Przedmiot, teoria i metodologia nauki o stosunkach międzynarodowych

• Autorzy: Edward Haliżak

Warianty tytułu

The subject, theory and methodology of the science of international relations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie o teoretyczno-metodologiczną tożsamość nauki o stosunkach międzynarodowych. Nawiązuje ono do pytania postawionego przez wybitnego badacza stosunków międzynarodowych Mortona Kaplana w 1961 r.: czy stosunki międzynarodowe są dyscypliną naukową?1 Dyskusja na ten temat w Polsce i w świecie rozpoczęła się po drugiej wojnie światowej. Ludwig Ehrlich w 1947 r. pisał, że "nauka o stosunkach międzynarodowych zajmuje się tą najszerszą stroną współżycia ludzi, którą jest współżycie całej ludzkości, »współżycie narodów«", a Remigiusz Bierzanek w 1971 r. utrzymywał, że ,,dyscyplina naukowa stosunki międzynarodowe powstała nie z podziału istniejącej dotychczas szerszej dyscypliny, ale w sposób syntetyczny". Był więc pierwszym badaczem w Polsce, który wskazał na wielo- i interdyscyplinarny charakter tej nauki. Artykuł opiera się na założeniu mówiącym, że na podstawie kryteriów ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych można zidentyfikować cechy dyscyplinarności nauki o stosunkach międzynarodowych. W wymiarze ontologicznym kategorie ,,suwerenności" i ,,międzynarodowości" oraz wydzielenie poziomów analizy umożliwia określenie przedmiotu i zakresu badań nauki o stosunkach międzynarodowych, która w wymiarze epistemologicznym charakteryzuje się posiadaniem własnych teorii i bogatej tradycji teoretyzowania. Nauka o stosunkach międzynarodowych charakteryzuje się specyficzną, przystosowaną do przedmiotu badania metodologią. Nauka o stosunkach międzynarodowych ma również własną historię i historiografię - to ważne kryteria sprzyjające kształtowaniu się tożsamości dyscypliny i samoświadomości teoretyczno-metodologicznej uczonych prowadzących działalność badawczą w tej dziedzinie. (abstrakt oryginalny)

EN

The purpose of this article is to seek an answer to the question about the theoretical and methodological identity of the science of international relations. The discussion on this topic started in Poland and in the world after World War II. In 1947, Ludwik Ehrlich wrote that the science of international relations deals with the broadest kind of the coexistence of people - the coexistence of the entire mankind, the 'coexistence of nations'. Remigiusz Bierzanek, in turn, wrote in 1971 that the scientific discipline of international relations had emerged in a synthetic manner rather than as a result of the division of any pre-existing broader discipline. Thus, he was the first scholar in Poland to point out the multi- and interdisciplinary character of this discipline. The article is based on the assumption that the attributes of the disciplinary character of the science of international relations can be identified on the basis of ontological, epistemological and methodological criteria. In the ontological perspective, the categories of 'sovereignty' and 'internationality' as well as dis tinguishing the levels of analysis make it possible to define the subject and scope of research of international relations. In the epistemological perspective, it is characterised by having its own theories and a rich tradition of theorizing. The science of international relations has its own specific methodology adjusted to the subject of research. It also has its own history and historiography, which are important for furthering the development of the discipline's identity and the theoretical and methodological self-awareness of the scholars conducting research in this discipline. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Stosunki międzynarodowe; Badania naukowe; Neoliberalizm; Pozytywizm; Polityka zagraniczna

EN

International relations; Scientific research; Neoliberalism; Positivism; Foreign policy

• Czasopismo: Stosunki Międzynarodowe
• Rocznik: 2015
• Tom: 51
• Numer: nr 1
• Strony: 12--34

Twórcy

autor

Edward Haliżak

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• A. Bodnar, M. Karwat, Problem metodologicznego statusu kategorii nauki stosunków między-narodowych, w: E.J. Pałyga, J. Symonides red., Marksistowska nauka stosunków międzynarodowych, Warszawa 1979, s. 1-24.
• A. Gałganek, Genealogia międzynarodowości. Społeczna teoria stosunków międzynarodowych, "Przegląd Politologiczny" 2010, nr 3, s. 7-22.
• A. Klotz, C. Lynch, Strategies for Research in Constructivist International Relations, New York 2009.
• A. Wendt, Anarchy Is what Make of It. The Social Construction of Power Politics, "International Organization" 1992, Vol. 46, s. 391-425.
• A. Wendt, Społeczna teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa 2008, s. 53-93.
• D. Lake, Why 'isms' Are Evil. Theory, Epistemology, and Academic Sects as Impediments to Understanding and Progress, "International Studies Quarterly" 2011, Vol. 55, No. 2, s. 465-480.
• E. Carr, The Twenty Year's Crisis, 1919-1939. An Introduction to the Study of International Relations, London 1939.
• E. Cziomer, L.W. Zyblikiewicz, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Warszawa 2007;
• E. Haliżak, J. Czaputowicz red., Teoria realizmu w nauce o stosunkach międzynarodowych. Założenia i zastosowanie badawcze, Warszawa 2014.
• E. Haliżak, M. Pietraś red., Poziomy analizy stosunków międzynarodowych, Warszawa 2013.
• E. Haliżak, R. Kuźniar red., Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2006;
• E. Stadtmuller red., Regionalizacja w stosunkach międzynarodowych. Aspekty polityczne i gospodarcze, Toruń 2008.
• G. King, R. Keohane, S. Verba, Designing Social Inquiry. Scientific Inference in Qualitative Research, Princeton 1994.
• H. Morgenthau, AreaStudies andthe Study ofInternational Relations, "International Social Science Bulletin" 1952, No. 4.
• H. Morgenthau, Scientific Man vs. Power Politics, Chicago 1946.
• H. Morgenthau, The Intellectual and Political Function of Theory, w: idem, Truth and Power. Essays of Decade 1960-1970, London 1970, s. 248-261.
• I. Popiuk-Rysińska, Suwerenność w rozwoju stosunków międzynarodowych, Warszawa 1993;
• J. Czaputowicz, Suwerenność, Warszawa 2013.
• J. Czaputowicz, Teorie stosunków międzynarodowych, Warszawa 2007.
• J. Czaputowicz, Teorie stosunków międzynarodowych. Krytyka i systematyzacja, Warszawa 2007, s. 43.
• J. Symonides, Problemy wojny i pokoju w tradycji polskiej myśli politycznej, "Sprawy Międzynarodowe" 1979, nr 9, s 7-16.
• L. Ehrlich, Wstęp do nauki o stosunkach międzynarodowych, Kraków 1947, s. 2.
• M. Kaplan, Is International Relations a Discipline?, "Journal of Politics" 1961, Vol. 23, s. 62-76.
• M. Kukiel, Czartoryski and European Unity, Princeton 1955;
• V. Krasiński, Is the Power of Russia to Be Reduced or Increased by the Present War? The Polish Question and Panslavism, London 1855, [za:] H. Kohn, Pan-Slavism. Its History and Ideology, New York 1960.
• M. Kurki, C. Wight, International Relations and Social Science, w: T. Dunne, M. Kurki, S. Smith red., International Relations Theories, Oxford 2007;
• T. Jackson, The Conduct of Inquiry in International Relations. Philosophy of Science andIts Implications for the Study of WorldPolitics, London 2011.
• M. Lachs, Rzecz o nauce prawa międzynarodowego, Warszawa 1986.
• M. Pietraś, K. Marzęda red., Późnowestfalski ład międzynarodowy, Lublin 2008.
• M.G. Hermann, One Field, Many Perspectives. Building the Foundation for Dialogue, "International Studies Quarterly" 1998, Vol. 42, No. 4, s. 605-624.
• O. Weaver, The Sociology of a Not So International Discipline. American and European Developments in International Relations, "International Organization" 1998, Vol. 52, No. 2, s. 687-727.
• R. Bierzanek, Przez wiekXX. Wspomnienia i refleksje, Warszawa 2006;
• E. Haliżak red., Stosunki międzynarodowe w XXI wieku. Księga jubileuszowa z okazji 30-lecia Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.
• R. Bierzanek, Współczesne stosunki międzynarodowe, Warszawa 1972, s. 8.
• R. Jackson, G. Sorensen, Introduction to International Relations. Theories and Approaches, Oxford 2010.
• R. Keohane, International Institutions and State Power. Essays in International Relations Theory, Boulder 1989.
• R. Kuźniar red., Porządek międzynarodowy u progu XX wieku. Wizje - koncepcje -paradygmaty, Warszawa 2005.
• R. Sil, PJ. Katzenstein, Beyond Paradigms. Analytic Eclecticism in the Study of World Politics, New York 2010.
• S. Ossowski, O osobliwościach nauk społecznych, Warszawa 1983, s. 24-25.
• T. Klementewicz, Teorie stosunków międzynarodowych w strukturze wiedzy humanistycznej w systemie światowym (cywilizacji światowej), w: A. Gałganek, E. Haliżak, M. Pietraś red., Wielo- i interdyscyplinarność nauki o stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2012, s. 387-415.
• T. Łoś-Nowak, Stosunki międzynarodowe. Teorie - systemy - uczestnicy, Wrocław 2006;
• T. Łoś-Nowak, Współczesne stosunki międzynarodowe, Wrocław 2008.
• T. Łoś-Nowak, Wyjaśniać czy interpretować: dylematy i wyzwania czwartej debaty interparadyg- matycznej, "Stosunki Międzynarodowe - International Relations" 2009, t. 39, nr 1-2, s. 29-47.
• W. Carlsnaes, T. Risse, B.A. Simmons red., The Handbook of International Relations, London 2010.
• W. Kostecki, Polityka zagraniczna. Teoretyczne podstawy badań, Warszawa 1998.
• G. King, L. Zeng, Explaining Rare Events in International Relations, "International Organization" 2001, Vol. 55, No. 3, s. 693-715;
• J. Friedrichs, F. Kratochwil, On Acting and Knowing. How Pragmatism Can Advance International Relations Research and Methodology, "International Organization" 2009, Vol. 63, No. 4, s. 701-731;
• A. Johnston, What (if Anything) Does East Asia Tell Us about International Relations Theory?, "Annual Review of Political Science" 2012, No. 15, s. 53-78.
• Z. Pietraś, Decydowanie polityczne, Warszawa 1998.
• A. Gałganek, Historia teorii stosunków międzynarodowych, Warszawa 2009;
• A. Gałganek, Historia stosunków międzynarodowych, Warszawa 2013.
• H. Starr, The Quantitative International Scholar as Surfer. Ridding the Fourth Wave, "Journal of Conflict Resolution" 1974, No. 2, s. 336-368;
• B. Most, H. Starr, Inquiry Logic and International Politics, Columbia 1989.
• N. Rengger, B. Thirkell-White, Still Critical after These Years? The Past, Present and Future of Critical Theory in International Relations, "Review of International Studies" 2007, Vol. 33, s. 3-24.
• P. Aalto, V. Harle, S. Moisio red., International Studies. Interdisciplinary Approaches, London 2011;
• J. Aldrich, Interdisciplinarity. Its Role in a Discipline-based Academy, Oxford 2014.

Identyfikatory

DOI

10.7366/020909611201501