Odpływ podziemny w małych zlewniach górskich Sudetów

• Autorzy: Sebastian Buczyński

Warianty tytułu

Groundwater Runoff in Small Catchments of the Sudety Mountains

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu było rozpoznanie odpływu podziemnego w małych zlewniach górskich drenujących skały krystaliczne i zwięzłe skały osadowe. Na podstawie terenowych pomiarów hydrologicznych i krenologicznych przeprowadzonych w roku hydrologicznym 2013 w czterech zlewniach (Machowski Potok, Dopływ spod góry Grodziec, Podgórna oraz Mostowy Potok) o powierzchniach do 4,5 km² policzono odpływ całkowity, podziemny i źródlany. Oszacowano również stosunek udziału odpływu źródłami w odpływie podziemnym oraz współczynnik zasilania podziemnego i współczynnik zasilania źródłami. Wyniki wskazują, że skały krystaliczne mają mniejszą pojemność, ale wyższą przewodność niż zwięzłe skały osadowe. Współczynnik odpływu podziemnego wyniósł od 11 do 20% wysokości opadów a 57% odpływu podziemnego ma formę dopływu dokorytowego i zachodzi wzdłuż doliny rzecznej. Jednocześnie małe zlewnie górskie stanowią strefę zasilania, a ok. 20% infiltrującej wody bierze udział w procesie dalekiego krążenia i zasila koryta niżej położonych systemów rzecznych. Otrzymane wyniki przełożyły się na zasoby dynamiczne w wysokości 5 974 m³·d^-1 dla łącznej powierzchni 14,9 km². (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the paper was to identify groundwater runoff in small mountain catchments draining crystalline rocks and compact sedimentary rocks. The research consisted of field measurements taken in the hydrogeological year 2013 in four test catchments (Machowski Stream, Inflow at the foot of Mount Grodziec, Podgorna, Mostowy Stream) with areas up to 4.5 km². The measurements were the basis for the calculation of total, underground and spring runoff, the ratio of spring runoff in groundwater runoff, groundwater recharge coefficient and spring recharge coefficient. The results indicate that crystalline rocks have a lower storage capacity but a higherconductivity than compact sedimentary rocks. The subsurface runoff coefficient was from 11 to 20% of precipitation and 57% of groundwater runoff is directed towards river beds (linear drainage). At the same time, small mountain catchments are the recharge area. The calculated values show that ca. 20% of groundwater is present in deeper circulation (in the regional circulation process) and recharge the lower located river systems. Groundwater renewable resources for the whole area (14.9 km²) were 5974 m³・d^-1. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wody gruntowe; Zbiorniki wodne

EN

Groundwater; Water container

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2017
• Numer: z. 151
• Strony: 7--26

Twórcy

autor

Sebastian Buczyński

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Balco M., 1975, Závislost` minimálnych prietokov od nadmorskej výšky Územia Slovenska, Vodohospodarsky Časopis, 23 (3), 227-244.
• Balco M., 1976, Väzba plochy povodia a jeho vodnosti s minimálnymi prietokami, Vodohospodarsky Časopis, 24 (3), 248-257.
• Bartnik A., 2005, Odpływ niski w Polsce, Acta Geographica Lodziensia, 91, 1-95.
• Bocheńska T., Marszałek H., Staśko S., 1997, Hard rocks of the Sudety Mts as a groundwater collector and its vulnerability, Acta Universitatis Wratislaviensis, 2052; Hydrogeology. The Second Workshop on Hardrock Hydrogeology of the Bohemian Massif. September 18-20, 1996, Borowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 11-19.
• Buczyński S., 2005, Przejawy występowanie wód podziemnych w obszarze źródłowym Nysy Kłodzkiej, Acta Universitatis Wratislaviensis, 2811, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, LXXV, 7-18.
• Buczyński S., (w druku), Temporal variability of springs in catchment areas located in the Sudeten Mountains, Hydrology Research (doi: 10.2166/nh.2017.229).
• Buczyński S., Modelska M., Olichwer T., Tarka R., Staśko S., 2011, Charakterystyka krenologiczna masywów górskich Ziemi Kłodzkiej na podstawie bazy danych "Źródło", Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 445, 17-26.
• Burns D.A., Murdoch P.S., Lawrence G.B., Michel R.L., 1998, The effect of groundwater springs on NO3 - concentrations during summer in Catskill Mountain streams, Water Resources Research, 34, 1987-1996.
• Ciężkowski W., Kozłowski J., Liber-Madziarz E., Przylibski T.A., Żak S., 1999, Zróżnicowanie modułu odpływu podziemnego w zlewni Kryniczanki w okresie niżówkowym, Przegląd Geologiczny, 47 (6), 564-566.
• Cymerman Z., 1989, Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów w skali 1: 25 000, Arkusz 900D - Duszniki Zdrój, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Cymerman Z., 1991, Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów w skali 1: 25 000, Arkusz 900C - Lewin Kłodzki, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Dynowska I., 1976, Poglądy na wpływ warunków środowiska geograficznego na podziemne zasilanie rzek w Polsce, Folia Geographica. Series: Geographica Physica, 10, 43-52.
• Freeze R.A., Cherry J.A., 1979, Groundwater, Englewood Cliffs, Prentice Hall.
• Gierwielaniec J., Radwański S., 1955, Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów w skali 1: 25 000, Arkusz 900A - Jeleniów, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Grocholski A., 1956, Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów w skali 1: 25 000, Arkusz 932B - Mostowice, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Jokiel P., 1994, Zasoby, odnawialność i odpływ wód podziemnych strefy aktywnej wymiany w Polsce, Acta Geographica Lodziensia, 66-67.
• Kaczorowska Z., 1962, Opady w Polsce w przekroju wieloletnim, Prace Geograficzne Instytutu Geografii Polskiej Akademii Nauk, 33, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Kiciński T., 1970, Odpływ wód gruntowych ze zlewni Wisły po Zawichost, Prace Studialne Komisji Gospodarki Wodnej i Surowcow, 10, 151-219.
• Kowalczyk A., 2016, Niżówka hydrogeologiczna - przyczyny i skutki, XXI Konferencja naukowo- -techniczna "Aktualne rozwiązania ujmowania i eksploatacji wod podziemnych", Częstochowa, Technologia Wody, 5, 4-10.
• Kryza J., 1988, Zasoby wód podziemnych Sudetów na tle odpływu podziemnego, Acta Universitatis Wratislaviensis, 964, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, 11 (2), 25-37.
• Kryza H., Kryza J., Limisiewicz P., 1989, Zmienność odpływów niskich obszaru sudeckiego i jej przyczyny, Prace Naukowe Instytutu Geotechniki Politechniki Wrocławskiej, 58, 69-74.
• Kurek S., Pawlik-Dobrowolski J., 1984, Przestrzenne zróżnicowanie zasilania podziemnego w małych zlewniach karpackich, Ogolnopolskie Sympozjum Naukowe "Problematyka hydrologiczna i meteorologiczna małych zlewni rzecznych", Wrocław.
• Lim K.J., Park Y.S., Kim J., Shin Y., Kim N., Kim S., Jeon J., Engel B.A., 2010, Development of Genetic Algorithm - based Optimization Module in WHAT System for Hydrograph Analysis and Model Application, Computers & Geosciences 36 (7), 936-944.
• Łabędzki L., 2006, Susze rolnicze. Zarys problematyki oraz metody monitorowania i klasyfikacji, Water - Environment - Rural Areas, 17.
• Maksymiuk Z., 1980, Formy alimentacji rzek i ich rola w bilansie wodnym na przykładzie dorzecza Widawki, Acta Geographica Lodziensia, 42, 1-119.
• Malinowski J., 1993, Zasoby i ochrona wód podziemnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• McKee T.B., Doesken N.J., Kleist J., 1995, Drought monitoring with multiple time scales, Preprints of 9th Conf. of Applied Climatology, 15-20 January, Dallas, Texas, 233-236.
• Moniewski P., 2015, Seasonal variability of discharge from selected springs in Central Europe, Episodes 38 (3), 189-196.
• Olichwer T., 2001, Możliwości ujęcia wód powierzchniowych w Górach Bystrzyckich, Współczesne Problemy Hydrogeologii, 10 (1), 219-225, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Olichwer T., 2007, Zasoby wód podziemnych Ziemi Kłodzkiej, Acta Universitatis Wratislaviensis, 3022, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Orsztynowicz J., 1988, Studium naukowo-badawcze do Atlasu hydrologicznego Polski, Średnie roczne i wieloletnie odpływy podziemne na obszarze Polski w okresie 1980-1951, IMGW, Zakład Dynamiki Wod Podziemnych, Warszawa.
• Pawlak W. (red.), 1997, Atlas Śląska Dolnego i Opolskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Pleczyński J., 1981, Odnawialność zasobów wód podziemnych, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Plenzler J., Bajorek J., Jaśkowiec B., Kołodziej A., Rzonca B., Siwek J., Wojcik S., 2010, Podziemny odpływ jednostkowy w Bieszczadach Wysokich, Przegląd Geologiczny, 58 (12), 1147-1151.
• Rzonca B., Siwek J., Zawiło M., Bryndza M., Dojtrowska I., Lasota J., Piech K., Sajdak M., 2016, Niżówka w Bieszczadach w 2015 roku, Roczniki Bieszczadzkie, 24, 263-279.
• Staśko S., 2002, Zawodnienie szczelinowych skał krystalicznych w Sudetach, Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 404, 249-262.
• Staśko S., 2010, O wodach podziemnych w utworach krystalicznych Sudetów i ich przedpola, Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 440, 135-144.
• Staśko S., Tarka R., 2001, Dynamika zasilania wód podziemnych w obszarach górskich na przykładzie badań w Masywie Śnieżnika, Współczesne Problemy Hydrogeologii, X (1), 271-278.
• Tarka R., 2006, Hydrogeologiczna charakterystyka utworów kredy w polskiej części Sudetów, Acta Universitatis Wratislaviensis, 2884, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Tomaszewski E., 2001, Sezonowe zmiany odpływu podziemnego w Polsce w latach 1971-1990, Acta Geographica Lodziensisia, 79.
• Wcisło M., 2005, Zasoby wód podziemnych lokalnych stref krążenia na obszarach górskich w oparciu o charakterystykę krenologiczną Masywu Ślęży, Acta Universitatis Wratislaviensis, 2811, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, LXXV, 51-56, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Wiszniewski W., 1953, Atlas opadów atmosferycznych w Polsce 1891-1930, Wydawnictwo Komunikacyjne, Warszawa.
• Witkowski A., 1974, Budowa geologiczna rejonu Żarnowca, Kwartalnik Geologiczny 18 (3), 564-584.
• Wolock D.M., Fan J., Lawrence G.B., 1997, Effects of basin size on low-flow stream chemistry and subsurface contact time in the Neversink River watershed, New York, Hydrological Processes, 11, 1273-1286.
• Zieliński W., 2002, Dokumentacja hydrogeologiczna z rozpoznania możliwości ujęcia wód podziemnych z utworów górnokredowych i starszego paleozoiku dla gminy uzdrowiskowej w Dusznikach Zdroju, Arcadis Ekokonrem Sp. z o.o., Wrocław.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20833113PG.17.020.8032