Asymetria relacji cen paliw płynnych w Polsce i cen ropy naftowej

• Autorzy: Robert Socha

Warianty tytułu

Asymmetry Between Crude Oil and Ret ail Fuel Prices in Pol and

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy w warunkach polskiego rynku paliwowego możemy mówić o istnieniu asymetrii w relacji między cenami paliw a cenami ropy naftowej, a więc sytuacji, w której ceny paliw zmieniają się szybciej, gdy cena surowca na światowym rynku wzrasta, niż gdy spada. W ramach weryfikacji powyższej hipotezy posłużono się analizą kointegracji, a następnie asymetrycznym modelem korekty błędem (Error Correction Model, ECM) oraz modelem ECM z relacją kointegrującą zdefiniowaną w postaci progowej autoregresji TAR (Threshold Autoregressive, TAR lub Momentum Threshold Autoregressive, MTAR). Otrzymane rezultaty pozwalają uznać za wysoce prawdopodobne, iż asymetryczny charakter relacji cen paliw z ceną ropy naftowej dotyczy gazu LPG i oleju napędowego, a nie dotyczy cen benzyny. Szczególnie w przypadku oleju napędowego widoczna jest niemal dwukrotnie szybsza reakcja na wzrost cen ropy naftowej, niż spadek cen surowca. Takie wyniki mogą być tłumaczone na tle różnic cenowych między cenami poszczególnych paliw oraz różnic w strukturze ich odbiorców. Benzyna to paliwo o najwyższym poziomie cen, dla konsumentów stanowi wyznacznik sytuacji na krajowym rynku paliwowym. Wzrost cen ropy naftowej na światowych rynkach obserwowany po 2004 r. przekładał się niemal w całości na coraz to wyższy poziom cen benzyny na stacjach paliw, co z kolei mogło wpłynąć na skłonność konsumentów do poszukiwania informacji na temat różnic cenowych między poszczególnymi sprzedawcami paliw. Sprzedawcy świadomi, iż wśród nabywców benzyny dominują głównie gospodarstwa domowe, mogą szybciej dostosowywać ceny benzyny do zmian zachodzących na rynku, niż w przypadku oleju napędowego, którego nabywcami są głównie podmioty gospodarcze. (abstrakt oryginalny)

EN

The article explores an asymmetry between the prices of crude oil on international markets and the prices of fuel at Polish gas stations. According to the author, retail fuel prices in Poland tend to change faster when the price of crude oil increases rather than when it falls. The author conducts an empirical investigation using a cointegration analysis followed by more complex approaches: an asymmetric error correction model (ECM) and an ECM model with threshold cointegration. The study found an asymmetric relationship between the price of crude oil and pump prices in the case of liquefied petroleum gas (LPG) and diesel fuel and no asymmetry for gasoline, the author says. Moreover, when the price of crude oil increases, diesel fuel prices at Polish gas stations tend to respond almost twice as fast as when the price of crude oil decreases, Socha says. This can be attributed to price differences between various types of fuel and differences in the structure of consumers, according to the author. Gasoline is the most expensive fuel and from a customer's point of view it is a good benchmark for current trends on the Polish fuel market, the author argues. He adds that the rising price of crude oil on the global market after 2004 was the main reason for increased fuel prices at Polish gas stations. In the case of gasoline, retailers have been ready to adjust prices to changes in market conditions almost immediately because gasoline is mostly bought by households, Socha says. In the case of diesel fuel, price adjustment has often been delayed, the author argues, because this type of fuel is predominately purchased by businesses. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Ceny; Ropa naftowa; Paliwa płynne; Asymetria informacji; Kointegracja

EN

Prices; Oil; Liquid fuels; Information asymmetry; Cointegration

• Czasopismo: Gospodarka Narodowa
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 5
• Strony: 133--160

Twórcy

autor

Robert Socha

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Adilov N., Samavati H. [2009], Pump prices and Oil Prices: A Tale of Two Directions, "Atlantic Economic Journal", vol. 37, no. 1, s. 51-64.
• Al-Gudhea S., Kenc T., Dibooglu S. [2007], Do Retail Gasoline Prices Rise More Readily than they Fall? A Threshold Cointegration Approach, "Journal of Economics and Business", vol. 59, no. 6, s. 560-574.
• Amano R.A., van Norden S. [1998], Oil Prices and the Rise and Fall of the US Real Exchange Rate, "Journal of International Money and Finance", vol. 17, no. 2, s. 299-316.
• Asche F., Gjølberg O., Völker T. [2003], Price Relationships in the Petroleum Market: an Analysis of Crude oil and Refined Product Prices, "Energy Economics", vol.25, no.3, s.289-301.
• Asche F., Misund B., Sikveland M. [2013], The Relationship Between Spot and Contract Gas Prices in Europe, "Energy Economics", vol. 38, no. 3, s. 212-217.
• Bachmeier L.J., Griffin J.M. [2003], New Evidence on Asymmetric Gasoline Price Responses, The MIT Press, "The Review of Economics and Statistics", vol. 85, no. 3, s. 772-776.
• Bacon R.W. [1991], Rockets and Feathers: The Asymmetric Speed of Adjustment of U.K. Retail Gasoline Prices to Cost Changes, "Energy Economics", vol. 13, no. 3, s. 211-218.
• Bakhat M., Würzburg K. [2013], Co-Integration of Oil and Commodity Prices: A Comprehensive Approach, "Economics of Energy", Working Papers, s. 1-24.
• Balke N.S., Brown S.P.A., Yücel M.K. [1998], Crude Oil and Gasoline Prices: An Asymmetric Relationship?, "Economic and Financial Policy Review", vol. 13, no. 1, s. 2-11.
• Borenstein S., Cameron C.A., Gilbert R. [1997], Do Gasoline Prices Respond Asymmetrically to Crude Oil Price Changes? "The Quarterly Journal of Economics", vol.112, no.1, s.305-339.
• Chan K.S. [1993], Consistency and Limiting Distribution of the Least Squares Estimator of a Threshold Autoregressive Model, "The Annals of Statistics", vol. 21, no. 1, s. 520-533.
• Chen L.-H., Finney M., Lai K.S. [2005], A Threshold Cointegration Analysis of Asymmetric Price Transmission from Crude Oil to Gasoline Prices, "Economics Letters", vol. 89, no. 2, s. 233-239.
• Chou K.-W., Chang Ch.-Y., Hu F. [2013], An Empirical Study of Asymmetric Pricing in Retail Gasoline and Diesel Markets in Taiwan, Japan, South Korea and Singapore, "International Journal of Financial Research", vol. 4, no. 3, s. 35-42.
• Duffy-Deno K.T. [1996], Retail Price Asymmetries in Local Gasoline Markets, "Energy Economics", vol. 18, no. 1-2, s. 81-92.
• Enders W., Granger C.W.J. [1998], Unit-root Tests and Asymmetric Adjustment with an Example Using the Term Structure of Interest Rates, "Journal of Business and Economic Statistics", vol. 16, no. 3, s. 304-311.
• Enders W., Siklos P.L. [2001], Cointegration and Threshold Adjustment, "Journal of Business and Economic Statistics", vol. 19, no. 2, s. 166-176.
• Engle R.F., Granger C.W.J. [1987], Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing, "Econometrica", vol. 55, no. 2, s. 251-276.
• Granger C.W.J., Lee T.H. [1989], Investigation of Production, Sales and Inventory Relationships Using Multicointegration and Non-Symmetric Error Correction Models, "Journal of Applied Econometrics. Supplement Issue on Topics in Applied Econometrics", vol. 4, s. 145-159.
• Grasso M., Manera M. [2007], Asymmetric Error Correction Models for the Oil-Gasoline Price Relationship, "Energy Policy", vol. 35, no. 1, s. 156-177.
• Gujarati D.N. [2004], Basic Econometrics, McGraw-Hill, New York, s. 1002.
• Johnson R.N. [2002], Search Cost, Lags and Price at the Pump, "Review of Industrial Organization", vol. 20, no. 1, s. 33-50.
• Kaufmann R., Ullman B. [2009], Oil Prices, Speculation, and Fundamentals: Interpreting Causal Relations Among Spot and Futures Prices, "Energy Economics", vol.31, no.4, s.550-558.
• Kliesen K., Owyang M. [2011], Using Brent and WTI Oil Prices to Predict Gasoline Prices, "Economic Synopses, Federal Reserve Bank of St. Louis", vol. 36, s. 1-2.
• Lamotte O., Porcher T., Schalck Ch., Silvestre S. [2012], Asymmetric Gasoline Price Responses in France, "Applied Economics Letters", vol. 20, no. 5, s. 458-461.
• Liu M.-H., Margaritis D., Tourani-Rad A. [2010], Is there an Asymmetry in the Response of Diesel and Petrol Prices to Crude Oil Price Changes? Evidence from New Zealand, "Energy Economics", vol. 32, no. 4, s. 936-932.
• Peltzman S. [2000], Price Rise Faster than they Fall, "The Journal of Political Economy", vol. 108, no. 3, s. 466-502.
• Perdiguero-García J. [2010], Symmetric or Asymmetric Gasoline Prices? A Meta-Analysis Approach, Working Paper, Research Institute of Applied Economics, Barcelona University, s.34.
• POGP [2013], Raport roczny 2012, red. K. Gera, A. Olechowski, M. Szozda, Polska Organizacja Gazu Płynnego, Warszawa, s. 49.
• POPiHN [2013], Przemysł i handel naftowy 2012, Raport roczny Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego, Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego, Warszawa, s. 50.
• Potocki W. [2009], Mechanizmy kształtujące cenę ropy naftowej w teorii i rzeczywistości, "Gospodarka Narodowa", nr 10 (218), s. 1-32.
• Radchenko S. [2005a], Lags in the Response of Gasoline Prices to Changes in Crude Oil Prices: The Role of Short-Term and Long-Term Shocks, "Energy Economics", vol. 27, no. 4, s. 573-602.
• Radchenko S. [2005b], Oil Price Volatility and the Asymmetric Response of Gasoline Prices to Oil Price Increases and Decreases, "Energy Economics", vol. 27, no. 5, s. 708-730.
• Rodrigues J. [2009], Asymmetries in the Adjustment of Motor Diesel and Gasoline Pump Prices in Europe, AdC Working Paper no. 37, s. 55.
• Shafiee S., Topal E. [2010], A Long-Term View of Worldwide Fossil Fuel Prices, "Applied Energy", vol. 87, no. 3, s. 988-1000.
• Sen A. [2003], Higher Prices at Canadian Gas Pumps: International Crude Oil Prices or Local Market Concentration? An Empirical Investigation, "Energy Economics", vol. 25, no. 3, s. 269-288.
• Socha R. [2013], Analiza relacji cen wybranych gatunków ropy naftowej, "Polityka Energetyczna",t. 16, nr 2, s. 17-31.
• Stigler G.J. [1961], The Economics of Information, "Journal of Political Economy", vol. 69, no. 3, s. 213-225.
• Wane A., Gilbert S., Dibooglu S. [2004], Critical Values of the Empirical F-Distribution for Threshold Autoregressive and Momentum Threshold Autoregressive Models, Discussion Papers, Department of Economics, Southern Illinois University, Discussion Paper, no. 23, s. 1-16.
• Welfe A. [2003], Ekonometria, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 373.
• Zamojska A. [2007], Zastosowanie modelu TAR w analizie nieliniowych szeregów czasowych, Dynamiczne Modele Ekonometryczne, X Ogólnopolskie Seminarium Naukowe, Toruń 2007, s. 8.