Pozycja ustrojowa notariatu w świetle Prawa o notariacie z dnia 25 maja 1951 r.

• Autorzy: Tomasz Woś

Warianty tytułu

Systemic Position of the Polish Notariat in the Light of the Law on Notaries of 25 May 1951

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem artykułu jest analiza pozycji ustrojowej notariatu na gruncie Prawa o notariacie z dnia 25 maja 1951 r. Ustawa ta wprowadziła w Polsce model notariatu wzorowany na ustawodawstwie radzieckim. Notariat stał się organem państwowym, działającym przez państwowe biura notarialne pod nadzorem Ministra Sprawiedliwości i jego organów. Powszechnie zaliczany był do organów ochrony prawnej, choć zdawano sobie sprawę, że jego cel, funkcje i zasady działania wykazują znaczne odrębności w stosunku zarówno do tradycyjnie pojmowanego urzędu, jak i do innych organów ochrony prawnej. Przepisy nowej ustawy uznały notariusza za pracownika państwowego, na którym ciążyły szczególne obowiązki w zakresie przestrzegania obowiązującego w Państwie Ludowym prawa i zasad współżycia społecznego. Przyznanie notariuszowi nowego statusu pociągnęło za sobą likwidację samorządu notarialnego oraz aplikacji notarialnej. Pomimo formalnego zerwania z dotychczasowymi tradycjami ogólne zasady działania notariatu określone w Prawie o notariacie z 1951 r. opierały się jednak w pewnym zakresie na dorobku Prawa o notariacie z 1933 r. Dzięki tym zasadom działania notariatu nadal istniało silne zaufanie publiczne do osoby notariusza, co pozwalało na dalsze określanie go mianem osoby zaufania publicznego. Utrzymanie przez notariat charakteru instytucji zaufania publicznego świadczyło o uniwersalnym charakterze i o żywotności tego organu. Umożliwiło to notariatowi przetrwanie okresu upaństwowienia i ostateczny powrót w 1991 r. do tradycji ustrojowych wypracowanych w okresie międzywojennym. (abstrakt oryginalny)

EN

The article provides an analysis of the systemic position of the notariat under the Law on Notaries of 25 May 1951. This act introduced in Poland the system of notariat modelled on the Soviet legislation. Under this law, the notariat became a state body, operating through state notary offices under the supervision of the Minister of Justice and its organs. It was commonly classified as a legal protection body, although it was known that its purpose, functions and principles of operation differed much from both the traditional profession of notary and other legal protection bodies. The provisions of the new law recognized a notary as a state employee with special obligations to comply with the law and social rules applicable within the People's State. Granting a new status to a notary entailed the abolition of the professional self-government of notaries and the notary traineeship. Despite the formal abandoning of previous traditions, the general principles of the notariat set out in the Law on Notaries of 1951 were nevertheless based to some extent on the achievements of the Law on Notaries of 1933. Thanks to these principles for the operation of the notariat, notaries continued to enjoy strong trust from the public, which allowed the notary to continue to be referred to as a person of public trust. The fact that the notariat managed to keep its character as an institution of public trust demonstrated the universal nature and vitality of this institution. This allowed the Polish notariat to survive the period of nationalization and ultimately to go back in 1991 to the systemic traditions that had been developed during the interwar period. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zawód notariusza; Zawody zaufania publicznego; Prawo

EN

Profession of a notary; Professions of public trust; Law

• Czasopismo: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius
• Rocznik: 2024
• Tom: 71
• Numer: nr 1
• Strony: 155--171

Twórcy

autor

Tomasz Woś

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Berutowicz W., Mokry J., Organizacja ochrony prawnej w PRL, Warszawa 1987.
• Bystrzycka Z., Nadzór nad notariatem, "Rejent" 1991, nr 3.
• Florkowski J., Rzączyński J., Historia Izby Notarialnej w Lublinie, "Rejent" 2001, nr 5.
• Ignatowicz J. (red.), Kodeks cywilny. Księga trzecia. Zobowiązania, t. 2: Komentarz do art. 417- 421, Warszawa 1972.
• Janeczko E., Kształtowanie się notariatu w PRL, "Zeszyty Problemowo-Analityczne" 1972, nr 23.
• Kosik J., Zasady odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów, Wrocław 1961.
• Malec D., Dzieje notariatu polskiego, Kraków 2007.
• Natanson W., Zarys prawa o notariacie, Warszawa 1953.
• Oleszko A., Charakter powołania na notariusza, "Rejent" 1995, nr 5.
• Oleszko A., Ustrój polskiego notariatu, Kraków 1999.
• Rek T., O wyższy poziom pracy państwowych biur notarialnych, "Nowe Prawo" 1953, nr 7.
• Rek T., Sprawa reformy notariatu, "Nowe Prawo" 1950, nr 12.
• Resich Z., Nauka o organach ochrony prawnej, Warszawa 1973.
• Sadowski T., Odpowiedzialność cywilna notariusza, "Rejent" 1995, nr 5.
• Salagierski C.W., Prawa i obowiązki notariuszy, "Rejent" 1992, nr 10.
• Sztyk R., Odpowiedzialność dyscyplinarna notariuszy, "Rejent" 2005, nr 4.
• Sztyk R., Zasady ustalania siedzib i ilości kancelarii notarialnych, "Rejent" 1996, nr 4-5.
• Szwajdler W., Ustrój oraz funkcjonowanie notariatu w okresie transformacji systemowej, [w:] Przemiany polskiego prawa (lata 1989-1999), red. E. Kustra, "Studia Iuridica Toruniensia" 2001, vol. 1.
• Tymecki B., Główne zasady postępowania notarialnego, "Nowe Prawo" 1983, nr 2.
• Tymecki B., Notariat i czynności notarialne, Białystok 1988.
• Tymecki B., Notariat w systemie organów ochrony prawnej, "Rzeszowskie Zeszyty Naukowe. Prawo - Ekonomia - Rolnictwo" 1984, vol. 2.
• Tymecki B., Pojęcie czynności notarialnych, "Annales UMCS sectio G (Ius)" 1982.
• Waszczyński J., Ustrój organów ochrony prawnej w zarysie, Łódź 1969.
• Włodyka S., Organizacja wymiaru sprawiedliwości w PRL, Warszawa 1963.
• Woś T., Systemic Position of the Notary under the First Polish Law on Notaries of 27 October 1933. Part One, "Studia Iuridica Lublinensia" 2020, vol. 29(5), DOI: https://dx.doi.org/10.17951/ sil.2020.29.5.343-361.
• Woś T., Systemic Position of the Notary under the First Polish Law on Notaries of 27 October 1933. Part Two, "Studia Iuridica Lublinensia" 2021, vol. 30(4), DOI: https://dx.doi.org/10.17951/ sil.2021.30.4.573-592.
• Dekret z dnia 6 października 1948 r. o rocie ślubowania ministrów, funkcjonariuszy państwowych, sędziów i prokuratorów oraz funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. 1948, nr 49, poz. 370).
• Dekret z dnia 26 października 1949 r. o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej (Dz.U. 1949, nr 55, poz. 437).
• Dekret z dnia 26 października 1950 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz.U. 1950, nr 49, poz. 452).
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 grudnia 1951 r. o opłatach za dokonanie czynności notarialnych (Dz.U. 1951, nr 65, poz. 450).
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. - Prawo o notariacie (Dz.U. 1933, nr 84, poz. 609, ze zm.).
• Ustawa z dnia 18 lipca 1950 r. - Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. 1950, nr 34, poz. 311).
• Ustawa z dnia 25 maja 1951 r. - Prawo o notariacie (Dz.U. 1951, nr 36, poz. 276).
• Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 października 1951 r. w sprawie pieczęci państwowych biur notarialnych (Dz.Urz. Ministerstwa Sprawiedliwości 1951, nr 7, poz. 64).
• Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 1951 r. w sprawie ustalenia i rozmieszczenia państwowych biur notarialnych (Dz.Urz. Ministerstwa Sprawiedliwości 1951, nr 8, poz. 79).
• Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 września 1952 r. - Instrukcja w sprawie nadzoru nad państwowymi biurami notarialnymi (Dz.Urz. Ministerstwa Sprawiedliwości 1951, nr 2, poz. 12).
• Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 1952 r. - Regulamin urzędowania państwowych biur notarialnych (Dz.Urz. Ministerstwa Sprawiedliwości 1952, nr 2, poz. 13).

Identyfikatory

DOI

10.17951/g.2024.71.1.155-171