatization of the 'Refugee Crisis' in Poland, "Journal of Immigrant & Refugee Studies", 16, 1 - 2: 76 - 96.
• Granice nienawiści, 2022. Warszawa: Helsińska Fundacja Praw Człowieka.
• Migranci, uchodźcy i ksenofobia w kampanii wyborczej 2018 - raport z monitoringu., 2019, Warszawa: Helsińska Fundacja Praw Człowieka.
• Mościcki, P., 2021, Głową w mur, "Dwutygodnik", 12, https:/www.dwutygodnik.com/artykul/9827-glowa-w-mur.html [dostęp: 2 września 2022 roku].
• Mowa nienawiści, mowa pogardy, 2016, Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
• Nijakowski, L., 2008, Mowa nienawiści w świetle teorii dyskursu, [w:] A. Horolets (red.), Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Pasamonik, B., 2017. 'Malowanie strasznego diabła' - metamorfoza obrazu uchodźcy w Polsce, [w:] B. Pasamonik, U. Markowska-Manista (red.), Kryzys migracyjny. Perspektywa społeczna i kulturowa. T. 1, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Pędziwiatr, K., 2015, Islamofobia jako nowy wymiar lęków i obaw Polaków, [w:] R. Kusek, J. Purchla, J. Sanetra-Szeliga (red.), Narody i stereotypy 25 lat później, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
• Pietrusińska, M., 2020. Reprezentacje uchodźców w polskiej literaturze dziecięcej - przykład dyskursu prouchodźczego, "Studia Migracyjne - Przegląd Polonijny", 175(1): 47 - 66.
• Pietrusińska, M., 2019. Narracje w dyskursie prouchodźczym [wystąpienie na XVII Zjeździe Socjologicznym], https://www.academia.edu/40335559/Narracje_w_dyskursie_prouchodz_czym_Zjazd_Socjologicnzy [dostęp: 29 sierpnia 2022 roku].
• Sadura, P., Sierakowski, S., 2019, Polityczny cynizm Polaków. Raport z badań socjologicznych, Warszawa: Fundacja Pole Dialogu.
• Sarna, P., Tyc, E., 2020, Śmierć prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza w nagłówkach polskich dzienników i tygodników, "Res Rhetorica", 7(1): 2 - 21.
• Staniszewski, R., 2021, Społeczna percepcja migrantów oraz działań podejmowanych przez rząd M. Morawieckiego oraz podległe służby na obszarze przygranicznym z Białorusią - raport końcowy z badań, https://www.researchgate.net/publication/360440165_Spoleczna_percepcja_migrantow_oraz_dzialan_podejmowanych_przez_rzad_M_Morawieckiego_oraz_podlegle_sluzby_na_obszarze_przygranicznym_z_Bialorusia_-_raport_koncowy_z_badan [dostęp: 29 sierpnia 2022 roku].
• Troszyński, M., 2018, Ukraina i Ukraińcy w polskim dyskursie internetowym. Analiza jakościowo-ilościowa tekstów zamieszczanych w mediach społecznościowych, Warszawa: Collegium Civitas.
• Troszyński, M., Wawer, A., 2017, Czy komputer rozpozna hejtera? Wykorzystanie uczenia maszynowego (ML) w jakościowej analizie danych, "Przegląd Socjologii Jakościowej", 13(2): 62 - 80.
• Tymińska, A., 2020, Dyskursywny obraz uchodźcy - studium przypadku samorządowej kampanii wyborczej w Polsce, "Adeptus", 15.
• van Dijk, T. A., 1993, Principles of Critical Discourse Analysis, "Discourse and Society", 4: 249 - 283.
• van Dijk, T. A., 1993, Elite Discourse and Racism, Thousand Oaks: Sage Publications.
• van Dijk, T. A., 2001, Dyskurs jako struktura i proces, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• van Dijk, T. A., 2008, Discourse and Power, London: Macmillan Education.
• https://oko.press/uchodzcy-wyobrazeni-czyli-czego-moze-doprowadzic-kampania-strachuwpadki-nacjonalistow/ [dostęp: 29 sierpnia 2022 roku]
• https://krytykapolityczna.pl/kraj/bilewicz-sutowski-wywiad/ [dostęp: 29 sierpnia 2022 roku]
• https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/jedynie-5-przestepstw-motywowanych-nienawiscia-jestzglaszanych-na-policje-badania-rpo-i-odihrobwe [dostęp: 29 sierpnia 2022 roku]

Identyfikatory

DOI

10.26368/17332265-59/60-3/4-2022-2