Ustawodawstwo antyalkoholowe na ziemiach polskich i za granicą... z perspektywy polskojęzycznych periodyków abstynenckich z lat 1843-1914

• Autorzy: Izabela Krasińska

Warianty tytułu

The Anti-Alcohol Legislation in Poland and Abroad From the Perspective of the Polish-Language Abstinent Periodicals From 1843 to 1914

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Polskojęzyczne periodyki abstynenckie ukazujące się od 1843 roku w Wielkim Księstwie Poznańskim, Galicji i Królestwie Polskim oraz wydawane przez środowiska polonijne na świecie (Niemcy, Stany Zjednoczone) nie cieszyły się większym zainteresowaniem historyków, historyków medycyny czy prasoznawców i dopiero niedawno doczekały się monograficznego opracowania. Jak wynika z niniejszego artykułu prasa abstynencka może stanowić również źródło istotnych informacji dla historyków prawa. Twórcy tych pism pisali bowiem m.in. na temat ustawodawstwa antyalkoholowego na ziemiach polskich trzech zaborów oraz na świecie. Informowali czytelników nie tylko o bardzo znanej i rozpowszechnianej prohibicji, ale również mniej znanych decyzjach władz normujących produkcję, sprzedaż, eksport, import i spożycie alkoholu, takich jak: lokalopacja, system Pollarda czy system göteborski. Na ziemiach polskich obowiązywał w tym czasie m.in. monopol sprzedaży alkoholu czy propinacja, co również nie uszło uwadze twórców abstynenckich periodyków. (abstrakt oryginalny)

EN

The Polish-language abstinent periodicals appearing from 1843 in the Grand Duchy of Poznan, Galicia, and the Polish Kingdom, and issued abroad by the Polish communities (Germany, the United States), did not enjoy much interest among historians, medical historians, or press experts. Only recently have they been the subject of a monographic study. In addition, the abstinence press can also be a source of valuable information for legal historians. The creators of these articles wrote, among others, about the anti-alcohol legislation in the Polish territories of the three partitions and in the rest of the world. They informed readers not only of the well-known and disseminated prohibition, but also less well-known decisions of the authorities regulating the production, sale, export, import, and consumption of alcohol, such as 'lokalopacja', the Pollard system, or the Göteborg system. In Poland, at that time, the monopoly of alcohol sales or propination also did not escape the attention of the creators of these abstinent periodicals. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Alkoholizm; Konsumpcja alkoholu; Prawodawstwo; Historia; Prasa

EN

Alcoholism; Alcohol consumption; Legislation; History; Press

• Czasopismo: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica.
• Rocznik: 2021
• Tom: 26
• Numer: nr 336
• Strony: 5--17

Twórcy

autor

Izabela Krasińska

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Bibliografia

• Borowski Leon. 1906. "Alkoholizm w życiu społecznym i w prawodawstwie". Przyszłość2 (8) : 2-5.
• Cynamon Grzegorz. 1908. "Rosyjskie Kuratoria Trzeźwości". Przyszłość 4 (7) : 79-84.
• Daszyńska-Golińska Zofia. 1908. "Sprawa zamykania szynków w Sejmie galicyjskim". Wyzwolenie 3 (9-11) : 4-5.
• Daszyńska-Golińska Zofia. 1911. "Zniesienie propinacji w Galicji". Przyszłość 7 (4) : 33-38.
• Dębicki J. 1901. "Walka z pijaństwem. Zadania społeczne". Kraj 20 (15) : 5-8.
• H.Ż. 1907. "Prohibicja jako cel towarzystw abstynenckich". Młodzież 2 (3-4) : 12-14.
• "Islandia. Zakaz sprzedaży napojów alkoholowych". 1912. Wyzwolenie 7 (5) : 78.
• "Koncesje szynkarskie". 1910. Przyszłość Ludu 6 (3) : 2-3.
• Kostrzewski Józef. 1910a. "O lokalopacji". Świt 3 (7) : 102-106.
• Kostrzewski Józef. 1910b. "O prawie gminy czyli lokalopacji". Przyjaciel Trzeźwości 4 (8-9) : 114-117.
• "Kronika polska. Galicja. Namiestnictwo wobec zamykania szynków w niedziele i święta". 1914. Wyzwolenie 9 (6-7) : 101-102.
• "Kronika. Austria. Projekt ustawy przeciw pijaństwu". 1909. Przyjaciel Trzeźwości3 (4) : 61.
• "Kronika. Austria". 1909. Przyjaciel Trzeźwości 3 (8) : 125-126.
• "Kronika. Lokalopacja w Danii". 1910. Wyzwolenie 5 (3) : 3-4.
• "Kronika. Rumunia". 1908. Przyjaciel Trzeźwości 2 (11) : 173.
• "Kronika. Rząd duński przeciw alkoholowi". 1910. Wyzwolenie 5 (11) : 4.
• Lewandowski Marian. 1895. "Monopol wódczany w Państwie Rosyjskim". Biblioteka Warszawska 2 (1895) : 84-103.
• "Materiał statystyczny. Wpływ prohibicji na przestępstwa". 1910. Świt 3 (8-9) : 136.
• "Monopol rosyjski i kuratoria trzeźwości". 1908. Miesięcznik dla Popierania uchu Wstrzemięźliwości 5 (50) : 6-7.
• Mrugas Maksymilian. 1912. "Ustawodawstwo wobec alkoholizmu pod zaborem pruskim". Przyjaciel Trzeźwości 6(7) : 97-105.
• "Nieco o systemie Pollarda" 1911. Wiadomości z Ruchu Wstrzemięźliwości 2 (9) : 2.
• "Niemcy. System Pollarda". 1912. Wyzwolenie 7 (5) : 78.
• "O zamykanie szynków w niedziele i święta". 1913. Wyzwolenie 8 (4) : 57-58.
• "Parlament Nowej Zelandii". 1910. Wiadomości z Ruchu Wstrzemięźliwości 1 (11) : 3.
• "Prawo chlebodawcy oddalenia służby i oficjalistów z powodu pijaństwa". 1893. Pobudka do Szerzenia Wstrzemięźliwości 3 (11) : 41.
• "Prawo lokalopacji". 1910. Wiadomości z Ruchu Wstrzemięźliwości 1 (8-9) : 8.
• "Reforma karczem". 1896. Pobudka do Szerzenia Wstrzemięźliwości 6 (2) : 5-6.
• "Rozmaitości. Kary za pijaństwo w Anglii". 1904. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 1 (3) : 60.
• "Rozmaitości. Na Islandii". 1910. Przyjaciel Trzeźwości 4 (6) : 91.
• "Rozmaitości. Niemcy". 1907. Przyjaciel Trzeźwości 1 (10) : 155.
• "Rozmaitości. Nowe rozporządzenie". 1910. Przyjaciel Trzeźwości 4 (2) : 29.
• "Rozmaitości. Projekt nowego prawa karnego". 1910. Przyjaciel Trzeźwości 4 (6) : 90.
• "Rozmaitości. Rozporządzenie policyjne w sprawie sprzedaży alkoholu dzieciom". 1914. Świt 11 (123) : 45.
• "Rozmaitości. Rozporządzenie prezydenta policji poznańskiej". 1911. Świt 8 (96) : 275.
• "Rozmaitości. System Pollarda". 1911. Świt 8 (86) : 19.
• "Rozmaitości. Walka z alkoholizmem a londyńska rada miejska". 1904. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 1 (9) : 159.
• "Rozmaitości. Ważne rozporządzenie prezesa rejencji poznańskiej". 1912. Świt 9 (106) : 202-205.
• "Rozmaitości. Zamykanie destylacji w dni zaliczki i wypłaty". 1904. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 1 (8) : 142.
• "Rozmaitości. Zamykanie wyszynków w niedziele i święta". 1911. Świt 8 (95) : 348-349.
• "Różne wiadomości. Propinacja". 1905. Przyszłość dla Ludu 1 (1) : 4.
• "Różne wiadomości. Z sejmu". 1905. Przyszłość dla Ludu 1 (9) : 3.
• "Skutki prohibicji w Ameryce". 1911. Wiadomości z Ruchu Wstrzemięźliwości 2 (1) : 2.
• "Sprawa zamykania szynków w niedziele i święta". 1908. Wyzwolenie 3 (4) : 6-7.
• "Sprawozdanie z działalności monopolu skarbowego za rok 1910 w Rosji". 1911. Wiadomości z Ruchu Wstrzemięźliwości 2 (12) : 1.
• "Sprawy bieżące. Po zniesieniu propinacji w Galicji". 1910. Przyszłość 6 (11) : 11.
• "Sprawy nam bliskie. Przeciwko pijaństwu w dniu wypłaty". 1912. Przyszłość 8(1-2) : 244.
• "Sprawy nam bliskie. Zamykanie sklepów monopolowych". 1912. Przyszłość 8 (1-2) : 245.
• Sterling Stefan. 1905. "Zakaz sprzedawania absyntu w Belgii". Przyszłość 1 (12) : 3-4.
• "System gotenburski". 1907. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 4 (46/47) : 136-139.
• "Wiadomości bieżące. Prohibicja". 1905. Przyszłość 1 (2) : 11.
• "Wiadomości ze świata. Algieria". 1912. Świt 9 (98) : 17-18.
• "Wiadomości ze świata. Ameryka". 1909. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 6 (68) : 117.
• "Wiadomości ze świata. Anglia". 1909. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 6 (66) : 86.
• "Wiadomości ze świata. Chile". 1909. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości6 (63) : 25.
• "Wiadomości ze świata. Finlandia". 1910. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 7 (74) : 10.
• "Wiadomości ze świata. Islandia". 1909. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 6 (68) : 117.
• "Wiadomości ze świata. Niemcy". 1911. Świt 8 (87) : 44.
• "Wiadomości ze świata. Norwegia". 1913. Świt 10 (121) : 285-286.
• "Wiadomości ze świata. Rosja". 1908. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 5 (54) : 79.
• "Wiadomości ze świata. Rosja". 1913. Świt 10 (113) : 87-88.
• "Wiadomości ze świata. Rumunia". 1909. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 6 (71) : 160.
• "Wiadomości ze świata. Szkocja". 1913. Przyjaciel Trzeźwości 7 (10) : 155.
• "Wiadomości ze świata. Szwajcaria". 1907. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 4 (39) : 27.
• "Wiadomości ze świata. Szwajcaria". 1908. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 5 (57) : 126-127.
• "Wiadomości ze świata. Szwecja". 1907. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 4(41) : 60.
• "Wiadomości ze świata. Szwecja". 1913. Świt 10 (116) : 164.
• "Wiadomości ze świata. Włochy". 1913. Przyjaciel Trzeźwości 7 (10) : 155.
• "Wiadomości ze świata. Włochy". 1913. Świt 10 (119) : 233.
• "Wiadomości. Lokalopacja". 1909. Czystość 5 (25) : 399.
• "Wiadomości. Prohibicja w Islandii". 1908. Czystość 4 (10) : 160.
• "Wiadomości. Prohibicja". 1909. Czystość 5 (5) : 79.
• Wróblewski Augustyn. 1908. "Partia polityczna prohibicjonistów w Stanach Zjedn.[oczo-nych] Ameryki". Czystość 4 (6) : 88-90.
• Wróblewski Augustyn. 1909a. "Monopol alkoholowy". Czystość 5 (9) : 132-134.
• Wróblewski Augustyn. 1909b. "Monopol w Rosji". Czystość 5 (11) : 161-169.
• Wróblewski Augustyn. 1909c. "Prohibicja i lokalopacja" Czystość 5 (10) : 147-153.
• Wróblewski Augustyn. 1909d. "System Gotenburski". Czystość 5 (17) : 267-270.
• Wróblewski Augustyn. 1910a. "O zwalczaniu alkoholizmu drogą prawodawczą". Przyszłość (zeszyt poświęcony pamiątce Grunwaldu) : 15-23.
• Wróblewski Augustyn. 1910b. "Sejm a walka z alkoholizmem". Wyzwolenie 5 (1) : 1-3.
• "Wypis z protokołu sekretariatu Stanu Królestwa Polskiego". 1845a. Zwiastun Wstrzemięźliwości w Wielkim Księstwie Poznańskim 3 (5) : 39-40.
• "Wypis z protokołu sekretariatu Stanu Królestwa Polskiego". 1845b. Zwiastun Wstrzemięźliwości w Wielkim Księstwie Poznańskim 3 (6) : 48.
• "Zakaz absyntu w Szwajcarii". 1908. Przyjaciel Trzeźwości 2 (9) : 138-139.
• "Zaprowadzenie systemu Pollarda w Niemczech". 1911. Wiadomości z Ruchu Wstrzemięźliwości 2 (9) : 2-3.
• "Ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej". 1910. Wiadomości z Ruchu Wstrzemięźliwości 1 (8-9) : 3.
• "Ze świata. Zakaz absyntu". 1910. Świt 3 (10) : 157.
• "Ziemie polskie. Galicja. Uchwały w sprawie koncesji szynkarskich". 1910. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 7(78) : 84.
• "Ziemie polskie. Zabór pruski. Oberżystom i destylatorom". 1908. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 5(58) : 145.
• "Ziemie polskie. Zabór pruski. W sprawie zamykania destylacji i wyszynków". 1908. Miesięcznik dla Popierania Ruchu Wstrzemięźliwości 5 (57) : 128-129.
• "Znaczenie prohibicji we walce z alkoholizmem". 1910. Przyjaciel Trzeźwości 4 (12) : 178-184.
• Yes. 1911a. "Kwestia alkoholizmu w projekcie nowego kodeksu karnego dla Rzeszy Niemieckiej". Świt 8 (89) : 81-86.
• Yes. 1911b. "Kwestia alkoholizmu w projekcie nowego kodeksu dla Rzeszy Niemieckiej. (Dokończenie)". Świt 8 (90) : 111-117.
• Yes. 1912. "Sprawa alkoholizmu w ustawodawstwie niemieckim". Świt 9 (100) : 50-53.
• Golińska Zofia. 1902. Alkoholizm i społeczeństwo. Warszawa: Nakładem M. Arcta.
• Statut Towarzystwa Zupełnej Wstrzemięźliwości od Napojów Alkoholowych "Eleuterya". 1906. Kraków: Towarzystwo Zupełnej Wstrzemięźliwości od Napojów Alkoholowych "Eleuterya".
• Franke Jerzy. 2013. "Czystość" (1905-1909) Augustyna Wróblewskiego albo Iluzja etycznej krucjaty. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Gołdyn Piotr. 2008. "Z dziejów profilaktyki, czyli słów kilka o Towarzystwie Młodzieży «Ethos»". Wychowanie na co Dzień (12) : 24-25.
• Jasiński Jerzy. 2008. "Ruch Trzeźwości w Stanach Zjednoczonych. Korzenie amerykańskiej prohibicji". Alkoholizm i Narkomania 21 (1) : 65-94.
• Kądzielawski Grzegorz. 2018. "Wykonywanie prawa propinacji w Tarnowie w latach 1845-1910". Tarnowskie Colloquia Naukowe 5 (1) : 103-111.
• Krasińska Izabela. 2004. "Towarzystwa Trzeźwości w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w.". Medycyna Nowożytna 11 (1) : 47-75.
• Krasińska Izabela. 2015. "Udział Zofii Daszyńskiej-Golińskiej w walce z alkoholizmem (1901-1914)". Szkice Humanistyczne 15 (1/2) : 115-128.
• Krasińska Izabela. 2018. Polskojęzyczne czasopisma abstynenckie w latach 1843-1914. Kraków: Wydawnictwo Libron.
• Krasińska Izabela, Małgorzata Stawiak-Ososińska. 2007. Towarzystwo Szkoły Ludowej i jego działalność na rzecz abstynencji w Galicji w latach 1904-1914. W Z dziejów oświaty na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Studia i szkice, Marzena Pękowska (red.), 227-239. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska. Wydawnictwo Uczelniane.
• Leonhard Bolesław. 1992. Harcerski słowniczek abstynencki. Kraków: Wydawnictwo "Skaut". Małopolska Chorągiew Harcerzy.
• Woronowicz Bohdan Tadeusz. 1994. Mały słownik doktora Woronowicza. Warszawa-Zakroczym: Desiderata, Ośrodek Apostolstwa Trzeźwości.
• Zagórski Zdzisław. 1972. "Eleuteria - Wyzwolenie (1902-1914)". Problemy Alkoholizmu7 (8-9) : III.

Identyfikatory

DOI

10.24917/20813333.26.1