Czy Chiny zapanują nad światem w połowie XXI wieku?

• Autorzy: Józef M. Fiszer

Warianty tytułu

Will China Take over the World in the Middle of the 21st Century?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie postawione w tytule: czy Chiny zapanują nad światem w połowie XXI w.? Hipotezą główną jest konstatacja, że dziś nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi, biorąc pod uwagę odległą perspektywę, czyli połowę XXI w., i olbrzymią dynamikę zmian, które obecnie zachodzą na świecie. Kolejną hipotezą jest stwierdzenie, że rywalizacja Chin i Stanów Zjednoczonych o hegemonię nad światem nie odbywa się w geoekonomicznej i geostrategicznej próżni, a na jej przebieg i efekty mają i będą miały istotny wpływ także inne podmioty prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych, m.in. mocarstwa regionalne, zwłaszcza należące do tzw. grupy BRICS na czele z Rosją oraz Unia Europejska i NATO. Poza tym na walkę Chin i USA o przywództwo nad światem również będą miały wpływ takie procesy, jak międzynarodowa integracja/dezintegracja i globalizacja/deglobalizacja oraz narastające w polityce zagranicznej wielu państw, także w Chinach i USA, populizm, nacjonalizm i izolacjonizm. W artykule stawiam kilka pytań adekwatnych do postawionych hipotez badawczych, m.in.: jakimi atutami politycznymi, międzynarodowymi, gospodarczymi, technologicznymi i wojskowymi/strategicznym dysponują Chiny, aby mogły w tych obszarach z powodzeniem rywalizować ze Stanami Zjednoczonymi? Czy Stany Zjednoczone pogodzą się z perspektywą utraty przywództwa nad światem? Czy nadal możliwa jest pokojowa współpraca Chin i USA oraz ich wspólne przywództwo nad światem w ramach tzw. Chimeryki, czyli bipolarnego porządku międzynarodowego, którego teoretyczne koncepcje były rozważane w nauce o stosunkach międzynarodowych już na przełomie XX i XXI w. przez wielu amerykańskich badaczy i ekspertów? Ponadto: czy nowy porządek międzynarodowy, który ostatecznie wyłoni się z obecnego międzynarodowego marazmu, będzie demokratyczny i pokojowy? Czy będzie to ład unipolarny, bipolarny, czy wielobiegunowy?(abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the article is to try to answer the question posed in its title, namely: will China rule the world in the middle of the 21st century? The main hypothesis is that today it is impossible to give an unambiguous answer to such a question, taking into account the distant perspective, i.e. the middle of the 21st century and the enormous dynamics of changes that are currently taking place in the world. Another hypothesis is that the rivalry between China and the United States for global hegemony does not take place in a geoeconomic and geostrategic vacuum, and that its course and effects are and will be significantly influenced by other subjects of international law and international relations, including regional powers, especially those belonging to the so-called BRICS group, led by Russia, as well as the European Union and NATO. In addition, the struggle of China and the US for world leader- ship will also be influenced by processes such as international integration disintegration and globalisation/deglobalisation, as well as the growing popu- lism, nationalism and isolationism in the foreign policy of many countries, including in China and the US. In the article, I pose a few questions, adequate to the research hypotheses put forward, including what political, international, economic, technological, and military/strategic assets does China have at its disposal to successfully compete with the United States in these areas? Will the United States accept the prospect of losing world leadership? Is it still possible for China and the United States to cooperate peacefully and for them to jointly lead the world within the framework of the so-called Chimerica, i.e. the bipolar international order, the theoretical concepts of which were considered in the science of international relations at the turn of the 20th and 21st centuries by many American researchers and experts? In addition, Furthermore, I ask whether the new international order that will eventually emerge from the current international stagnation will be democratic and peaceful, and will it be a unipolar, bipolar or multipolar order?(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Gospodarka; Wzrost gospodarczy; Współpraca międzynarodowa; Gospodarka światowa

EN

Economy; Economic growth; International cooperation; World economy

• Czasopismo: Myśl Ekonomiczna i Polityczna
• Rocznik: 2023
• Numer: nr 4 (79)
• Strony: 12--47

Twórcy

autor

Józef M. Fiszer

• Uczelnia Łazarskiego w Warszawie

Bibliografia

• Acharya A., The End of American World Order, Polity Press, Cambridge 2018.
• Allison G., Skazani na wojnę? Czy Ameryka i Chiny unikną Pułapki Tukidydesa?, Wydawnictwo Pascal historia, Bielsko-Biała 2018.
• Ash T.G., Free World: America, Europe and the Surprising Future of the West, Random House, New York 2010.
• Asmus R.D., Mała wojna, która wstrząsnęła światem. Gruzja, Rosja i przyszłość Zachodu, Fundacja Res Publica im. Henryka Krzeczkowskiego, Warszawa 2010.
• Bartosiak J., Kto będzie rządzić 5G, będzie rządzić światem, "Gazeta Wyborcza", 30.06.2019.
• Bathon R., Kotlyarowa L., Und wie blickt man in Moskau auf das Verhältnis zu Pekin?, "IPG-Journal"[e-mail] [dostęp: 30.03.2022].
• Bobkowski K., Chiny w grze o dominacje nad Eurazją, "Przegląd Geopolityczny" 2013, nr 6.
• Bryła E, Czy mamy szanse na chiński węzeł?, "Gazeta Wyborcza", 15.09.2017.
• Brzeziński Z., Strategiczna wizja. Ameryka a kryzys globalnej potęgi, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2013.
• Brzeziński Z., Wybór - dominacja czy przywództwo, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004.
• Budzisz M., Rosyjska strategia rozgrywki z Zachodem, "Analizy Międzynarodowe" 2021, nr 2.
• Buhler P., O potędze w XXI wieku, Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2014.
• Chiny: będziemy wreszcie numerem 1, Rozmowa z prof. Bogdanem Góralczykiem, "Gazeta Wyborcza", 20.01.2017.
• Ciesielska P., Naukowcy z Rosji ostrzegają przed Chinami, https://www.msn. com/pl-pl/wiadomości/other/naukowcy-z-rosji-ostrzegają-przed-chonami/ ar-AA1mw1c [dostęp: 5.01.2024].
• Czarnecki M., Czy ktokolwiek może zagrozić Trumpowi?, "Gazeta Wyborcza", 12.01.2024, s. 13.
• Czarnecki M., Utrzymać jedność Zachodu, "Gazeta Wyborcza", 14.07.2023. Czmiel M., Ostra reakcja Chin na komunikat NATO, https://www.wiadomości. wp.pl [dostęp: 12.11.2023].
• Demirjan K., Birbaum M., Russia's Putin blames U.S. for destabilizing world order, "The Washington Post", 24.11.2015.
• Dziś spotkanie na szczycie, Joe Biden spotka się z Xi Jinpingiem. Chiny liczą na złagodzenie sankcji, [e-mail] [dostęp: 15.11.2023].
• Eppler E., TRUMP - und was tun wir? Der Antipolitiker und die Wűrde des Politischen, Verlag J.H.W. Dietz Nachf. GmbH, Bonn 2018.
• Falkowski M., Lang J., Zakładnicy Moskwy. Klienci Pekinu: bezpieczeństwo w Azji Centralnej w dobie malejącej roli Zachodu, Ośrodek Studiów Wschodnich, nr 51, Warszawa 2014.
• Fiszer J.M., Czy Chiny przejmą kontrolę nad światem w połowie XXI wieku?, "Biuletyn Analiz i Opinii" 2021, nr 3 (44).
• Fiszer J.M., Czy Stany Zjednoczone tracą pozycję światowego hegemona? Jeśli tak, to dlaczego?, w: J.M. Fiszer, A. Chojan (red.), Stany Zjednoczone słabnacym hegemonem? Przejawy, przyczyny i skutki dla świata w XXI wieku, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2022.
• Fiszer J.M., Nowy, pojałtański ład globalny: bipolarny czy multipolarny?, "Biuletyn Analiz i Opinii" 2016, nr 1 (22).
• Fiszer J.M., Państwa specyficzne na przykładzie współczesnych Chin oraz ich rola w stosunkach międzynarodowych, w: E. Godlewska, M. Lesińska- -Staszczuk, M. Michalczuk-Wlizło (red.), Państwo - prawa człowieka - mniejszości narodowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2023.
• Fiszer J.M., System euroatlantycki przed i po zakończeniu zimnej wojny. Istota, cele i zadania oraz rola w budowie nowego ładu globalnego, Instytut Studiów Politycznych PAN, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2013.
• Fiszer J.M., System euroatlantycki w multipolarnym ładzie międzynarodowym: szanse i zagrożenia, w: J.M. Fiszer, P. Olszewski, B. Piskorska, A. Podraza (red.), Współpraca transatlantycka. Aspekty polityczne, ekonomiczne i społeczne, ISP PAN, Warszawa 2014.
• Fiszer J.M., Terroryzm jako zagrożenie dla bezpieczeństwa euroatlantyckiego i nowego ładu międzynarodowego, w: J.M. Fiszer, P. Olszewski (red.), System euroatlantycki w wielobiegunowym ładzie międzynarodowym, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2013.
• Fiszer J.M., Will China Take over the World by the Middle of the 21st Century?, "Studia Polityczne" 2022, nr 1, t. 50.
• Fiszer J.M., Władimir Putin - dlaczego zaufała mu cała Rosja? Specyficzne formy przywództwa politycznego, w: T. Bodio, W. Jakubowski (red.), Przywództwo i elity polityczne w krajach WNP, t. II, Warszawa 2010.
• Fiszer J.M., Zadania i cele polityki zagranicznej Władimira Putina, "Myśl Ekonomiczna i Polityczna" 2016, nr 1 (52).
• Friedman G., Następna dekada. Gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012.
• Fukuyama F., Jeszcze Ameryka nie upadła, "Newsweek", 6-12.09.2021.
• Gadomski W., Sygnały ostrzegawcze: nadciąga kryzys, "Gazeta Wyborcza", 4.08.2021.
• Gadomski W., Nie takie Chiny straszne, jak je malują, "Gazeta Wyborcza", 22.01.2024.
• Gloger K., Putins Welt. Das neue Ruslland, die Ukraine und der Westen, Műnchen-Berlin 2015.
• Godement F., Czego chcą Chiny?, Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2016.
• Góralczyk B., Wielki Renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje, Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2018.
• Greven T., USA i Europa w obliczu podziału w kwestii Ukrainy, "IPG-Journal" <[e-mail]> [dostęp: 26.09.2023].
• Grondecka J., Łukaszewski J., Zachód ucieka z Afganistanu. Talibowie w Kabulu, "Gazeta Wyborcza", 16.08.2022.
• Grzymisławski Ł, Xi chce rozmawiać ze Stanami. Doskonale, "Gazeta Wyborcza", 17.11.2023.
• Halesiak A., Jakiej Unii Europejskiej faktycznie potrzebujemy?, Kongres Obywatelski - [e-mail] [dostęp: 18.01.2024].
• Haliżak E., Międzynarodowa strategia geoekonomiczna Chin - perspektywa neoliberalnego instytucjonalizmu i kulturowo-cywilizacyjnej tradycji, "Myśl Ekonomiczna i Polityczna" 2017, nr 2.
• Xu Jian, Wspólnie budując Jedwabny Szlak XXI wieku promujemy i zacieśniamy przyjaźń, w: J. Marszałek-Kawa (red.), Chiny i świat zewnętrzny, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2016.
• Jagusiak B., Wpływ wojny Rosji z Ukrainą na ład międzynarodowy na obszarze postradzieckim, "Studia Wschodnioeuropejskie" 2023, nr 19.
• Kaczmarski M., Russia-China. Relations in The Post-Crisis International Order, Routledge, London-New York 2015.
• Kapitonenko M., Eine Lektion in Realismus, "IPG-Journal"ipg-journal@fes. de [dostęp: 13.07.2023].
• Kapitanenko M., Kein schnelles Ende, "IPG-Journal"[e-mail] [dostęp: 12.05.2023].
• Khanna P., The Futur is Asian, Simon & Schuster, Nowy Jork 2019.
• Khanna P., Unsere Asiatische Zuhunft, Rowohlt Verlag, Berlin 2019.
• Kagan R., Koniec Pax Americana? "Gazeta Wyborcza", 17.11.2018.
• Kiwerska J., Sojusz w kryzysie. Prezydentura Donalda Trumpa i relacje transatlantyckie, Wydawnictwo Instytutu Zachodniego, Poznań 2021.
• Klingbeil L., Wir műssen in Europa aufpassen, dass wir nicht den Anschluss verlieren, "IPG-Journal" <[e-mail]> [dostęp: 16.10.2023].
• Koczan M., Wpływ wojny na Ukrainie na międzynarodową pozycję Rosji, "Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego" 2023, vol. 17, nr 2.
• Kopeć J., Żadna władza nie jest całkowita. Rozmowa z dr hab. Markiem Madejem, "Gazeta Wyborcza", 20.08.2021.
• Kortunow A., Restoration, reformation, or revolution? Blueprints for the world order after the Russia-Ukraine conflict, "China International Strategy Review" 2022, nr 4.
• Korzeniowska K., Uhlig D., 20 lat wojny z terroryzmem. Koszty USA, polisa dla Polski, "Gazeta Wyborcza", 13.09.2021.
• Kosman M.M., Konflikt rosyjsko-ukraiński o Krym (2014-2019), Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2020.
• Kozicki W., Wojna USA z Chinami? "Szykują się", https://www.planeta.pl/Wiadomości/Swiat/wojna-usa-z-chinami-szykuja-sie-sa-dane-wywiadu [dostęp: 21.09.2023].
• Koziej S., Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006.
• Kozieł H., Waszyngton i Pekin szybko nie zejdą ze ścieżki konfrontacji, "Rzecz- pospolita", 17.07.2023.
• Kozłowski S.G., Doktryna Busha, "Dziś" 2003, nr 9.
• Kruczkowska M., Jak przywódca z przywódcą, "Gazeta Wyborcza", 17.11.2023.
• Kruczkowska M., Nowy sojusz na Pacyfiku, "Gazeta Wyborcza", 17.09.2021.
• Kruszyński R.J., USA-ChRL: konflikt konieczny?, "Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego" 2020, t. 12, nr 23.
• Kukliński A., Pawłowski K. (red.), The Atlanic Community. The Titanic of the XXI Century?, Wyższa Szkoła Biznesu - National Louis University, Nowy Sącz 2010.
• Kukułka J., Wstęp do nauki o stosunkach międzynarodowych (Introduction to International Relations Science), Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2023.
• Kuźniar R., Europa w porządku międzynarodowym, PISM, Warszawa 2016.
• Kuźniar R., Polska - znów na styku wielkich płyt tektonicznych, Kongres Obywatelski - thinkletter, [e-mail], 14.12.2023.
• Maciejasz D., Polskie firmy schodzą ze szlaku, "Gazeta Wyborcza", 1.04.2022.
• Maciejasz D., Zachód uzależniony od Chin, "Gazeta Wyborcza" 18.03.2022.
• Malygina K., Die Krim-Krise - am Rande eines neuen Kalten Krieges, "Ukraine-Analysen", 11.03.2014, nr 129.
• Marciniak W., Refleksje o historycznych reminiscencjach i podstawowych celach polityki międzynarodowej Rosji w przemówieniu Władimira Putina z 18 marca 2014 r., "Społeczeństwo i Polityka" 2020, nr 2 (63).
• Marszałek M., Modern Missile Defense System as an Indispensable State's and NATO's Deterrence Tool, "Safety & Defense" 2021, Vol. 7 (2).
• Mearsheimer J.J., Tragizm polityki mocarstw, Wydawnictwo UNIVERSITAS, Kraków 2019.
• Müller W., Wo Europa endet? Ungarn, Brüssel und das Schicksal der liberalen Demokratie, Suhrkamp, Berlin 2013.
• Murray D., Przedziwna śmierć Europy. Imigracja, tożsamość, islam, Zysk i S-ka Wydawnictwo s.j., Poznań 2017.
• Orłowski M., Globalny wyścig technologiczny - o co toczy się gra?, Kongres Obywatelski - [e-mail], 30.09.2021.
• Pikuła R., Niedźwiedź na łasce smoka, "Gazeta Wyborcza", 11.03.2022.
• Po 20 latach Amerykanie opuścili Afganistan. "Nie wydostaliśmy wszystkich", https://www.wprost.pl/swiat/10485588/wojna-w-afganistanie-amerykanie- opuszczaja-kraj-nie-wydostalismy-wszystkich.html [dostęp: 14.12.2023].
• Przychodniak M., Globalna aktywność CHRL w sferze bezpieczeństwa, "Biuletyn PISM" 2023, nr 62 (2683).
• Przychodniak M., Świat według ChRL. Chińskie plany wobec społeczności międzynarodowej, "STRATEGIC FILE" 2024, nr 2 (136).
• Przychodniak M., Zmiany w chińskiej inicjatywie Pasa i Szlaku, "Biuletyn PISM" 2023, nr 157 (2778).
• Puślecki Z.W., Handel zagraniczny. Transformacja biznesu międzynarodowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.
• Rotfeld A.D., Przemiany w stosunkach transatlantyckich a bezpieczeństwo Polski, w: A. Orzelska (red.), Stosunki transatlantyckie z perspektywy polskiej polityki zagranicznej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Collegium Civitas, Warszawa 2009.
• Rotfeld A.D., Rosja: strategiczne dylematy, "Sprawy Międzynarodowe" 2019, t. 72, nr 4.
• Rybińska A., Świat to dżungla. Stany Zjednoczone i Wielka Brytania właśnie zadały Francji cios w plecy, https://wpolityce.pl/swiat/567184-swiat-to dzungla-europa-szybko-rozczarowała sie-bidenem [dostęp: 22.09.2021].
• Shapiro J., Pardijs D., The Transatlantic Meaning of Donald Trump: A US - EU Power Audit, ECFR-232, September, www.ecfr.eu [dostęp: 5.09.2023].
• Smolaga L., Smolaga M., Zmiana układu sił w stosunkach międzynarodowych: analiza potencjałów z perspektywy do lat 2025-2030, "Sprawy Międzynarodowe" 2020, t. 73, nr 3.
• Stefanicki R., Kosmiczny wyścig zbrojeń, "Gazeta Wyborcza", 23-24.10.2021.
• Stefanicki R., Trump zabiera armię z Afganistanu, "Gazeta Wyborcza", 24-26.12.2018.
• Stefanowicz J., Bezpieczeństwo w Europie lat dziewięćdziesiątych, "Spraw Międzynarodowe" 1991, nr 5.
• Stolarczyk P., Wojna handlowa Stany Zjednoczone - Chiny i jej skutki ekonomiczne, w: J.M. Fiszer, A. Chojan (red.), Stany Zjednoczone słabnącym hegemonem? Przejawy, przyczyny i skutki dla świata w XXI wieku, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2022.
• Szomburg J.M., U progu wielkiej transformacji, Kongres Obywatelski - thinkletter, [e-mail], 25.01.2024.
• Thome S., Deutschland gilt in Taiwan als zu chinafreundlich, "IPG-Journal" [e-mail] [dostęp: 15.01.2024].
• Urzędowska M., Afganistan znów jest islamskim emiratem, "Gazeta Wyborcza", 20.08.2021.
• Urzędowska M., Biden: koniec wielkich wojen Ameryki, "Gazeta Wyborcza", 2.09.2021.
• Wallerstein I., Koniec świata jaki znamy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
• Williams P.D., Security Studies. An Introduction, Routledge, Londyn & Nowy Jork 2012.
• Wowra P., Uwarunkowania mocarstwowości Chin, "Nowa Polityka Wschodnia" 2018, nr 3 (18).
• Yudin G., Solange Putin an der Macht ist, wird der Krieg weitergehen, "IPG-Journal"[e-mail] [dostęp: 1.08.2023].
• Zacher L.W., Przyszłość w świetle prognoz światowych u progu XXI wieku, "Polska 2000 Plus" 2001, nr 1.
• Zięba R. (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2018.

Identyfikatory

DOI

0.26399/meip.4(79).2023.25/j.m.fiszer