Wolność a dezinformacja: o konieczności przyjęcia postawy odpowiedzialnej. Rozważania nad stanem badań

• Autorzy: Katarzyna Bąkowicz

Warianty tytułu

Freedom and Disinformation: on the Need to Adopt a Responsible Attitude. Reflections on the State of Research

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Szeroka kategoria wolności połączona z postępem technologicznym stawia współczesnego człowieka przed wieloma wyzwaniami. Konwergencja mediów i egalitaryzm internetu spowodowały nieograniczony dostęp do informacji. Wiąże się to z ich wzrastającą ilością, ale także często wątpliwą jakością, co tworzy podatny grunt dla przekłamań, manipulacji i fałszu. Celem artykułu jest próba zrozumienia związku i wzajemnego wpływu dezinformacji oraz odpowiedzialności. Hipoteza, którą autorka próbuje zweryfikować, dotyczy tego, czy odpowiedzialność za zwiększoną ilość treści dezinformacyjnych jest zindywidualizowana. Ważną kwestią jest w związku z tym analiza związku mediów i narzędzi technologicznych z indywidualnymi decyzjami oraz odpowiedzialność za kryzysy wywołane fałszywymi informacjami. Metodologia: wybrane zagadnienia poddane zostaną analizie na podstawie dostępnych źródeł z różnych dziedzin: socjologii, komunikologii, medioznawstwa oraz filozofii. Wyniki i wnioski: zjawisko zwiększającej się ilości treści o charakterze dezinformacyjnym stanowi wyzwanie dla wszystkich uczestników ekosystemu informacyjnego. Świadomość potrzeby przyjęcia postawy odpowiedzialnej w tym zakresie po obu stronach procesu komunikowania może znacząco poprawić jakoś informacji, a przez to funkcjonowania społeczeństw. Oryginalność i wartość poznawcza: konieczne jest przyjrzenie się dezinformacji jako zjawisku złożonemu, którego przejawy są osadzone nie tylko w języku, ale również w obrazie. Taka zmiana perspektywy pomogłaby wypracować postawę odpowiedzialną oraz wpłynąć na zmniejszenie skali dezinformacji. (abstrakt oryginalny)

EN

The broad category of freedom combined with technological progress poses many challenges to contemporary man. Media convergence and the egalitarianism of the Internet have resulted in unlimited access to information. This is linked to its increasing quantity, but also its often questionable quality, which is a fertile ground for distortions, manipulation and falsehood. The purpose of the present article is to try to understand the interdependence and mutual impact of disinformation and responsibility. The hypothesis that the author is trying to verify is whether responsibility for the increased amount of disinformation content is individualized. The important issue here is the analysis of the relationship between the media and technological tools on the one hand and individual decisions and responsibility for crises caused by false information on the other. Methodology: The selected issues will be analyzed on the basis of available sources from various fields: sociology, communication studies, media studies and philosophy. Results and conclusions: The phenomenon of the increasing amount of disinformation content is a challenge for all users of the information ecosystem. Awareness of the need to adopt a responsible attitude in this respect on both sides of the communication process can significantly improve the quality of information and thus, the functioning of societies. Originality and cognitive value: It is necessary to look at disinformation as a complex phenomenon whose manifestations are embedded not only in language, but also in images. This change in perspective helps develop a responsible attitude and reduce the scale of the phenomenon. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Media informacyjne; Dezinformacja; Fałszywe wiadomości; Konwergencja; Wolność słowa; Odpowiedzialność

EN

Information media; Disinformation; Fake news; Convergence; Freedom of speech; Responsibility

• Czasopismo: Studia Medioznawcze
• Rocznik: 2023
• Numer: t 24, nr 3 (94)
• Strony: 230--245

Twórcy

autor

Katarzyna Bąkowicz

• Uniwersytet SWPS

Bibliografia

• Bartoszewicz, M. (2017). Wybrane aspekty poznawcze i emocjonalne socjotechniki mediów. Studia Medioznawcze, 2(69), 93-106.
• Batorowska, H., Klepka, R., Wasiuta, O. (2019). Media jako instrument wpływu informacyjnego i manipulacji społeczeństwem. Kraków: Libron.
• Bauman, Z. (1994). Moralne obowiązki, etyczne zasady. Etyka, 27, 9-28. https://doi.org/10.14394/etyka.768
• Bąkowicz, K. (2019). Wprowadzenie do definicji i klasyfikacji fake newsa. Studia Medioznawcze, 3(78), 280-289.
• Bąkowicz, K. (2020). Fake news. Produkt medialny czasów postprawdy. Warszawa: Aspra.
• Chlebowski, M. (2020). Dziennikarzy portret własny. Kraków: Libron.
• Chyliński, M. (2017). Kompetencje informacyjne i kompetencje medialne wobec procesów zarządzania uwagą masowej publiczności. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, 106, 125-137.
• Dan, V., Paris, B., Donovan, J., Hameleers, M., Roozenbeek, J., van der Linden, S., von Sikorski, C. (2021). Visual Mis- and Disinformation, Social Media, and Democracy. Journalism & Mass Communication Quarterly, 98(3), 641-664. https://doi.org/10.1177/10776990211035395
• Dobek-Ostrowska, B. (2010). System partyjny a media w Polsce - zależności i relacje. Studia Medioznawcze, 2(41), 13-26.
• Dróżdż, M. (2016). Język nienawiści w dyskursie medialnym. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 1(31), 21-32. http://dx.doi.org/10.18778/1505-9057.31.02
• Dróżdż, M. (2018). Świadomość działania jako podstawa etycznego wartościowania. Studia Socialia Cracoviensia, 2(19), 11-20.
• Drzewiecki, P. (2010). Media aktywni. Dlaczego i jak uczyć edukacji medialnej? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
• Dyczewski, L. (2009). Terroryzm w mediach: sensacja i spektakl, odpowiedzialność i informacja. Bezpieczeństwo Narodowe, 9, 112-129. Warszawa: Biuro Bezpieczeństwa Narodowego. Pobrane z https://www.bbn.gov.pl/pl/informacje-o-bbn/publikacje/materialy-archiwalne/biblioteka-bezpieczenst/tom-9/1682,Polityka-medialna-instytucji-panstwowych-w-obszarze-zagrozen-terrorystycznych.html
• Ejdys, S. (2017). Informacja we współczesnym świecie - próba systematyzacji wiedzy. Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, 44, 11-22.
• Elliot, D., Culver, C. (1992). Defining and Analyzing Journalistic Deception. Journal of Mass Media Ethics, 7(2), 69-84.
• Fabryki fałszu, składnice kłamstwa, dywizje dezinformacji. (2017, 2 września). Pobrane z http://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-fabryki-falszu-skladnice-klamstwa-dywizje-dezinformacji,nId,2435895
• Fazlagić, J. A. (2010). Zjawisko "nadmiaru informacji" a współczesna edukacja. Pobrane z https://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/36/id/773
• Fiske, J. (1987). Television Culture. London: Taylor & Francis.
• Fulgoni, M. G., Lipsman, A. (2017). The Downside of Digital Word of Mouth and the Pursuit of Media Quality. Journal of Advertising Research, 57(2), 127-131.
• Furmanek, W. (2004). Wychowanie do odpowiedzialności zadaniem edukacji informacyjnej. W W. Furmanek & A. Piecuch, Dydaktyka informatyki. Problemy teorii. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Gillin, J. (2017). Fact-checking fake news reveals how hard it is to kill pervasive "nasty weed" online. Retrieved from http://www.politifact.com/punditfact/article/2017/jan/27/fact-checking-fake-news-revealshow-hard-it-kill-p
• Gladwell, M. (2019). Błysk! Potęga przeczucia. Kraków: Znak.
• Ingarden, R. (1998). Książeczka o człowieku. Kraków: Znak.
• Jachimowski, M. (2012). Wpływ konwergencji mediów na kształtowanie się przestrzeni medialnej. Rocznik Prasoznawczy, 6, 37-57.
• Jaskowska, B. (2008). O kulturze konwergencji słów kilka. Biuletyn EBIB, 1(92). Pobrane z https://www.ebib.pl/2008/92/a.php?jaskowska
• Jeffries, J. (2019). What's Fake News? New York.
• Jemielniak, D. (2013). Życie wirtualne dzikich. Warszawa: Poltext.
• Jenkins, H. (2007). Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Kapuściński, R. (2007). 1994. Rozmowa trzecia: Innego świata nie będzie, czyli media, dusza i pieniądze. W Kapuściński: nie ogarniam świata. Z Ryszardem Kapuścińskim spotykają się Witold Bereś i Krzysztof Brunetko. Warszawa: Świat Książki.
• Keen, A. (2007). Kult amatora. Jak internet niszczy kulturę. Toruń: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Kołakowski, L. (1993). Laik nad "Katechizmem" się wymądrza. Puls, 62, 13-22.
• Kononiuk, T. (1998). Wolność prasy, wolność dziennikarzy. Forum Dziennikarzy, 7-8.
• Kononiuk, T. (2018). Rzetelne dziennikarstwo. Aksjologia i deontologia. Warszawa: Aspra.
• Krzysztofek, K. (2013). Nowe media totalne - intruz w naszych domach. W K. Pokorna-Ignatowicz, S. Jędrzejewski, & J. Bierówka (Red.), Nowe media a praktyki komunikacyjne (s. 15-34). Kraków: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
• Languein, A. (2022). Combating Visual Misinformation on Social Media: A Review of Strategies and Concepts. Concordia University.
• Levinson, P. (2006). Miękkie ostrze czyli historia i przyszłość rewolucji informacyjnej. Warszawa: Spectrum.
• Lippman, W. (1919, November). The Basic Problem of Democracy. The Atlantic. Retrieved from https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1919/11/the-basic-problem-of-democracy/569095
• Lippmann, W. (1920). Liberty and the News. Harcourt.
• Lippmann, W. (1922). Public opinion. New York: Macmillan.
• Majkowska, M. (2019). Internet - wolność słowa a naruszenie dóbr osobistych. The Legal Culture, 1(2), 100-117. https://doi.org/10.37873/legal.2018.1.2.26
• McNair, B. (2018). Fake News, Falsehood, Fabrication and Fantasy in Journalism. New York: Routledge.
• McQuail, D. (1994). Mass Communication Theory. London: Thousand Oaks.
• Miżejewski, M. (2014). Wolność mediów a odpowiedzialność za słowo w debacie publicznej. Studia Socialia Cracoviensia, 6(1), 181-195.
• Morbitzer, J. (2007). Człowiek w świecie technologii informacyjnych. W J. Morbitzer (Red.), Komputer w edukacji, 19. ogólnopolskie sympozjum naukowe. Kraków: Katedra Technologii i Mediów Edukacyjnych Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Newman, N., Fletcher, R., Schulz, A., Andı, S., Robertson, C. T., Nielsen, R. K. (2022). Reuters Institute Digital News Report 2021. Retrieved September 26, 2023, from https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/digital-news-report/2021
• Nguyen, T. T., Nguyen, Q. V. H., Nguyen, D. T., Nguyen, D. T., Huynh-The, T., Nahavandi, S., Nguyen, T. T., Pham, Q. V., Nguyen, C. M. (2022). Deep Learning for Deepfakes Creation and Detection: A Survey. Computer Vision and Image Understanding, 223, 103525. https://doi.org/10.1016/j.cviu.2022.103525.
• Niemal 40 procent internautów nie akceptuje tego, jak wygląda. (2021, 5 sierpnia). Polskie Radio Koszalin. Pobrane 26 września 2023 z https://prk24.pl/55206911/niemal-40-procent-internautow-nie-akceptujetego-jak-wyglada
• Paris, B., Donovan, J. (2019). Deepfakes and Cheap Fakes. The Manipulation of Audio and Visual Evidence. Retrieved September 26, 2023, from https://datasociety.net/library/deepfakes-and-cheap-fakes
• Pokrzycka, L. (2008). Zagrożenia dla lokalnego dziennikarstwa na przykładzie Lubelszczyzny. Zeszyty Prasoznawcze, 1-2, 155-167.
• Polaczek-Bigaj, M. (2017). Rola odbiorcy we współczesnym przekazie medialnym. Państwo i Społeczeństwo, XVII(3), 191-202.
• Radek, R. (2012). Postęp konwergencji mediów na przykładzie stron internetowych wybranych euroregionów. W M. Gierula & P. Szostok (Red.), Konwergencja mediów masowych i jej skutki dla współczesnego dziennikarstwa (t. 2, s. 133-152). Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach.
• Rifkin, J. (2003). Wiek dostępu. Nowa kultura hiperkapitalizmu, w której płaci się za każdą chwilę życia. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Riwers, W. L., Mathews, C. (1995). Etyka środków przekazu. Warszawa: Ars Polonia.
• Snowden, E. (2019). Pamięć nieulotna. Kraków: Insignis.
• Szpunar, M. (2010). Granice wolności słowa w internecie. W P. Francuz & S. Jędrzejewski (Red.), Nowe media i komunikacja wizualna (s. 107-125). Lublin: Wydawnictwo KUL.
• de Tocqueville, A. (1976). O demokracji w Ameryce. Warszawa: PIW.
• Toffler, A. (1970). Szok przyszłości. Warszawa: PIW.
• Wardle, C. (2017). Fake news. It's complicated. Retrieved from https://firstdraftnews.org/articles/fakenews-complicated
• Wardle, C. (2020). Understanding information disorder. Retrieved from https://firstdraftnews.org/longform-article/understanding-information-disorder
• Wellborn, C. (1969). Twentieth Century Pilgrimage: Walter Lippmann and the Public Philosophy. Baton Rouge: Louisiana State University Press.
• Zaraziński, G. (2018). Czy mediom potrzebna jest etyka? Teologia Praktyczna, 6, 15-28. https://doi.org/10.14746/tp.2005.6.02

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.33077/uw.24511617.sm.2023.3.752