Warianty tytułu
Strengths and Weaknesses of the Constitution of the Republic of Poland of 17 March 1921: Thoughts on the Centenary of the Polish March Constitution
Języki publikacji
Abstrakty
Motywem podjęcia problematyki polskiej Konstytucji z 17 marca 1921 r. była 100. rocznica jej uchwalenia. Chodziło jednak nie tylko o rocznicowe przypomnienie jednej z historycznych polskich ustaw zasadniczych, ale o zwrócenie uwagi - przy okazji tej rocznicy - na wiele szczególnych okoliczności towarzyszących jej uchwaleniu, na konsekwencje polityczne jej wejścia w życie i - ostatecznie - jej znaczenie dla polskiego konstytucjonalizmu. Z jednej strony była to konstytucja, która stała się widomym znakiem, wręcz symbolem renesansu państwa polskiego, które po ponad 100 latach braku niepodległości (od końca XVIII w. pod władaniem Prus, Austrii i Rosji), po I wojnie światowej, nie bez dodatkowych trudności (wojna z Rosją bolszewicką), odzyskiwało swą niepodległość. Z drugiej - konstytucja ta uchwalana była w sytuacji stuletniej przerwy własnej ewolucji konstytucyjnej, oderwana od własnej tradycji i pozbawiona własnego doświadczenia w funkcjonowaniu nowoczesnego na owe czasy konstytucjonalizmu. Wzory trzeba było czerpać z zewnątrz. I był to podstawowy, istotny dylemat, bo dokonać wyboru należało na dwu zasadniczych płaszczyznach: monarchia czy republika, system prezydencki (amerykański) czy parlamentarny (anglo-francuski)? I na tym tle wybuchły zagorzałe spory doktrynalne i polityczne, bo ani doktryna nie była całkiem własna, ani system polityczny ostatecznie ukształtowany i wypróbowany. Ale zarazem panował ogromny "głód konstytucji", intensywnie odbudowywane państwo nie mogło jej nie mieć. Upowszechniona w Polsce kultura francuska przesądziła o wyborze modelu III Republiki francuskiej, a swoista idealizacja parlamentu, jako organu przedstawicielstwa narodowego, spowodowała wybór systemu z silną władzą ustawodawczą. I w konsekwencji - ze słabą egzekutywą. Tym bardziej że rozbicie polityczne nie pozwoliło na ukształtowanie większości parlamentarnej, a tym samym na efektywność i stabilność rządów. I znowu pojawiły się zagorzałe spory. Ale wtedy podjęto już zmiany konstytucji - w ich rezultacie została zastąpiona aktem z 1935 roku, który nie kontynuował demokratycznej linii ustrojowej, raczej dopasowując ją do trendów lat 30. w Europie. Konstytucja marcowa, upragniona i oczekiwana, ale krytykowana "przed, w trakcie i po" swego istnienia, pozostała symbolem demokratycznej polskiej myśli konstytucyjnej. I nadal krytykowanej. W tekście przedstawione zostały okoliczności i atmosfera towarzysząca uchwaleniu aktu, przebieg uchwalenia, podstawowe zasady i treści konstytucji, a ponadto wiele towarzyszących temu poglądów, słów krytyki, postulatów ówczesnej polskiej doktryny konstytucyjnej. (abstrakt oryginalny)
The motive for discussing the issue of the Polish Constitution of 17 March 1921 is the centenary of its adoption. But the aim is not just to remind the anniversary of one of the historic Polish basic laws but also to draw attention, by the way, to a series of specific circumstances surrounding its adoption, political consequences of its entry into force and, eventually, its importance for the Polish constitutional system. On the one hand, it was a constitution that became an apparent sign, even a symbol of the revival of the Polish state, which, after over 100 years' lack of independence (being under the rule of Prussia, Austria and Russia from the late 18th century) and World War I, was really striving to regain its independence (the Polish-Soviet War). On the other hand, the Constitution was adopted during a hundred years' discontinuity in its own constitutional evolution, separated from its own tradition and deprived of its own experience in the functioning of the then modern constitutionalism. Patterns had to be derived from outside. And it was a real, fundamental dilemma because it was necessary to make a choice between two basic options: a monarchy or a republic, a presidential (American) or parliamentary (Anglo-French) system? And, against that background, fierce doctrinal and political disputes broke out because neither the doctrine was really the country's own nor the political system was ultimately developed and tested. Nevertheless, there was an enormous 'appetite for a constitution'; an intensively restored country could not lack it. The French culture, which was popular in Poland, played a decisive role in the choice of the model of the French Third Republic, and the specific idealisation of a parliament as a body of national representation resulted in the choice of a system with strong legislative power and, in consequence, with weak executive power. What is more, the political breakup did not allow for the formation of a parliamentary majority and, therefore, the efficiency and stability of the government. Again, that led to fierce disputes. But amendments to the Constitution were already adopted then and, as a result, a new act substituted for it in 1935. However, it adjusted to the trends of the 1930s in Europe instead of continuing a democratic route in the political system. The desired and long-awaited March Constitution, but criticised "before, during and after" the time it was in force, remained a symbol of the Polish democratic constitutional thought, which is still criticised. The article presents the circumstances and atmosphere accompanying the adoption of the act, the course of its adoption, basic principles and content of the Constitution, and a series of accompanying opinions, criticism, and proposals of the then contemporary Polish constitutional doctrine. (original abstract)
Twórcy
autor
- Uczelnia Łazarskiego w Warszawie
Bibliografia
- Ankieta o Konstytucji z 17 marca 1921, "Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne", Władysław Leopold Jaworski, Kraków 1924 (reprint: Wyd. Sejmowe, Warszawa 2014).
- Dzieje Sejmu Polskiego, red. J. Bardach, Wyd. Sejmowe, Warszawa 1997.
- Esmein A., Prawo konstytucyjne, tłum. z franc. W. Konopczyński, K. Lutostański, Warszawa (reprint: Wyd. Sejmowe, Warszawa 2013).
- Gwiżdż A., Sejm i Senat w latach 1918-1939, w: Dzieje Sejmu Polskiego, red. J. Bardach, Wyd. Sejmowe, Warszawa 1997, s. 145-202.
- Komarnicki W., Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system, Wilno 1917, 1937 (reprint wyd. z 1937: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006).
- Komarnicki W., Polskie Prawo Polityczne (Geneza i system), Warszawa 1922 (reprint: Wyd. Sejmowe, Warszawa 2008).
- Konstytucje Polski, red. M. Kallas, t. 2, Warszawa 1990.
- Konstytucje Polskie 1918-2008, red. T. Mołdawa, Warszawa 2008.
- Kruk M., 100 lat państwowości czechosłowackiej i polskiej. Podobieństwa i różnice, "Krytyka Prawa. Niezależne studia nad prawem" 2019, t. 11, nr 1, s. 191 (tam: 100 Years of Statehood of Czechoslovakia and Poland. Similarities and Differences, s. 215).
- Kruk M., Le parlement dans la tradition constitutionnelle polonaise, w: L'Etat et le droit d'Est en Ouest, Melanges offerts au profsseur Michel Lesage, Paris 2006, s. 201-214.
- Małe Konstytucje. Ustawy zasadnicze okresów przejściowych 1919-1947 - 1992, red. R. Jastrzębski, M. Zubik, Warszawa 2014.
- Starzewski M., Środki zabezpieczenia prawnego konstytucyjności ustaw, Kraków 1928 (reprint: Wyd. Sejmowe, Warszawa 2009).
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.ekon-element-000171659542
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.