Wrażliwość aksjologiczna a kształtowanie się osobowości

• Autorzy: Maria Węgrzecka

Warianty tytułu

Axiological Susceptibility and Personality Formation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W psychologicznych analizach i interpretacjach działalności człowieka nie sposób pominąć zagadnienia wrażliwości aksjologicznej w związku z inicjowaniem działań, psychologicznym "uzasadnianiem" ich kierunku i przebiegu, ze skutkami i konsekwencjami tych działań. W większości koncepcji osobowości zagadnienia tego trzeba by doszukiwać się w analizach systemu postaw, wyznaczników społecznych zachowań czy pod hasłem systemu lub hierarchii wartości. Pomijając powierzchowność rozpatrywania osobowości człowieka w kategoriach statycznych cech czy właściwości, wynikające z niego ujmowanie odpowiedzi człowieka na wartości wydaje się nieuprawnione. Sprawia ono, że analizy psychologiczne są albo oderwane od czegoś podstawowego i przez to powierzchowne, albo uwikłane są w zawiłe próby modelowania, w rozważania metateoretyczne i metodologiczne. W obu wypadkach nie prowadzą one w sposób zrozumiały i oczywisty do ważnych rozstrzygnięć, które poza walorem poznawczym mają rangę podstawy działań praktyków, a ich brak jest przyczyną frustracji i błędów. Stosunkowo rzadko podejmuje się próbę wyjaśnienia sobie, co oznacza aksjomatyczne /podręcznikowe/ stwierdzenie, iż swoistością człowieka, należącą do jego istoty, jest orientacja dotycząca wartości. Niektórzy psychologowie traktują orientację dotyczącą wartości - bez wnikania w sedno - po prostu jako jedną z istotnych cech ludzkiej aktywności poznawczej albo jako ważny wyznacznik działania.(fragment tekstu)

EN

Every type of behaviour -being a significant reaction of a man to a significant situation "constructed" and "carried out" by himself -is characterized by a trait of value. The experience of value, understood as an experience of importance of a psychological situation or its element, is supposed to be possible due to certain axiological susceptibility and capacity of differentiating individual categories of value in varied configurations. The basic character of the experience of value is evident not only in the initiation of a behaviour, its course and effects /results, "costes" and side-effects/. The category of value is a specific key to the explanation of the question by what right human personality is formed and by what various forms of personal maturity are characterized. Thus, the basic role of axiological susceptibility is confirmed. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Aksjologia; Psychologia osobowości; Osobowość człowieka

EN

Axiology; Personality psychology; Human personality

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Krakowie
• Rocznik: 1991
• Numer: nr 337
• Strony: 5--15

Twórcy

autor

Maria Węgrzecka

• Akademia Ekonomiczna w Krakowie

Bibliografia

• J. Nuttin, Struktura osobowości, Warszawa 1968.
• T. Kocowski, Geneza i funkcje procesów motywacyjnych człowieka, "Przegląd, Psychologiczny" 1987, nr 1.
• W. Łukaszewski, Szanse rozwoju osobowości, Warszawa 1984.
• Z. Piertasiński, Człowiek formowany jako podmiot rozwoju, "Psychologia Wychowawcza" 1987, nr 3.
• A. Nelicki, Zachowanie ludzkie a doświadczenie wartości, "Przegląd, Psychologiczny" 1987, nr 1.
• H.J. Hermans, Value areas and their development, Nijmegen 1976.
• M. Adamiec, Doświadczenie przemiany jako kategoria psychologiczna, Katowice 1988.
• J. Kozielecki, Transgresyjna koncepcja człowieka, Warszawa 1987.