Uznanie międzynarodowe Polski a ustanowienie przez nią stosunków dyplomatycznych w 1919 r

• Autorzy: Wojciech Biliński

Warianty tytułu

International recognition of Poland and the establishing of Poland's diplomatic relations in 1919

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Odrodzona w 1918 r. Polska była w konflikcie politycznym i zbrojnym ze wszystkimi sąsiadami. Jej granice nie były zatwierdzone przez zwycięską ententę. Skierowane z Warszawy w listopadzie 1919 r. prośby o uznanie międzynarodowe i nawiązanie stosunków dyplomatycznych pozostały bez odpowiedzi. Dopiero współdziałanie Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu kierowanego przez Romana Dmowskiego z krajowym ośrodkiem władzy zdominowanym przez Józefa Piłsudskiego pozwoliły na spełnienie tych postulatów. Delegacja polska 15 stycznia 1919 r. została zaproszona do udziału w konferencji pokojowej w Paryżu. Oznaczało to uznanie Polski de facto. Uznanie de iure rządu Ignacego Jana Paderewskiego, a tym samym Państwa Polskiego przez główne mocarstwa sprzymierzone potwierdził tzw. mały traktat wersalski w czerwcu 1919 r. Usankcjonowało to ustanawianie stosunków dyplomatycznych przez władze w Warszawie. Dotychczasowe studia nad okolicznościami tych wydarzeń nie wyczerpały katalogu zagadnień badawczych. Niezbędne stało się ustalenie rzeczywistej kolejności formalnego uznania niepodległości Polski, które dało wówczas prawną podstawę do ustanowienia przez nią stosunków dyplomatycznych de iure. Artykuł jest pierwszą systematyzacją tej problematyki w oparciu o nowe założenia metodologiczne. Autor dowodzi, że za datę uznania Polski należy przyjąć dzień decyzji rządu innego państwa, nie zaś moment jej przekazania. Ustanowienie stosunków dyplomatycznych było faktem odrębnym i następowało, z wyjątkiem przypadku Holandii, w efekcie złożenia listów uwierzytelniających przez posła lub wprowadzających przez chargé d'affaires w państwie przyjmującym.(abstrakt oryginalny)

EN

In 1918 the newly established Poland was in the state of political and military conflict with all her neighbours. Borders were not acknowledge by the victorious allies. A request for international recognition and establishing the diplomatic relations send from Warsaw in November 1919 was left unanswered. Only the cooperation of the Polish National Committee in Paris, headed by Roman Dmowski, with Poland-based political structure dominated by Józef Piłsudski brought the desired result. On January 15,1919 Polish delegation was invited to join the Paris Peace Conference. This meant the de facto recognition of Poland. The governement headed by Ignacy Jan Paderewski, and hence the Polish state, was recognised by the major Allied Powers de jure in the so-called "Little" Versailles Treaty of June 1919. Thereby the Warsaw authorities were allowed to establish diplomatic relations. Recent research of these issues does not provide full explanation of the circumstances. It is necessary to establish the actual sequence of Poland's formal recongnition which thus provided a legal de jure basis for diplomatic relations. This article is the first attempt to systematize the issue with a novel metodological approach. Author proposes that the date of Poland's recognition was the date when the other state's decision was taken, and not when that decision was communicated. The establishing of diplomatic relations was a separate procedure and occured - except in the case of the Netherlands - as the result of the letters of credence being presented by an envoy, or letters of introduction by the chargé d'affaires.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dyplomacja; Stosunki polityczne; Niepodległość; Historia

EN

Diplomacy; Political relations; Independence; History

• Czasopismo: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Rocznik: 2018
• Tom: 108
• Strony: 11--40

Twórcy

autor

Wojciech Biliński

• Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Bibliografia

• Ambasada RP w Paryżu (AAN, Paryż): 100, 103, 113.
• Archive Ministère des Affaires Etrangerès [Paryż] (AMAE-Fr.): Europe 1918-1940, Pologne, 10, 67, 68.
• Archive Ministeriului Afacerilor Externe (AMAE-Rum.): Fond 71/1914, E. 2, partea I, vol. 190.
• Archivo Histórico de la Cancillería Argentina [Buenos Aires] (AHCA): Division politica, Legajo XV 6 d, Año 1919, Polonia.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN): Archiwum Ignacego Jana Paderewskiego (AAN, AIJP): 825.
• B. I, Polen, nr 37.
• Biblioteca e Arquivo Historico Diplomático do Ministério dos Negócios Estrangeiros [Lizbona] (BAHDMNE).
• Centrałen Dyrżawen Archiw [Sofia]: 176K, 14, 673.
• Diplomatic Historical Archives of the Hellenic Ministry of Foreign Affairs (AHD-Ateny): Central Service 1919/A/5/VI (23).
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, t. 701/2/1.
• Kancelaria Cywilna Naczelnika Państwa (KCNP): 14, Les Legation [listopad? 1919].
• Komitet Narodowy Polski (KNP): 18, 39, 48, 49, 63, 71, 88, 94, 95, 107, 113, 172, 255, 1845, 2041, 2042.
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych (MSZ): 255, 274, 391, 399, 720, 736, 824, 842, 7632E.
• National Archives of The Nederlands [Riksarkivet] (NA-Ned).
• Politisches Archiv des Auswärtigen Amtes [Berlin] (PA AA): B. I, Polen, R 130978 [Niemojowski].
• The National Archives Foreign Office [Londyn] (TNA, FO): 371-3277; 608-61-21; 608-68-5.
• The National Archives of Norway [Oslo].
• [Bussmann Walter von (Hrsg. et al.)], Akten zur deutschen auswärtigen Politik 1918-1945: [aus dem Archiv des auswärtigen Amts], Ser. A, 1918-1925. bd. 3, 1. Januar bis 30. September 1920, Vandenhoeck und Ruprecht, Göttingen 1985.
• Ceranka Paweł, Pernal Marek (red.), Exposé ministrów spraw zagranicznych 1919-1939, Biuro Archiwum i Zarządzania Informacją MSZ, Warszawa 2011.
• Dębski Sławomir (red.), Długołęcki Piotr (współpr.), Polskie dokumenty dyplomatyczne, 1918 listopad-grudzień PISM, Warszawa 2008 (PDD).
• Documents diplomatiques français. Armistices et Paix 1918-1920, t. 1, (27 septembre 1918 - 17 janvier 1919), Ministère des Affairs Étrangères et du Développement International, Commission des Archives Diplomatiques, P.I.E. Peter Lang, Bruxelles 2014.
• Fleury Antoine, Imboden Gabriel (ed.), Bourgeois Daniel (collab.), Documentes Diplomatiques Suisses 1848-1945, vol. 7 (1918-1920), t. 1 (11 novembre 1918 - 28 juin 1919), Commission Nationale pour la Publication de Documents Diplomatiques Suisses, Benteli Verlag, Bern 1979.
• Fuller Joseph V. (ed.), Dennett Tyler (ed. gen.), Papers relating to the foreign relations of the United States 1919, vol. 2, United States Department of State, Washington, D.C.: U.S. Gov-ernment Printing Office, 1934.
• Simone di Mariapina, Eramo Nella, Fiori Antonio, Stoch Jerzy (a cura di; oprac.), Documenti per la storia delle relazioni italo-polacche (1918-1940), Dokumenty dotyczące historii stosunków polsko-włoskich (1918-1940 r.), Pubblicazioni degli Archivi di Stato, Fonti 26, vol. 1, Ufficio Centrale per i Beni Archivistici, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Ministero per i Beni Culturali e Ambientali, Ufficio Centrale per i Beni Archivistici, Roma 1998.
• Wilk Stanislaus (ed.) SDB, Acta Nuntiaturae Polonae, t. 57, Achilles Ratti (1918-1921), vol. 4 (1. II. 1919 - 31.VII.1919), Institutum Historicum Polonicum Romae, Fundatio Lanckoroński, Romae 1998.
• Monitor Polski (MP): 1918: (12, 18, 19, 23 listopada; 9 grudnia); 1919: (22 lutego, 21 czerwca); (11; 17 lipca; (20 sierpnia); (24 września).
• Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej 1920, 1921, 1922, Tłocznia Wł. Łazarskiego, Warszawa 1923 [1921].
• Kungl. Utrikesdepartementets Kalendar 1919-1920, Lagd i Pressen den 14 Mars 1920, Stockholm 1920.
• Liste du Corps Diplomatique à Varsovie [drukowane egzemplarze znajdują się w AAN, MSZ, 274]: nr 2, Février 1920; nr 3, Juin 1920; nr 4.
• Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych, sporządzona w Wiedniu dnia 18 kwietnia 1961 r. (Dz.U. z 1965 r., nr 37, poz. 232).
• Traktat między Głównemi Mocarstwami sprzymierzonemi i stowarzyszonemi a Polską podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 r. (Dz.U. z 1934 r., nr 110, poz. 728).
• Batowski Henryk, Między dwiema wojnami 1919-1939. Zarys historii dyplomatycznej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001.
• Biliński Wojciech, Ustanowienie stosunków dyplomatycznych przez Polskę w latach 1918-1939, Sprawy Międzynarodowe 2017/2, s. 112-130.
• Blociszewski Joseph, La restauration de la Pologne et la diplomatie européenne, A. Pedone, Éditeur, Paris 1927.
• Cisek Janusz (oprac.), Sąsiedzi wobec wojny 1920 roku. Wybór dokumentów, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn 1990.
• Ehrlich Ludwik, Prawo narodów, K.S. Jakubowski, Lwów 1927.Uznanie międzynarodowe Polski a ustanowienie przez nią stosunków dyplomatycznych w 1919 r. .
• Filasiewicz Stanislas, La question Polonaise pendant la guerre mondiale, Recueil des Actes diplomatiques, Traités et Documents concernant la Pologne, t. 2, Section d'Études et de Publications Politiques du Comité National Polonais, Paris 1920.
• Górecki Dariusz, Powstawanie władz naczelnych w odradzającej się Polsce (1914-1919), Acta Universitatis Lodziensis, Folia Iuridica 13, Łódź 1983.
• Grzymała Grabowiecki Jan, Polityka zagraniczna Polski w roku 1926, F. Hoesick, Warszawa 1928.
• Grzymała Grabowiecki Jan, Tablica synchronistyczna rozwoju Polski współczesnej 1918-1933, Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Warszawa 1933.
• Hubert Stanisław, Rozbiory i odrodzenie Rzeczypospolitej. Zagadnienie prawa międzynarodowego, Lwów 1937.
• Jung Rafał, Od Kesslera do Moltkego. Dzieje Poselstwa i Ambasady Niemiec w Warszawie w latach 1918-1939, IBIDEM, Łódź 2012.
• Jurkiewicz Jarosław (oprac.), Chronologia stosunków międzynarodowych Polski 1918-1921, PISM, Warszawa 1955.
• Kolasa Jan, Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. w świetle prawa międzynarodowego, Przegląd Sejmowy, 2008/5, s. 9-39.
• Kutrzeba Stanisław, Polskie prawo polityczne według traktatów, cz. 1, Traktaty. Suwerenność. Terytorjum. Ludność. Ograniczenia (Mniejszości, wolności handlowe), skł. gł., Gebethner i Wolff, Kraków 1923.
• Labuda Gerard, Michowicz Waldemar (red.), Historia dyplomacji polskiej X-XX w., Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2002 (HDP).
• Łaptos Józef, Dyplomaci II RP w świetle raportów Quai d'Orsay, Wydawnictwo PAX, Warszawa 1993.
• Łossowski Piotr, Geneza niepodległości. Dyplomacja Drugiej Rzeczypospolitej, w: Gerard Labuda, Waldemar Michowicz (red.), Historia dyplomacji polskiej X-XX w., Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2002.
• Łossowski Piotr (red.), Historia dyplomacji polskiej 1918-1939, t. 4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995 (HDP 4).
• Makowski Julian, Umowy międzynarodowe Polski 1919-1934, Drukarnia Wł. Łazarskiego, Warszawa 1935.
• Makowski Julian, Zobowiązania międzynarodowe Polski 1919-1929, Nakład Wł. Łazarskiego, Warszawa 1929.
• Nahlik Stanisław E., Narodziny nowożytnej dyplomacji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971.
• Nowik Grzegorz, Wstęp, w: Endre L. Varga (oprac.), Dwa bratanki: dokumenty i materiały do stosunków polsko-węgierskich 1918-1920, NDAP, Warszawa 2016.
• Nowik Grzegorz, Zanim złamano "Enigmę"... Polski radiowywiad podczas wojny z bolszewicką Rosją 1918-1920, t. 1, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2004.
• Pajewski Janusz, Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926, PAN, Kraków 1995.
• Pałasz-Rutkowska Ewa, Romer Andrzej T., Historia stosunków polsko-japońskich 1904-1945, Biblioteka Fundacji im. Takashimy, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2009.
• Pałyga Edward J., Warszawski korpus dyplomatyczny w okresie międzywojennym, w: Marian Drozdowski (red.), Warszawa II Rzeczypospolitej 1918-1939, z. 5, PWN, Warszawa 1973.
• Romer Karol, Zagraniczny Korpus Dyplomatyczny w Polsce, w: Marjan Dąbrowski (wyd. i red. nacz.), Piotr Lot (red.), Dziesięciolecie Polski odrodzonej. Księga pamiątkowa 1918-1928, Ilustrowany Kuryer Codzienny [etc.], Kraków-Warszawa 1928.
• Safianowska Maria (oprac.), Chronologia stosunków międzynarodowych Polski 1922-1923, PISM, Warszawa 1956.
• Sklenářová Sylva, Diplomatické vztahy Československa a Nizozemska v letech 1918-1948 a jejich představitelé, Bohumír Němec - VEDUTA, České Budějovice, Univerzita Hradec Králové, 2010, s. 20.
• Szczepanik Krzysztof, Herman-Łukasik Anna, Janicka Barbara (red.), Informator. Stosunki dyplomatyczne Polski, t. 1, Europa 1918-2006, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Archiwum MSZ, Warszawa 2007.
• Szczepanik Krzysztof, Herman-Łukasik Anna, Janicka Barbara (red.), Informator. Stosunki dyplomatyczne Polski, t. 2, Ameryka Północna i Południowa 1918-2007, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Archiwum MSZ, Warszawa 2008.
• Szczepanik Krzysztof, Herman-Łukasik Anna, Janicka Barbara (red.), Informator. Stosunki dyplomatyczne Polski, t. 3, Azja, Zakaukazie Australia i Oceania 1918-2009, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Archiwum MSZ, Warszawa 2010.
• Wieliczko Maciej (red.), Kalendarz niepodległości. Kronika 3.900 wydarzeń w okresie 1914- 1939 w układzie chronologicznym na każdy dzień kalendarza, Polskie Towarzystwo Opieki nad Sierotami po Poległych Wojskowych i Dziećmi Inwalidów, Zakłady Wydawnicze M. Arct, Warszawa 1939.
• Winid Bogusław W., W cieniu Kapitolu. Dyplomacja polska wobec Stanów Zjednoczonych Ameryki 1919-1939, Wydawnictwo PoMOST, Warszawa 1991.
• Zastoupení Československa v cizinĕ a cizich zemí v Československu 1918-1985, Archivnĕ dokumentačni odbor, Federálni ministerstvo zahraničnich vĕci, Praha 1987.
• A Guide to the United States and Poland's Relation Since 1776; https://history.state.gov/countries/ poland; stan na 21.03.2018 r.

Identyfikatory

DOI

10.26485/SPE/2018/108/1