Użycie siły fizycznej przez Policję na podstawie ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej a prawa człowieka

• Autorzy: Monika Kapusta

Warianty tytułu

Use of Physical Force by the Police on the Basis of the Act on Direct Coercion Measures and Firearms in Regard to Human Rights

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiot badań: Prezentowane opracowanie dotyczy użycia siły fizycznej przez Policję w świetle przepisów ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Ten środek przymusu bezpośredniego może być bardzo skuteczny. Niekiedy jest wręcz niezbędny podczas interwencji policyjnych. W przypadku bezpodstawnego bądź nieadekwatnego zastosowania może on jednak prowadzić do naruszenia wolności i praw osób, wobec których jest używany. W praktyce pojawiają się przypadki przekroczenia granic stosowania siły fizycznej. Niniejsze opracowanie stanowi analizę przepisów wymienionej wyżej ustawy oraz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie dopuszczalności użycia siły fizycznej przez Policję. Cel badawczy: W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy rozwiązania prawne zawarte w ustawie o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej i dotyczące użycia siły fizycznej są wystarczające, a jeżeli nie, to dlaczego i czy istnieją zasady, które ułatwiłyby policjantom korzystanie z tego środka w granicach prawa oraz czy mogą temu służyć standardy wypracowane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. Metoda badawcza: Badania opierają się na dogmatyczno-prawnej analizie przepisów ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej oraz wypowiedzi doktryny i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Wyniki: Przepisy ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej oraz dotychczasowe analizy dotyczące stosowania siły fizycznej nie są rozległe i są niewystarczające do określenia standardów jej używania przez Policję. Brak jest wytycznych, które ułatwiłyby policjantom przestrzeganie granic działania przy użyciu siły fizycznej. Pewną pomoc w tym zakresie mogą stanowić zasady wypracowane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. (abstrakt oryginalny)

EN

Background:The presented study concerns the use of physical force by the Police on the basis of Act on Direct Coercion Measures and Firearms. This measure can be very effective and necessary during police interventions. However, it may also lead to the violations of the personal rights of the persons to whom it is applied. While issues of using physical force have been regulated in Polish law, in practice, however, there are cases of excessive usage of physical force. These issues were also considered by the European Court of Human Rights. This study is an analysis of the law as well as the principles of the use of physical force developed in the case law of the European Court of Human Rights. Research purpose: The article attempts to answer the question whether the legal solutions adopted by the Polish legislature regarding the admissibility of using physical force are sufficient, and if not - why not, and whether there are guidelines that would make it easier for police officers to use this measure within the Act on Direct Coercion Measures and Firearms or if such standards are some rules created by the European Court of Human Rights. Methods: The research is based on a dogmatic and legal analysis of legal provisions and statements of the doctrine and case law of the European Court of Human Rights. Conclusions: The provisions of the Act on Direct Coercion Measures and Firearms as well as the existing analyzes regarding the use of physical force are not extensive and are insufficient to determine the standards for its use by the Police. There are no guidelines that would make it easier for police officers to cross the limits of physical force. Some help can be provided by rules created by the European Court of Human Rights.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Policja; Prawa człowieka; Kodeks karny

EN

Police; Human rights; Criminal Code

• Czasopismo: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Rocznik: 2020
• Tom: 117
• Strony: 11--28

Twórcy

autor

Monika Kapusta

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Decyzja nr 174 Komendanta Głównego Policji z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie programu nauczania na kursie specjalistycznym z zakresu taktyki i technik interwencji (Dz. Urz. KGP z 2018 r., poz. 65).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483).
• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r., nr 61, poz. 284 ze zm.).
• Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 10 grudnia 1984 r. (Dz.U. z 1989 r., nr 63, poz. 378).
• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 161 ze zm.).
• Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 2418).
• Complak K., Godność człowieka jako kategoria prawa: (opracowania i materiały), Wrocław 2001.
• Dobkowski J., Geneza i prawne kształtowanie się instytucji przymusu policyjnego (natychmiastowego) w Polsce, Opolskie Studia Administracyjno-Prawne 2019/16/1 (2), s. 95-105.
• Duniewska Z., Polisemia godności w terminologii prawniczej, Studia Prawno-Ekonomiczne 2005/LXXI, s. 9-27.
• Duniewska Z., Poszanowanie i ochrona godności człowieka w działaniach podmiotów administrujących, Ius et Administratio 2005/4/8, s. 7-30.
• Dyduch L., Zasady użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego, w: L. Dyduch, K. Świerczewski, W. Biedrzycki, Użycie lub wykorzystanie środków przymusu bezpośredniego przez policjantów, Legionowo 2014.
• Dyduch L., Świerczewski K., Dokumentowanie czynności użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego, w: L. Dyduch, K. Świerczewski, W. Biedrzycki, Użycie lub wykorzystanie środków przymusu bezpośredniego przez policjantów, Legionowo 2014.
• Gruszczyńska B., Prawo na ulicy. Podręcznik dla Straży Miejskiej i Policji Miejskiej, Warszawa 2000.
• Gryniuk A., Przymus prawny. Studium socjologiczno-prawne, Toruń 1994, s. 20.
• Kakuła A., Głowacki K., Środki przymusu bezpośredniego. Tablice poglądowe, Katowice 2014.
• Kijowski D., Zasada adekwatności w prawie administracyjnym, PiP 1990/4/52-58.
• Kojder A., Godność i siła praw, Warszawa 2001.
• Kotowski W., Komentarz do art. 16, w: W. Kotowski, Ustawa o Policji. Komentarz, wyd. III, LEX 2012.
• Kubanek A., Legalność stosowania środków przymusu bezpośredniego w kontekście gwarancji konstytucyjnych. Studium proceduralno-prawne, Przegląd Prawniczy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 2012/1.
• Mazurek F.J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001.
• Stachowska R., Komentarz do art. 58 ustawy o transporcie drogowym, w: R. Stachowska, Ustawa o transporcie drogowym. Komentarz, wyd. III, LEX/el. 2012.
• Szymaniec P., Zasada proporcjonalności a ochrona praw podstawowych w państwach Europy, Wałbrzych 2015.
• Walaszek-Pyzioł A., Zasada proporcjonalności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, PUG 1995/1/14-23.
• Wentkowska A., Quis custodiet ipsos custodes? Skargi na działania policji - konteksty prawnoporównawcze, Wydawca Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2017.
• Wyrok ETPC w sprawie Irlandia przeciwko Wielkiej Brytanii z dnia 18 stycznia 1978 r., Serie A nr 25, s. 64-65.
• Wyrok ETPC w sprawie Tyrer przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z dnia 25 kwietnia 1978 r., skarga nr 5856/72, LEX nr 80806.
• Wyrok ETPC w sprawie Chahal i inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z dnia 15 listopada 1996 r., skarga nr 22414/93, RJD 1996-V.
• Wyrok ETPC w sprawie Selmouni przeciwko Francji z dnia 28 lipca 1999 r., skarga nr 25803/94, LEX nr 76966.
• Wyrok ETPC w sprawie Altay przeciwko Turcji z dnia 22 maja 2001 r., skarga nr 22279/93, www. echr.coe.int.
• Wyrok ETPC w sprawie Dzwonkowski przeciwko Polsce z dnia 12 kwietnia 2007 r., skarga nr 46702/99, LEX nr 271847.
• Wyrok ETPC w sprawie Vasilev przeciwko Bułgarii z dnia 12 kwietnia 2007 r., skarga nr 48130/99, www.echr.coe.int.
• Wyrok ETPC w sprawie Lewandowski i Lewandowska przeciwko Polsce z dnia 13 stycznia 2009 r., skarga nr 15562/02, LEX nr 478102.
• Wyrok ETPC w sprawie Denisenko i Bogdanchikov przeciwko Rosji z dnia 12 lutego 2009 r., skarga nr 3811/02.
• Wyrok ETPC w sprawie Polanowski przeciwko Polsce z dnia 27 kwietnia 2010 r., skarga nr 16381/05, LEX nr 576503.
• Wyrok ETPC w sprawie M.S.S. przeciwko Belgii i Grecji z dnia 21 stycznia 2011 r., skarga nr 30696/09, LEX nr 694185.
• Wyrok ETPC w sprawie Karbowniczek przeciwko Polsce z dnia 27 września 2011 r., skarga nr 22339/08, LEX nr 950863.
• Wyrok ETPC w sprawie Tomaszewscy przeciwko Polsce z dnia 15 kwietnia 2014 r., skarga nr 8933/05, https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunal-prawczlowieka/orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/; stan na 29.02.2020 r.
• Wyrok ETPC w sprawie Bouyid przeciwko Belgii z dnia 25 września 2015 r., skarga nr 23380/09, LEX nr 1797891.
• Wyrok ETPC w sprawie Woś przeciwko Polsce z dnia 28 czerwca 2016 r., skarga nr 6058/10, https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunal-praw-czlowieka/ orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/; stan na 3.03.2020 r.
• Wyrok w sprawie Kanciał przeciwko Polsce z dnia 23 maja 2019 r., skarga nr 37023/13, https:// arch-bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunal-praw-czlowieka/orzecznictwo -europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/; stan na 28.02.2020 r.
• Wyrok ETPC w sprawie Bednarz przeciwko Polsce z dnia 13 czerwca 2019 r., skarga nr 76505/14, https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunal-praw-czlowieka/ orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/; stan na 28.02.2020 r.
• https://tvn24.pl/wroclaw/igor-stachowiak-zmarl-w-komisariacie-koniec-procesu-bylychpolicjantow-ra935717- 2293799; stan na 6.03.2020 r.
• https://walbrzych.naszemiasto.pl/tag/policjanci-pobili-na-smierc; stan na 6.03.2020 r.

Identyfikatory

DOI

10.26485/SPE/2020/117/1