Model struktury funkcjonalno-przestrzennej w strategii rozwoju ponadlokalnego

• Autorzy: Przemysław Ciesiółka , Łukasz Mikuła , Paweł Churski , Bartłomiej Kołsut

Warianty tytułu

Model of Functional and Spatial Structure in the Strategy of Supra-Local Development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule zaprezentowany został model struktury funkcjonalno-przestrzennej w strategii rozwoju ponadlokalnego, który jest próbą przełożenia na grunt polski założeń nowego paradygmatu planistycznego, określanego w literaturze światowej jako strategiczne planowanie przestrzenne (spatial planning). Wykorzystano w tym względzie nowe regulacje prawne, określone w ustawie z dnia 15 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw, które z uwagi na swoją dużą ogólność pozwalały na autorskie podejście do ich interpretacji i implementacji. Przedstawiono różne wymiary prób integracji planowania strategicznego i przestrzennego podejmowanych w polskim systemie prawnym na przestrzeni lat, aż do czasów współczesnych. Ponadto zdefiniowano rolę strategii rozwoju ponadlokalnego w zintegrowanym planowaniu rozwoju w Polsce, a także opisano różne typy obszarów funkcjonalnych, stanowiące punkt wyjścia do różnicowania zakresu modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej. Następnie pogłębiono opis najważniejszych elementów modelu, a także przedstawiono inne elementy wymiaru przestrzennego w nowych strategiach rozwoju ponadlokalnego. Wskazano na wartość dodaną integracji sfery planowania strategicznego i przestrzennego, która ma duże znaczenie dla poprawy ich skuteczności i efektywności oraz dla zwiększenia akceptacji społecznej wobec podejmowanych działań. (abstrakt oryginalny)

EN

The article presents a model of functional-spatial structure in the strategy of supra-local development, which is an attempt to translate the assumptions of the new planning paradigm, referred to in the world literature as strategic spatial planning, into Polish ground. In this regard, the new legal regulations set forth in the Act of July 15, 2020 on amending the Act on the principles of development policy and certain other acts were used, which, due to their high generality, allowed the authors' approach to their interpretation and implementation. The paper presents the various dimensions of integration of strategic and spatial planning undertaken in the Polish legal system over the years up to the present day. In addition, the role of supra-local development strategies in integrated development planning in Poland is defined, and different types of functional areas are described, which are the starting point for differentiating the scope of the functional-spatial structure model. Then the description of the most important elements of the model was deepened, and other elements of the spatial dimension in the new supra-local development strategies were presented. The added value of integrating the spheres of strategic and spatial planning was pointed out, which is important for improving their effectiveness and efficiency, as well as for increasing public acceptance of the measures taken. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Planowanie strategiczne; Planowanie przestrzenne; Struktura przestrzenna; Rozwój regionalny

EN

Strategic planning; Spatial planning; Spatial structure; Regional development

• Czasopismo: Studia Regionalne i Lokalne
• Rocznik: 2023
• Numer: nr 1
• Strony: 7--22

Twórcy

autor

Przemysław Ciesiółka

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

autor

Łukasz Mikuła

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

autor

Paweł Churski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

autor

Bartłomiej Kołsut

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Albrechts, L., 2004, "Strategic (spatial) planning re-examined", Environment and Planning B: Planning and Design, t. 31, nr 5, s. 743-758.
• Albrechts, L., Balducci, A., 2013, "Practicing strategic planning: In search of critical features to explain the strategic character of plans", disP - The Planning Review, t. 49, nr 3, s. 16-27.
• Albrechts, L., Healey, P., Kunzmann, K., 2003, "Strategic spatial planning and regional governance in Europe", Journal of the American Planning Association, t. 69, nr 2, s. 113-129.
• Allmendinger, P., Haughton, G., 2010, "Spatial planning, devolution, and new planning spaces", Environment and Planning C: Government and Policy, t. 28, nr 5, s. 803-818.
• Allmendinger, P., Tewdwr-Jones, M., 2006, Territory, Identity and Space: Planning in a Disunited Kingdom, London: Routledge.
• Bański, J., 2005, Przestrzenny wymiar współczesnych procesów na wsi, Studia Obszarów Wiejskich, t. 9, Warszawa: Polskie Towarzystwo Geograficzne.
• Bennett, R.J., 1997, "Administrative systems and economic spaces", Regional Studies, t. 31, nr 3, s. 323-336.
• Churski, P., Ciesiółka, P., Kołsut, B., Mikuła, Ł., 2021, Koncepcja strategii rozwoju ponadlokalnego - materiał ekspercki dla potrzeb operacyjnych jednostek samorządu terytorialnego, opracowany na zlecenie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
• Churski, P., Herodowicz, T., Konecka-Szydłowska, B., Perdał, R., 2020, Teoretyczny i praktyczny wymiar polityki rozwoju zorientowanej terytorialnie, Studia. Cykl Monografii, t. 9/201, Waszawa: KPZK PAN.
• Churski, P., Kołsut, B., 2017, "Potencjał rozwojowy gminy Powidz w okresie postępującej endogenizacji procesów rozwoju", Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, nr 40, s. 35-52.
• Ciesiółka, P., 2017, "Rewitalizacja w polityce rozwoju kraju", Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, nr 39, s. 9-28.
• Ciesiółka, P., 2018, "Urban regeneration as a new trend in the development policy in Poland", Quaestiones Geographicae, t. 37, nr 2, s. 109-123.
• Dutkowski, M., 2004, Problemy diagnozowania obszarów rozwoju regionalnego i lokalnego w Polsce, Rozprawy i Studia Uniwersytetu Szczecińskiego, t. 551, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US.
• Dziewoński, K., 1967, Baza ekonomiczna i struktura funkcjonalna miast. Studium rozwoju pojęć, metod i zastosowań, Prace Geograficzne, nr 63, Warszawa: PWN.
• Gaczek, W.M., 1978, Struktura przestrzeni rezydencjalnej Poznania. Studium analizy czynnikowej, Poznań: Polska Akademia Nauk, Oddział w Poznaniu.
• Grocholska, J., 1974, Czynniki wpływające na użytkowanie ziemi w Warszawie, Studia KPZK PAN, t. 46, Warszawa: PWN.
• Healey, P., 2009, "In search of the 'strategic' in spatial strategy making", Planning Theory and Practice, t. 10, nr 4, s. 439-457.
• Janas, K., Jarczewski, W. (red.), 2017, Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych, Kraków: Instytut Rozwoju Miast.
• Kaczmarek, T., Mikuła, Ł. (red.), 2016, Koncepcja rozwoju przestrzennego Metropolii Poznań, Poznań: Centrum Badań Metropolitalnych UAM i Stowarzyszenie Metropolia Poznań.
• Kociuba, D., 2011, Lublin. Rozwój przestrzenny i funkcjonalny od średniowiecza do współczesności, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Kołsut, B., 2015, Zinstytucjonalizowane sieci współdziałania międzygminnego w Polsce, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• Kołsut, B., 2018, Czynniki i kierunki rozwoju gminy Powidz, Poznań: Ekspertyzy i Raporty IGSEiGP UAM, t. 2.
• Kołsut, B., Churski, P., Ciesiółka, P., 2021, Strategia rozwoju gminy Świebodzin 2030 - przykład nowej generacji strategii rozwoju lokalnego, Poznań: Ekspertyzy i Raporty WGSEiGP UAM - Bogucki Wydawnictwo Naukowe, t. 9.
• Korcelli, P., 1974, Teoria rozwoju struktury przestrzennej miast, Studia KPZK PAN, t. 46, Warszawa: PWN.
• Kostrowicki, J., 1976, "Obszary wiejskie jako przestrzeń wielofunkcyjna. Zagadnienia badawcze i planistyczne", Przegląd Geograficzny, nr 48(4), s. 601-611.
• Liszewski, S., 1977, Tereny miejskie a struktura przestrzenna Łodzi, Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• Liszewski, S., 2008, "Formy i struktury przestrzenne wielkich skupisk miejskich", w: S. Liszewski (red.), Geografia urbanistyczna. Podręcznik akademicki (s. 187-234), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Liszewski S., 2016, "Rozwój badań geograficznych nad osadnictwem w Polsce w XX i na początku XXI wieku (zarys problematyki badawczej)", w: T. Marszał (red.), Miasto - region - gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza (s. 31-61), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Markowski, T., 2019, Docelowy model struktury funkcjonalno-przestrzennej w zintegrowanym systemie dokumentów strategicznych, ekspertyza przygotowana na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju.
• Markowski, T., Drzazga, D., 2015, "Koncepcja systemu zintegrowanego planowania rozwoju w Polsce (założenia i zasady kierunkowe budowania systemu)", Studia KPZK PAN, t. CLXIV, s. 10-42.
• Matczak, A. (red.), 1999, Studia nad strukturą funkcjonalno-przestrzenną miasta. Przykład Łasku, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Matykowski, R., 1990, Struktura przestrzenna Gniezna i przemieszczenia jego mieszkańców, Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej, t. 22, Warszawa: PWN.
• Mikuła, Ł., 2019, Zarządzanie rozwojem przestrzennym obszarów metropolitalnych w świetle koncepcji miękkich przestrzeni planowania, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• Mydel, R., 1979, Rozwój struktury przestrzennej miasta Krakowa, Kraków: Polska Akademia Nauk.
• Nadin, V., 2007, "The emergence of the spatial planning approach in England", Planning Practice and Research, t. 22, nr 1, s. 43-62.
• Parysek, J., 2016, "Pytania o przyszłość gospodarki przestrzennej w Polsce (po 13 latach obowiązywania regulacji prawnych z 2003 r.)", Ruch Prawniczy, Socjologiczny i Ekonomiczny, t. LXXVIII (2), s. 37-58.
• Regulski, J., Ptaszyńska, M., Kazimierska, E., 1986, "Instrumenty polityki przestrzennej. Założenia metodyczne i kierunki badań", Biuletyn KPZK PAN, t. 130, s. 8-34.
• Rodríguez-Pose, A., 2008, "The rise of the 'city-region' concept and its development policy implications", European Planning Studies, t. 16, nr 8, s. 1025-1046.
• Salet, W., Faludi, A. (red.), 2000, The Revival of Strategic Spatial Planning, Amsterdam: Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences.
• Staszewska, S., 2018, Przestrzenny rozwój obszarów wiejskich. Zasady kształtowania przestrzeni wsi wielkopolskiej, Poznań: Ekspertyzy i Raporty IGSEiGP UAM, t. 3.
• Strategia rozwoju gminy. Poradnik praktyczny, 2021, Warszawa: Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.
• Strategia rozwoju ponadlokalnego. Poradnik praktyczny, 2022, Warszawa: Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.
• Suliborski, A., 2010, Funkcjonalizm w polskiej geografii miast. Studia nad genezą i pojęciem funkcji, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Śleszyński, P., 2013, "Delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych stolic województw", Przegląd Geograficzny, t. 85, z. 2, s. 173-197.
• Śleszyński, P., 2015, "Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce", Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, nr 29, s. 37-53.
• Turner, R.K., Pearce, D.W., 1992, Sustainable Development: Ethics And Economics, CSERGE Working Paper PA 92-09, London: Centre for Social and Economic Research on the Global Environment.
• Werwicki, A., 1973, Struktura przestrzenna średnich miast ośrodków wojewódzkich w Polsce, Prace Geograficzne, z. 101, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Węcławowicz, G., 2007, Geografia społeczna miast. Uwarunkowania społeczno-przestrzenne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wróbel, A., 1980, "Modele bazy ekonomicznej jako narzędzie analizy planowania", Przegląd Geograficzny, t. 52, z. 4, s. 729-742.
• Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Komunikat Komisji, COM (2005), 2010, Bruksela: Komisja Wspólnot Europejskich.
• Europejski Zielony Ład. Komunikat Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, 2019. COM (2019/640), (11.12), Bruksela: Komisja Europejska.
• Ustawa z dnia 12 lipca 1984 r. o planowaniu przestrzennym, Dz.U. 1984, nr 35, poz. 185.
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 559 ze zm.
• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 1994, nr 89, poz. 415.
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 547 ze zm.
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 503.
• Ustawa z dnia 30 września 1990 r. o uchyleniu ustawy o planowaniu społeczno-gospodarczym oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U. 1990, nr 87, poz. 505.
• Ustawa z dnia 12 maja 2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego, t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1218 ze zm.
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju, t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 260.
• Ustawa z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1057 ze zm.
• Ustawa z dnia 24 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2014 r., poz. 379.
• Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o związkach metropolitalnych, Dz.U. z 2015 r., poz. 1890 ze zm.
• Ustawa z dnia 15 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2020, poz. 1378.
• Zrównoważona Europa dla lepszego świata: Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej, Komunikat Komisji, COM(2001) 264, 2001, Bruksela: Komisja Wspólnot Europejskich.

Identyfikatory

DOI

10.7366/1509499519101