Wchodzenie w związki małżeńskie nauczycieli i nauczycielek domowych w Królestwie Polskim w XIX wieku i początkach XX wieku

• Autorzy: Monika Hajkowska

Warianty tytułu

Entering into a Marriage of Female and Male Home Teachers in the Kingdom of Poland in the 19th Century and at the Beginning of the 20th Century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Cel naukowy: Celem artykułu jest przedstawienie zagadnienia wchodzenia w związki małżeńskie nauczycieli i nauczycielek domowych, podejmujących się obowiązków zawodowych na terenie Królestwa Polskiego w XIX wieku i w początkach XX wieku Problem i metody badawcze:  W artykule podjęto próbę charakterystyki zjawiska zakładania rodziny przez osoby trudniące się edukacją domową w oparciu o źródła pamiętnikarskie, wspomnieniowe.  Zwrócono uwagę na bariery i przeszkody uniemożliwiające poznanie kandydata na męża lub kandydatki na żonę. Ze względu na charakter źródeł i specyfikę badań posłużono się metodami charakterystycznymi dla nauk historycznych. Proces wywodu: Wywód składa się z czterech części. W pierwszej przedstawiono  czynniki wpływające na założenie rodziny, w tym bariery i przeszkody uniemożliwiające wstąpienie w związek małżeński. Druga część to charakterystyka zjawisk w edukacji domowej takich jak  flirty, romanse.  W części trzeciej omówione zostały wybory partnera i partnerki życiowej nauczycieli. Ostania część podejmuje problem czy stan cywilny i rodzina nie stanowiły przeszkody w pracy zawodowej osób trudniących się edukacją domową. Wyniki analizy naukowej: Z reguły to kobiety angażowane w edukacji domowej miały problemy w założeniu rodziny. Praca zajmowała im cały czas, często ten także wolny, dlatego nie miały zbyt wielu okazji na poznanie przyszłego partnera życiowego. Mężczyźni godzili obowiązki rodzinne z obowiązkami zawodowymi. Wnioski, innowacje, rekomendacje: Problem pozostawania w wolnym stanie czy zawarcie małżeństwa wydaje się ponadczasowy. Ogromy wpływ na decyzję o wstąpieniu w związek małżeński ma opinia publiczna. Niekiedy kobiety jak i mężczyźni działają zgodnie z utartym schematem, że powinnością każdej płci jest założenie rodziny.(abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the article is to present the issue of entering into a marriage of female and male home teachers who performed their professional duties in the Kingdom of Poland in the 19 th century and at the beginning of the 20 th century. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The article, based on memoirs and diaries, attempts to characterize the phenomenon of starting a family by people involved in home education. The emphasis is placed on barriers and obstacles which prevented home teachers from meeting the future husband or wife candidates. Due to the nature of the sources and the specificity of the research, the methods characteristic of historical sciences were applied. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The argumentation consists of four parts. The first one presents factors affecting the starting of a family, including barriers and obstacles which hindered entering into marriages. The second part characterizes the phenomena occurring in home education such as flirtation or love affairs. The third part discusses the choices of the teachers' life partners. The last part addresses the problem whether marital status and family constituted an obstacle to the professional work of home teachers. RESEARCH RESULTS: As a rule, women involved in home education encountered problems in starting a family. They did not have many opportunities to meet future life partners since their work absorbed much of their free time. Men reconciled family duties with professional responsibilities. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The problem of remaining single or getting married seems to be timeless. The public opinion has a great influence on the decision to enter into a marriage. Sometimes both women and men act according to set patterns which pre- suppose that the duty of each sex is to start a family.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Nauczyciele; Małżeństwo; Edukacja; Historia

EN

Teachers; Marriage; Education; History

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2019
• Tom: 18
• Numer: nr 47 Rodzina w XIX i XX wieku
• Strony: 11--22

Twórcy

autor

Monika Hajkowska

• Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Adamek, P. (1909), Kobieta w życiu zarobkowem. Przyczynek do kwestyi kobiecej. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
• Aleksandra. (1903). Życie za szkłem. Z cyklu "Szare kartki". Tygodnik Ilustrowany, 6,116.
• Archiwum Państwowe Lubelskie. Gimnazjum Wojewódzkie Lubelskie. Sygn. 510. K. 189.
• Archiwum Państwowe Lubelskie. Gimnazjum Wojewódzkie Lubelskie. Pismo Rządu Gubernialnego Lubelskiego z dn. 7 II 1849 r. Sygn. 516.
• Archiwum Państwowe Lubelskie. Gimnazjum Wojewódzkie Lubelskie. Pismo Zarządu Naukowego Warszawskiego z dn. 14 VI 1848 r. Sygn. 516.
• Bartoszewicz, K. (1901). Kwestyonaryusz małżeński. Kraków: W. Kornecki.
• Bednarz-Grzybek, R. (2010). Mężczyzna jako partner kobiety w małżeństwie. Wizerunek kreowany na łamach wybranych czasopism Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku. W: K. Kabacińska i K. Ratajczak (red.), Mężczyzna w rodzinie i społeczeństwie - ewolucja ról w kulturze polskiej i europejskiej. T. 1. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 231-244.
• Berensztejn, M. (1935). Akielewicz Mikołaj (hasło). W: W. Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 36-37.
• Bobrowski, T. (1974). Pamiętnik mojego życia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Bołdyrew, A. (2010). Obyczajowe aspekty kojarzenia małżeństw w rodzinie polskiej w wyższych grupach społecznych w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku.Zeszyty Piotrkowskie,11, 21-41.
• Czapska, M. (2000). Europa w rodzinie, wstęp P. Aries, posłowie K. Jeleński. Warszawa: Res Publica.
• Daszyńska - Golińska, Z. (1925). Kwestia kobieca a małżeństwo. Odczyt wypowiedziany w dniu 4 IV 1924 r. w auli Uniw. Warszaw. z serii Odczytów Urzędowych przez Polskie Towarzystwo Eugeniczne "O małżeństwie". Warszawa.
• Dziennik Praw Królestwa Polskiego (b.r.w.). T. 10. Warszawa.
• Ehrenfeucht, F. (1876). W kwestyi posagów. Opiekun Domowy, 15, 229-231.
• Goździewicz, J. (1904). Kwestya kobieca ze stanowiska społeczno - etycznego. Poznań: Druk. i Księg. św. Wojciecha.
• Grabski, W. J. (1971). Blizny dzieciństwa. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Grodzicka, M. (1999). Wśród polskich pól przed laty. Wspomnienia. Włocławek: Oficyna Wydawnicza Włocławskiego Towarzystwa Naukowego "Lega".
• Ilnicka, M. (1885). Życie w rodzinie. Bluszcz, 2, 9-10.
• Janiak-Jasińska, A. (2004). O jakim mężu myślę? Oferta małżeńska kobiet i ich oczekiwania w świetle anonsów matrymonialnych z początku XX wieku. W: A. Żarnowska i A. Szwarc (red.), Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX. Warszawa: DIG, 159-199.
• Janik, M. (1936), Bieliński Aleksander(hasło).W: W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2. Kraków: Polska Akademia Umiejętności 234.
• Jedna z wielu. (1896). O położeniu nauczycielek. Przegląd Pedagogiczny, 10, 180.
• Konopczyński, W. (1937). Certowicz Władysław Jan (hasło). W: W. Konopczyński (red.), Polski Słownik Biograficzny. T. 3. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 234.
• Korespondencya. Do Redakcyi "Kroniki Rodzinnej". (1868). Kronika Rodzinna, 12, 180-181.
• Kraszewski, K. (2000). Silva rerum. Wspomnienia i zapiski dzienne z lat 1830 - 1881. Kronika domowa, opracował i wstępem poprzedził Z. Sudolski. Warszawa: Ancher.
• Kuklo, C. (1991). Rodzina w osiemnastowiecznej Warszawie. Białystok: Dział Wydawnictw FUW.
• Kurier Warszawski, (1851), 116, 604; 127, 667; 161, 854; 162, 868.
• Landau-Czajka, A. (2004). Przygotowanie do małżeństwa według wybranych poradników z XIX i XX wieku. W: A. Żarnowska i A. Szwarc (red.), Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX. Warszawa: DIG, 3-23.
• Lewicki, K. (1996). Konrad Prószyński (Kazimierz Promyk). Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Litwiniuk-Płatakis K., Litwiniuk K. (2001). Póki pamięć dopisuje, póki jeszcze czas. Lublin: "Norbertinum".
• J. M. (1896). Położenie nauczycielek. Przegląd Pedagogiczny, 3, 39-41.
• Milewski, J. (1988). Wspomnienie o Mazowszu i mazowieckiej szlachcie. London:Veritas.
• Najwyżej zatwierdzona ustawa dla instytutów naukowych prywatnych, guwernerów i nauczycieli domowych" 1868. W: Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego. Wydział Oświecenia. T. 5. Zakłady naukowe średnie. Warszawa, 739-791.
• Nasz kwestionariusz panieński (1902). Bluszcz, 40,471.
• Nauczycielka. (1896). O położeniu nauczycielek. Przegląd Pedagogiczny, 8, 143-144.
• Nowicki, W. (1873). Kartki z dziennika nauczyciela domowego. Kronika Rodzinna, 5, 68-70.
• O uczoności kobiet. (1868). Kronika Rodzinna, 8, 113-115.
• Orzeszkowa E. (2017). Nad Niemnem, posłowie J. Krzyżanowski, oprac. graf. J. Jaworowski. Warszawa: Czytelnik.
• Orzeszkowa, E. (1873). Kilka słów o kobietach. Lwów : A. J. O. Rogosz.
• Prus, B. (1960). Kroniki. T.10. Opracował Z. Szweykowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Prus, B. (1961). Kroniki. T.11. Opracował Z. Szweykowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Prus, B. (1962). Kroniki. T.12. Opracował Z. Szweykowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Quis. (1873). Bluszcz, 2,16.
• Rodzice i nauczycielki (1872). Opiekun Domowy, 27, 209-210.
• Rogowska K. P.(2000). Pamiętnik warszawskiej pensjonarki. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Sienkiewicz o kobietach. (1897). Bluszcz, 52, 410.
• Siennicka, M. (1998). Rodzina burżuazji warszawskiej i jej obyczaj. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Słówko prawdy. Do moich towarzyszek (1884). Biesiada literacka, 430, 203.
• Smiškova (Antoszka) (1922), Przy kądzieli. Pogadanki dla kobiet o ważnych sprawach. Warszawa: "Księgarnia Polska" Tow. Polskiej Macierzy Szkolnej.
• Spóz, I. (1981). Pilecki Ignacy (hasło). W: E.Rostworowski (red.), Polski Słownik Biograficzny. T.26. Wrocław- Warszawa- Kraków- Gdańsk- Łodź: Polska Akademia Nauk, Instytut Historii, 255-256.
• Struve, H. (1867). O emancypacyi kobiet, Kronika Rodzinna, 5, 50.
• Struve, H. (1868). Korespondencya. Do Redakcyi "Kroniki Rodzinnej". Kronika Rodzinna, 11, 162.
• Szczepańska-Lange, E. (1997). Sikorski Józef (hasło). W: H.Markiewicz (red.), Polski Słownik Biograficzny. T. 37. Warszawa- Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Historii, 439-443.
• Szczęsna (1896). Nieporozumienia. Bluszcz, 43, 337.
• Szwarc, A. (2004). Rygorystyczne normy i swobodne obyczaje. Małżeństwo i związki pozamałżeńskie w opiniach ziemiańsko-arystokratycznej elity w połowieXIX wieku. W: A.Żarnowska i A.Szwarc (red.), Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX. Warszawa: DIG, 89-101.
• Szycówna, A. (1909). Nauczanie domowe. W: J.T.Lubomirski, E.Stawiński, S.Przystański i J.K.Plebański (red.), Encyklopedia Wychowawcza. T.VII.Warszawa: skł. gł. Księg. Gebethner i Wolff, 530-531.
• Tatarkiewiczowie, W.T. (1979). Wspomnienia. Warszawa: PIW.
• Waydel-Dmochowska, J. (1958). Dawna Warszawa. Warszawa: PIW.
• Żeromski, S. (1973). Dzienników tom odnaleziony, z autografu do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył J.Kądziela. Warszawa: Czytelnik.
• Żmichowska, N. (1957). Listy. T. 1. W kręgu najbliższych, do druku przygotowała i komentarzem opatrzyła M.Romankówna. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
• Żmichowska, N. i Baranowska J. (1961). Ścieżki przez życie. Wspomnienia, opracowała M.Romankówna, wstęp napisała Z.Kossak. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Identyfikatory

DOI

10.35765/HW.2019.1847.01