Niniejszy tekst jest próbą oceny systemu społecznego, a właściwie bardziej ustaleń niż oceny. Ta ostatnia wymagałaby wielu założeń identyfikujących kryteria, od których w każdym wypadku zależy w dużym stopniu sama ocena. Obecnie, po kilkunastu latach trwania procesu przekształceń systemowych rozpoczętego w roku 1989, po wielokrotnych jego zmianach, coraz trudniej jest ustalić właściwe, nie budzące kontrowersji punkty odniesienia. Nie one zatem będą centralnym przedmiotem zainteresowania w artykule. Chodzi w nim bardziej o weryfikację procesu zmiany systemowej z punktu widzenia potrzeby uwzględniania w jego analizie i ocenie elementów harmonizujących rozwiązania (nie tylko wewnątrz składników systemowych, tj. w polityce, gospodarce i kulturze społecznej, i nie wyłącznie między trzema składnikami systemu społecznego), ale także o konieczność weryfikacji istniejących rozwiązań z punktu widzenia możliwości ich harmonizacji w nowych warunkach uwzględniających w większym zakresie determinanty zewnętrzne, związane z globalizacją oraz z tymi aspektami integracji europejskiej, które pozostały poza obszarem przedmiotowym przeprowadzonych negocjacji akcesyjnych, a które mogą mieć znaczenie dla kontynuacji zmiany systemowej w Polsce. Ani integracji europejskiej, co do której wypowiedziało się społeczeństwo w przeprowadzonym referendum, ani globalizacji jako procesu niemal niezależnego od wewnętrznych decyzji politycznych, gospodarczych i społecznych w naszym kraju nie powinno się, a w zasadzie nie można traktować, jako rozwiązań alternatywnych lub niezależnych. Obydwa są dla naszego systemu społecznego rzeczywistością, do której muszą być dostosowane rozwiązania wewnętrzne. Nie ma bowiem innej drogi, innej możliwości, która mogłaby nasz kraj uchronić przed marginalizacją w stosunku do grupy państw o najwyższym poziomie rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych, przed wykluczeniem z uczestnictwa we współczesnych osiągnięciach w dziedzinie wiedzy i komunikacji, przed wyeliminowaniem z międzynarodowej konkurencji. (fragment tekstu)