Problem relacji zachodzących pomiędzy systemem politycznym a politykę zagraniczną wydaje się istotny zarówno z punktu widzenia rozważań nad całością funkcjonowania systemów politycznych, jak i szeroko rozumianej problematyki stosunków międzynarodowych. Głównym podmiotem realizacji tej polityki jest państwo. Związane jest to z wykonywaniem przez nie funkcji zewnętrznej. Państwo jest wyrazicielem woli wielkich grup społecznych, podlegając wpływowi instytucji reprezentujących interesy tych grup (klas, warstw, odłamów itp.). Rozważenie wpływu systemów politycznych dwóch krajów skandynawskich - Finlandii i Szwecji - na realizowane w nich koncepcje polityki zagranicznej, wymaga zdefiniowania samego pojęcia "system polityczny". Pod pojęciem tym rozumiemy "aparat państwa, partie polityczne, organizacje społeczne oraz grupy formalne i nieformalne, a także normy i zasady regulujące ich wzajemne stosunki, tworzące funkcjonalną całość z punktu widzenia bezpośredniego lub pośredniego kreowania organów i decyzji państwowych". W tak rozumianym systemie politycznym ważną rolę odgrywają tzw. grupy nacisku, które określić można jako "organizacje lub ruchy społeczne, nie walczące o bezpośredni udział we władzy państwowej, lecz wpływające na ośrodki władzy, aby uzyskać możliwie najkorzystniejsze decyzje dla określonych grup społecznych". Działalność wszystkich instytucji wchodzących w skład systemu politycznego, w tym grup nacisku, w ramach funkcji zewnętrznej pozwala mówić o wpływie jaki system polityczny jako całość, wywiera na politykę zagraniczną. Oba państwa skandynawskie reprezentują w polityce zagranicznej dwa współczesne modele neutralności, cechujące się zarówno elementami wspólnymi, jak i rozbieżnościami. Istotną cechę wspólną jest fakt, iż oba państwa traktuję neutralność przede wszystkim jako zasadę polityczną, unikając instytucjonalnych zabezpieczeń w postaci wielostronnych traktatów gwarancyjnych, występujących często w historii "klasycznej" neutralności. Trwałość neutralności oraz jej wiarogodność związana jest tu przede wszystkim z praktykę polityczną i uznaniem tej trwałości przez państwa trzecie, raczej de facto niż de iure. Tej zbieżności nie podważa rola, jaką w fińskiej polityce zagranicznej odgrywa układ o Przyjaźni i Współpracy z ZSRR z 1948 r., ponieważ układ ten gwarantuje bezpośrednio niepodległość i nienaruszalność granic Finlandii, nie zaś jej neutralność. Innym podobieństwem jest znaczna stabilność założeń polityki zagranicznej w obu państwach po II wojnie światowej, co określa ich trwałą pozycję w ogólnoeuropejskim układzie sił. Co się tyczy odmienności w obu koncepcjach neutralności, stwierdzić można, że wypływają one przede wszystkim z uwarunkowań ich powstawania. O ile szwedzki model neutralności kształtował się w ciągu prawie całego wieku XIX oraz od początku wieku XX pod wpływem pozytywnych w sumie doświadczeń, jakie państwo to wyniosło z realizacji polityki unikania sojuszów wojskowych i udziału w konfliktach zbrojnych na terenie Europy, o tyle doktryna fińska stanowi rezultat wyciagnięcia wniosków z doświadczeń negatywnych, związanych przede wszystkim z politykę zagraniczną, prowadzoną w okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej. Celem artykułu jest dokonanie porównawczej analizy uwarunkowań, jakie dla realizowanych do końca lat 70-tych w obu krajach koncepcji neutralności w polityce zagranicznej, wywierają zarówno instytucjonalne elementy systemu politycznego w postaci grup nacisku, jak i element pozainstytucjonalny - opinia publiczna. Określić go można - za J. Wiatrem jako "historycznie określony i zmienny stan świadomości społecznej wielkich grup ludzi, wyrażany publicznie w sprawach ważnych dla systemu politycznego i przynajmniej potencjalnie kontrowersyjnych, tak, iż wyrażanie opinii staje się elementem funkcjonowania samego systemu politycznego". Funkcjonowanie obu tych elementów pozostaje ze sobą w ścisłym związku, jako że mobilizację opinii publicznej uznać można za jeden z głównych środków oddziaływania grup nacisku na całokształt polityki realizowanej przez system. (fragment tekstu)
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.